Ung thư vú đang trở thành gánh nặng sức khỏe toàn cầu, đặc biệt tại Việt Nam – nơi bệnh đứng đầu cả về số ca mắc mới lẫn tỷ lệ tử vong ở nữ giới. Điều đáng lo ngại là bệnh ngày càng xuất hiện ở người trẻ, đặc biệt ở nhóm có yếu tố di truyền.
Những yếu tố nguy cơ cần lưu ý
Theo Globocan 2022, ung thư vú là loại ung thư có tỷ lệ mắc mới cao nhất tại Việt Nam, ở cả 2 giới, vượt cả ung thư gan và ung thư phổi: Mỗi năm có khoảng 21.555 ca mới mắc, khoảng 9.000 ca tử vong. Đáng lo ngại, nhiều trường hợp phát hiện khi đã ở giai đoạn muộn, khiến việc điều trị gặp khó khăn, chi phí tốn kém và chất lượng sống suy giảm nghiêm trọng.
Chia sẻ với Viettimes, PGS.TS Phạm Cẩm Phương, Giám đốc Trung tâm Y học Hạt nhân và Ung bướu Bệnh viện Bạch Mai, cho biết nếu ung thư vú được phát hiện ở giai đoạn sớm, tỷ lệ sống thêm sau 5 năm có thể đạt tới 98–100%. Nhưng ở giai đoạn 4, con số này chỉ còn 25–30%.
Tại hội thảo ung thư quốc tế vừa tổ chức tại Bệnh viện Bạch Mai, PGS Phạm Cẩm Phương thông tin: Ung thư vú không chỉ đến từ lối sống mà còn có thể do yếu tố nội tiết và di truyền.
Theo PGS Phương, khoảng 5–15% ca ung thư vú có liên quan đến đột biến gen, đặc biệt BRCA1 và BRCA2. Người mang BRCA1 có nguy cơ mắc bệnh tới 65%, BRCA2 khoảng 45%. Ngoài ra, các gen khác như TP53, ATM, PALB2 cũng góp phần làm tăng nguy cơ.
Bên cạnh đó, ung thư vú cũng liên quan đến những phụ nữ từng có tổn thương tiền ung thư hoặc đã mắc ung thư một bên vú, hoặc có kinh nguyệt sớm, mãn kinh muộn, không sinh con hoặc sinh con đầu lòng muộn, không cho con bú.
Lối sống cũng ảnh hưởng đến căn bệnh ung thư vú như béo phì, ít vận động, sử dụng rượu bia thường xuyên. Chị em có mô vú dày khiến việc phát hiện bất thường khó khăn hơn.
“Việc nhận biết các yếu tố này giúp chị em chủ động hơn trong tầm soát và dự phòng”, chuyên gia Cẩm Phương lưu ý.
Dấu hiệu cảnh báo sớm
Ung thư vú giai đoạn đầu thường âm thầm, nhưng vẫn có những dấu hiệu cảnh báo: Sờ thấy khối bất thường ở vú/nách, thay đổi kích thước hoặc hình dạng vú, da vú bị lõm hoặc dày cứng như “da cam”, núm vú tụt hoặc tiết dịch bất thường, đặc biệt là máu. Nếu có bất kỳ biểu hiện nào, chị em cần đi khám ngay.
“Sàng lọc là vũ khí hiệu quả nhất”, PGS.TS. Phương nhấn mạnh, đồng thời, hướng dẫn phụ nữ nên thực hiện các bước sau:
- Tự khám vú tại nhà: Hàng tháng, sau sạch kinh 5–7 ngày.
- Khám lâm sàng tại cơ sở y tế: Ít nhất mỗi năm một lần.
- Chụp X-quang tuyến vú là tiêu chuẩn vàng, kết hợp siêu âm ở phụ nữ trẻ hoặc có mô vú dày. Với nhóm nguy cơ rất cao (mang gen BRCA, tiền sử gia đình có nhiều người mắc ung thư vú, buồng trứng…), cần chụp MRI để tầm soát chuyên sâu.
Việc sàng lọc giúp phát hiện bệnh ở giai đoạn sớm, từ đó giúp điều trị khỏi hoàn toàn, quá trình điều trị nhẹ nhàng hơn, ít tốn kém và bảo tồn được hình thể.
Ngoài ra, chị em có thể giảm nguy cơ bằng cách duy trì cân nặng hợp lý, tập thể dục thường xuyên, hạn chế rượu bia, cho con bú bằng sữa mẹ, ăn uống giàu rau xanh và hoa quả.
Cá thể hóa điều trị, phục hồi hình dáng tuyến vú cho phụ nữ
PGS Phương nhấn mạnh: Những năm gần đây, sự phát triển của xét nghiệm gen và thuốc điều trị nhắm trúng đích đã mở ra kỷ nguyên mới trong điều trị ung thư vú. Với bệnh nhân mang đột biến BRCA, thuốc ức chế PARP (như olaparib, talazoparib) chứng minh hiệu quả vượt trội trong nhiều nghiên cứu quốc tế.
Thử nghiệm OlympiA cho thấy olaparib giúp giảm 35% nguy cơ tái phát hoặc tử vong ở bệnh nhân ung thư vú giai đoạn sớm có đột biến BRCA. Trong khi đó, nghiên cứu OlympiAD và EMBRACA chứng minh nhóm bệnh nhân di căn được điều trị bằng thuốc này có thời gian sống không bệnh kéo dài hơn so với hóa trị thông thường.
PGS Phương khẳng định: “Cá thể hóa trong điều trị là xu hướng tất yếu. Xét nghiệm gen không chỉ giúp tiên lượng bệnh mà còn giúp bác sĩ lựa chọn phác đồ tối ưu, mang lại lợi ích tối đa cho người bệnh.”
Theo PGS. TS Đào Xuân Cơ, Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai, tại đây, bệnh nhân được tiếp cận theo mô hình đa chuyên khoa: bác sĩ nội ung thư, ngoại khoa, xạ trị, chẩn đoán hình ảnh và giải phẫu bệnh cùng hội chẩn để đưa ra phác đồ phù hợp nhất.
Đặc biệt, yếu tố thẩm mỹ và tâm lý cũng được chú trọng. PGS.TS Phạm Thị Việt Dung, Trưởng Bộ môn Phẫu thuật tạo hình Trường Đại học Y Hà Nội, Trưởng khoa Phẫu thuật Tạo hình Thẩm mỹ Bệnh viện Bạch Mai, cho biết: “Ngay cả khi phải cắt bỏ toàn bộ tuyến vú, với kỹ thuật tái tạo hiện đại, chúng tôi có thể phục hồi lại hình dáng tuyến vú, giúp người phụ nữ không chỉ khỏe mạnh mà còn tự tin trong cuộc sống.”
Ung thư vú không còn là bản án tử hình. Việc sàng lọc định kỳ, nhận diện nguy cơ di truyền, điều trị cá thể hóa bằng thuốc trúng đích và phẫu thuật thẩm mỹ tái tạo, người bệnh có thể kéo dài sự sống, nâng cao chất lượng cuộc sống và giảm thiểu gánh nặng cho gia đình, xã hội.
Cập nhật điều trị ung thư: Y học hạt nhân mở hướng mới nâng cao hiệu quả điều trị
Y học hạt nhân - hy vọng mới cho người bị ung thư phổi
