Những ngày này, startup thử nghiệm máu Theranos đang hoàn tất những công đoạn cuối cùng trước khi đóng cửa.
Nhưng vào thời điểm năm 2014, công ty thử nghiệm máu Theranos có giá trị lên đến hàng tỷ USD và nhà sáng lập Elizabeth Holmes, được ca ngợi là một ngôi sao trên bầu trời thế giới. Lúc đó, Theranos là một startup mang lại cuộc cách mạng mới về phương pháp thử nghiệm máu và Elizabeth Holmes được tung hô là thiên tài, phiên bản nữ của Steve Jobs. Những lời ca ngợi cho Theranos và người sáng lập không ngớt, Holmes trở thành tỷ phú tự lập trẻ tuổi nhất thế giới, và Theranos là kỳ lân startup đáng chú ý nhất ở thung lũng Silicon.
Nhưng tất cả đã sụp đổ.
Những thiếu sót và sai lầm trong công nghệ thử nghiệm máu của công ty Theranos bị phơi bày, và cùng với đó là vai trò của người sáng lập ra nó. Cả Theranos và Holmes đều bị cáo buộc vì gian lận quy mô cực lớn, và công ty này buộc phải đóng cửa các phòng thí nghiệm và trung tâm thử nghiệm máu của mình.
Ngày 15/6, Theranos đã thông báo rằng bà Holmes sẽ thôi giữ chức CEO của công ty, và Bộ Tư pháp Hoa Kỳ đã thông báo rằng một đại bồi thẩm đoàn đã kết tội bà Holmes và ông Sunny Balwani, cựu chủ tịch và là COO của Theranos, vì các “kế hoạch lừa đảo chuyển khoản rõ ràng”.
Dù thất bại, nhưng cuộc đời của Elizabeth Holmes, từ một đứa trẻ sớm bộc lộ tố chất thiên tài, cho đến một sinh viên trường đại học Stanford bỏ ngang để trở thành người sáng lập ra startup thành công nhất thế giới rồi bị cáo buộc gian lận và sụp đổ, vẫn để lại cho chúng ta rất nhiều tò mò và cả tiếc nuối.
Elizabeth Holmes sinh 3/2/1984 ở Washington, D.C, Mỹ. Mẹ của cô, bà Noel, là thành viên của một ủy ban hạ viện Hoa Kỳ và cha cô, ông Christian Holmes, làm việc cho Enron, sau đó vào làm việc cho các cơ quan chính phủ Hoa Kỳ như là USAID.
 |
|
Ảnh Twitter
|
Gia đình Holmes chuyển từ Washington D.C đến Houston khi cô còn rất nhỏ.
 |
|
Ảnh Shutterstock
|
Khi lên 7, Elizabeth Holmes đã cố gắng phát minh ra chiếc máy thời gian của riêng mình với một cuốn sổ tay chỉ để viết đầy các chi tiết kỹ thuật trong đó.
 |
|
Ảnh Reuters
|
Khi được 9 tuổi, Elizabeth đã nói với những người thân của mình rằng khi lớn lên cô muốn trở thành một tỷ phú. Những người thân của cô cho biết lúc đó Elizabeth nói với một thái độ “đầy nghiêm túc và quyết tâm”.
Cũng trong năm đó, Elizabeth viết cho cha mình một bức thư nói rằng “điều mà con thực sự mong muốn trong cuộc đời mình đó là khám phá ra những thứ mới mẻ, những thứ mà nhân loại chưa biết cách nào để khám phá ra”.
Elizabeth đã sớm bộc lộ “tính cách quyết tâm đến cùng” từ khi còn rất nhỏ. Cô bé lúc đó thường chơi trò Monopoly với em trai và anh họ của mình, Elizabeth luôn muốn chơi đến cuối, thu được những ngôi nhà và khách sạn cho đến khi mình thắng mới thôi.
 |
|
Ảnh Reuters
|
Nếu thua, Elizabeth thường lao ra ngoài. Đã hơn một lần, khi bị thua, cô bé đã lao thẳng vào tấm kính cửa chính.
Khi học phổ thông, Elizabeth Holmes đã tự xây dựng cho mình thái độ làm việc nghiêm túc, thường ở lại rất muộn để học. Cô luôn là sinh viên hạng A của trường, và thậm chí là đã sớm khởi nghiệp lúc đó: Elizabeth bán các trình biên dịch C++, một loại phần mềm giúp dịch các mã máy tính, cho các trường học dạy tiếng Trung Quốc.
 |
|
Ảnh Reuters
|
Elizabeth bắt đầu thực hiện các bài học Mandarin, một chương trình bắt buộc ở trường phổ thông, và cho biết phương pháp của mình đã được chương trình dã ngoại mùa hè của đại học Stanford chấp thuận, đỉnh điểm là chương trình đó đã được sử dụng trong một chuyến thăm tới Bắc Kinh.
 |
|
Ảnh Shutterstock
|
Muốn trở thành một bác sỹ phẫu thuật giống như cụ tổ của mình là Christian Holmes, Elizabeth đã quyết định theo học ngành y. Nhưng cô sớm phát hiện ra rằng bản thân mình rất sợ kim tiêm. Sau này cô cho biết chính nỗi sợ này đã ảnh hưởng đến việc cô bắt đầu thành lập công ty Theranos.
 |
|
Ảnh Flickr
|
Khi ở đại học Stanford, Elizabeth Holmes theo học chuyên ngành kỹ thuật hóa học. Cô là một sinh viên xuất sắc, đã giành giải thưởng “học giả của tổng thống”, một danh hiệu có tiền thưởng là 3.000 USD để thực hiện một dự án nghiên cứu.
 |
|
Ảnh Getty
|
Sau một năm học xuất sắc, Elizabeth Holmes đã giành cả mùa hè để làm thực tập sinh ở Viện Genome Institute, Singapore. Được nhận vào làm thực tập ở đây một phần cũng bởi cô biết tiếng Trung.
 |
|
Ảnh AP
|
Khi đang là sinh viên năm hai, Elizabeth đã đến gặp ông Channing Robertson, một trong những giáo sư của mình, đề nghị rằng “thầy và em hãy cùng nhau thành lập một công ty”. Với sự hỗ trợ của ông, Elizabeth đã thành lập công ty Real-Time Cures, sau này được đổi tên thành Theranos.
 |
|
Ảnh Getty Images
|
Vì một lỗi in ấn, mà những hóa đơn trả tiền lương cho nhân viên ban đầu còn viết là “Real-Time Curses”.
Ngay sau đó Elizabeth Holmes đã nộp hồ sơ xin cấp bằng sáng chế cho “Thiết bị y tế giúp theo dõi phân tích và phân phối thuốc”, một thiết bị đeo tay có chức năng theo dõi tình trạng điều trị bằng thuốc, theo dõi và phân tích máu của bệnh nhân, và điều chỉnh liều dùng khi cần”.
 |
|
Ảnh Shutterstock
|
Vào kỳ học tiếp theo, Elizabeth Holmes đã bỏ ngang việc học ở đại học Stanford, đồng thời giành toàn bộ thời gian để làm việc tại công ty Theranos trong tầng hầm của ký túc xá đại học.
 |
|
Ảnh AP
|
Mô hình kinh doanh của Theranos dựa trên ý tưởng là họ sẽ thực hiện xét nghiệm máu bằng công nghệ hiện đại chỉ cần lấy một giọt máu nhỏ ở đầu ngón tay người muốn xét nghiệm. Cô Holmes cho biết phương pháp xét nghiệm này thậm chí còn có thể phát hiện được bệnh ung thư và cả tình trạng cholesterol cao.
 |
|
Ảnh Getty Images
|
Elizabeth bắt đầu huy động tiền vốn rủi ro cho công ty Theranos từ những nhà đầu tư nổi tiếng như là Larry Ellison, người sáng lập tập đoàn Oracle và Tim Draper, người sáng lập tập đoàn Draper Fisher Jurvetson. Đến nay, Theranos đã huy động được hơn 700 triệu USD, và ông Draper thậm chí vẫn bảo vệ cô và Theranos dù Elizabeth đã bị buộc tội “gian lận với quy mô lớn”.
 |
|
Ảnh CNBC
|
Elizabeth Holmes nhận tiền của các nhà đầu tư với điều kiện là cô không được tiết lộ bí mật công nghệ của Theranos đang áp dụng. Hơn nữa, cô có tiếng nói quyết định đối với tất cả các hoạt động của công ty.
 |
|
Ảnh Getty
|
Bí mật ngày càng cao là tiêu chí ở công ty Theranos. Trong 10 năm đầu Elizabeth phát triển công ty, Theranos có thể nói là hoạt động trong “cơ chế tàng hình”. Thậm chí, Elizabeth còn kiện ba cựu nhân viên của Theranos ra tòa bì đã họ đã sử dụng sai mục đích các bí mật kinh doanh của Theranos.
 |
|
Ảnh Getty
|
Thái độ của Elizabeth Holmes đối với việc giữ bí mật kinh doanh được lấy cảm hứng từ chính thần tượng của cô, Steve Jobs. Cô bắt đầu mặc những chiếc áo cổ lọ màu đen giống ông Jobs, trang trí văn phòng làm việc của mình với những đồ nội thất mà Steve Jobs từng thích, và không bao giờ đi nghỉ.
 |
|
Ảnh Getty Images
|
Thậm chí giọng nói sâu không có gì đặc biệt của Elizabeth cũng là một phần làm nên hình ảnh được chăm sóc kỹ lưỡng nhằm giúp trông phù hợp hơn trong lĩnh vực kinh doanh do đàn ông chi phối này.
 |
|
Ảnh Reuters
|
Elizabeth Holmes là một vị xếp nghiêm khắc, và cô luôn muốn các nhân viên của mình phải làm việc chăm chỉ như cô. Cô có những trợ lý làm nhiệm vụ theo dõi xem thời gian các nhân viên đến và rời công ty mỗi ngày. Để khuyến khích các nhân viên làm việc nhiều thời gian hơn, cô đã bắt đầu cho phục vụ các bữa tối vào khoảng 8 giờ tối.
 |
|
Ảnh Theranos
|
Ngay sau khi Elizabeth bỏ dở việc học tại đại học Stanford ở tuổi 19, cô đã hẹn hò với chủ tịch Theranos và là COO Sunny Balwani, người hơn cô đến 20 tuổi.
 |
|
Ảnh Business Insider
|
Lần đầu tiên Elizabeth gặp ông Balwani là khi cô đang ở năm 3 trong chương trình Mandarin mùa hè của đại học Stanford, đây là mùa hè trước khi cô đến trường đại học. Elizabeth đã bị một số sinh viên khác bắt nạt, và Balwani đã giúp đỡ cô.
Tuy không có nhiều kinh nghiệm, nhưng Balwani đã trở thành nhân vật số 2 tại Theranos. Ông được cho là một người khó tính và thường xuyên theo dõi sát sao mọi hành động của các nhân viên.
Elizabeth và Balwani chia tay vào mùa xuân năm 2016, ngay sau đó Elizabeth đẩy ông khỏi công ty.
Năm 2008, hội đồng quản trị công ty Theranos đã quyết định tìm kiếm một người nhiều kinh nghiệm hơn để thay Elizabeth Holmes vào vị trí CEO của công ty. Nhưng sau một cuộc họp căng thẳng kéo dài 2 giờ đồng hồ, Elizabeth đã thuyết phục được cả hội đồng quản trị tiếp tục để cô giữ vị trí CEO của Theranos.
 |
|
Ảnh Reuters
|
Khi công ty Theranos bắt đầu có được số vốn lên đến hàng triệu USD, Elizabeth Holmes trở thành trung tâm chú ý của các phương tiện truyền thông và những mỹ từ ca ngợi trong thế giới công nghệ. Cô xuất hiện trên bìa các tạp chí Fortune và Forbes, xuất hiện trên chương trình TED Talk và đã từng đối thoại với cả cựu tổng thống Mỹ Bill Clinton và tỷ phú Jack Ma trên truyền hình.
 |
|
Ảnh Getty Images
|
Công ty Theranos nhanh chóng bắt đầu thực hiện các mối quan hệ hợp tác với đối tác bên ngoài. Tập đoàn Capital Blue Cross và Cleveland Clinic đã ký các hợp đồng cung cấp dịch vụ xét nghiệm của Theranos cho các bệnh nhân của họ và tập đoàn Walgreens đã ký hợp đồng để mở các trung tâm xét nghiệm Theranos. Theranos cũng đã ký kết một thỏa thuận hợp tác bí mật với công ty Safeway trị giá 350 triệu USD.
 |
|
Ảnh Tech Insider
|
Năm 2011, Elizabeth Holmes đã thuê em trai mình là Christian về làm việc cho Theranos. Christian Holmes không phải xuất thân từ dân y hay khoa học – anh là nhà phân tích cho một tập đoàn tại Washington D.C sau khi tốt nghiệp đại học Duke.
 |
|
Elizabeth và Christian Holmes (Ảnh Getty Images)
|
Trong thời gian đầu làm việc tại Theranos, Christian Holmes dành phần lớn thời gian để đọc các tin thể thao trực tuyến và tuyển dụng những bạn bè cùng học với mình tại đại học Duke về đầu quân cho Theranos. Người ta gọi Christian và nhóm của anh là “Frat Pack” và “Therabros”.
Tại thời điểm đó, Elizabeth Holmes là nữ tỷ phú trẻ nhất thế giới với tài sản ròng lúc đó vào khoảng 4,5 tỷ USD. Đáng tự hào là số tài sản đó đều do cô tự tay làm ra.
 |
|
Ảnh Getty Images
|
Elizabeth Holmes luôn bị ám ảnh về tình trạng bảo mật tại công ty Theranos. Cô đã yêu cầu bất cứ người nào muốn đến thăm trụ sở công ty phải ký thỏa thuận không được tiết lộ bất cứ thông tin gì trước khi họ được phép bước vào trụ sở, và luôn có các vệ sỹ theo sát các vị khách đến thăm bất cứ chỗ nào, kể cả trong nhà vệ sinh công ty.
 |
|
Ảnh Reuters
|
Elizabeth Holmes còn thuê các vệ sỹ lái xe chở cô trong chiếc Audi màu đen. Biệt danh của cô là “Eagle One”. Các cửa sổ trong văn phòng làm việc của mình, Elizabeth đều cho lắp kính chống đạn.
Cũng trong thời gian này, đã có rất nhiều người đặt ra nghi ngờ về công nghệ của Theranos. Ian Gibbons – nhà khoa học trưởng và là một trong những người đầu tiên về đầu quân tại Theranos – đã cảnh báo bà Holmes rằng các xét nghiệm của Theranos chưa sẵn sàng để được áp dụng rộng rãi, và vẫn còn rất nhiều sai sót trong công nghệ này. Các nhà khoa học bên ngoài cũng bắt đầu lên tiếng lo ngại về Theranos.
 |
|
Ảnh Tech Insider
|
Đến tháng 8/2015, FDA (Cơ quan quản lý Thực phẩm và dược phẩm Hoa Kỳ) bắt đầu điều tra về Theranos, và các nhà quản lý thuộc FDA tiến hành thanh tra các phòng thí nghiệm và đã phát hiện “nhiều thiếu sót lớn” trong phương pháp xét nghiệm của Theranos đang áp dụng trên các bệnh nhân.
 |
|
Ảnh Reuters
|
Đến tháng 10/2015, nhà báo John Carreyrou của tờ Wall Street Journal đã công bố điều tra của mình về những sai sót trong công nghệ của Theranos. Chính những kết quả điều tra này đã châm ngòi cho sự sụp đổ của công ty Theranos.
 |
|
Ảnh Shutterstock
|
Carreyrou phát hiện ra rằng máy xét nghiệm máu của Theranos, có tên là Edison, không cho ra các kết quả chính xác, mà Theranos sử dụng các mẫu kết quả xét nghiệm lấy từ các máy tương tự được các công ty xét nghiệm máu truyền thống sử dụng.
 |
|
Ảnh AP
|
Elizabeth Holmes đã phải xuất hiện trên chương trình “Mad Money” của đài CNBC để bảo vệ mình và công ty Theranos. “Đây là điều xảy ra khi bạn làm việc để thay đổi mọi thứ, và đầu tiên họ nghĩ bạn điên, sau đó là chống lại bạn, và bỗng nhiên bạn thay đổi cả thế giới”, Elizabeth nói.
 |
|
Ảnh CNBC
|
Đến 2016, FDA, Centers for Medicare & Medicaid Services, và SEC (Ủy ban chứng khoán và sàn giao dịch Mỹ) đều đồng loạt điều tra Theranos.
 |
|
Ảnh Getty
|
Đến tháng 7/2016, Elizabeth Holmes bị cấm tham gia hoạt động xét nghiệm máu trong 2 năm. Tháng 10 năm đó, Theranos buộc phải đóng cửa các hoạt động nghiên cứu và các trung tâm xét nghiệm y tế.
 |
|
Ảnh Reuters
|
Tháng 3/2018, Theranos, Elizabeth Holmes và cả ông Balwani đều bị SEC cáo buộc về tội “gian lận quy mô lớn”. Elizabeth Holmes đã phải cam kết từ bỏ vai trò kiểm soát tài chính và bỏ phiếu tại công ty, nộp phạt 500.000 USD, và trả lại 18,9 triệu cổ phiếu của công ty Theranos. Cô cũng không được phép giữ chức giám đốc hay chủ tịch hội đồng quản trị của bất cứ công ty thương mại nào trong 10 năm.
 |
|
Ảnh AP
|
Mặc dù vậy, cô vẫn được phép giữ chức CEO của công ty Theranos, bởi đây là một công ty tư nhân. Nhưng tình trạng công ty cũng đang bên bờ vực phá sản, và bà Holmes đã viết thư kêu gọi các nhà đầu tư thêm tiền vào cứu công ty Theranos. “Với tình trạng của công ty hiện nay, đây không phải là nhiệm vụ dễ dàng”, cô viết.
 |
|
Ảnh Getty Images
|
Đến 15/6, công ty Theranos thông báo rằng Elizabeth Holmes đã thôi giữ chức CEO của công ty. Cùng ngày hôm đó, Bộ Tư pháp Hoa Kỳ đã thông báo rằng một đại bồi thẩm đoàn liên bang đã buộc tội cựu CEO của công ty Theranos, cùng với cựu đối tác của bà là ông Balwani, có liên quan đến “các kế hoạch gian lận ngầm”.
 |
|
Ảnh Getty
|
