Nền kinh tế Mỹ đang hướng tới điều mà trước đây các nhà kinh tế học cho là không thể: lạm phát trở lại mức trước đại dịch mà không gây ra một cuộc suy thoái, hay làm suy yếu nền kinh tế quá nhiều, nói cách khác là một cú “hạ cánh mềm”.
“Điều mà chúng tôi đang kỳ vọng bây giờ là một cú hạ cánh mềm”, Nancy Vanden Houten, nhà kinh tế trưởng đến từ Oxford Economics, cho hay. “Chúng tôi dự đoán nền kinh tế Mỹ sẽ suy yếu đôi chút, nhưng rất có khả năng sẽ tránh được sự sụt giảm mạnh GDP”.
Cách đây 6 tháng, hầu hết các nhà kinh tế học tham gia một cuộc thăm dò của The Wall Street Journal đều cho rằng nền kinh tế Mỹ sẽ bước vào một cuộc suy thoái trong vòng 12 tháng tới. Tuy nhiên, trong cuộc thăm dò hồi tháng 10, nhìn chung các nhà kinh tế học dự báo sẽ không có cuộc suy thoái nào nữa. Và sau hôm thứ Ba vừa qua, tỷ lệ dự báo suy thoái càng giảm nhiều hơn. Ít nhất, đây là tâm lý của các nhà đầu tư, và tâm lý này đã đẩy cổ phiếu tăng và lợi suất trái phiếu giảm sau khi thông tin lạm phát dịu đi trong tháng 10 được công bố.
Nếu dự đoán của các nhà kinh tế học là chính xác, đây sẽ là một điều rất bất thường. Trong 80 năm qua, Fed chưa từng kiềm chế được lạm phát mà không gây ra tình trạng suy thoái.
Đà phục hồi kinh tế mạnh mẽ sau đại dịch đã đẩy lạm phát ở Mỹ lên mức cao nhất trong vòng 40 năm, đạt đỉnh 9,1% vào năm ngoái. Để phản ứng, Fed nâng lãi suất lên trong khoảng 5,25%-5,5%, cao nhất trong vòng 22 năm. Mục tiêu của Fed là đưa lạm phát trở lại mức 2%, dựa trên thước đo mà họ tin dùng là chỉ số giá chi tiêu tiêu dùng cá nhân (PCE).
Lạm phát trong tầm mục tiêu 2%
Ngày 14/11, số liệu tháng 10 được công bố cho thấy lạm phát đã hạ xuống mức 3,2%. Đáng mừng hơn, trong 5 tháng kết thúc vào tháng 10, lạm phát cơ bản, loại trừ giá thực phẩm và năng lượng, ở mức 2,8% hàng năm, không xa mục tiêu 2% và thấp hơn nhiều so với mức tăng 5,1% của 5 tháng đầu năm nay.
Sự sụt giảm lạm phát mạnh mẽ xuất hiện trong lúc các chủ doanh nghiệp tiếp tục tuyển dụng và chưa có dấu hiệu rõ ràng cho thấy đà tăng trưởng kinh tế sẽ suy giảm.
Trong tháng 9, Fed kỳ vọng lạm phát cơ bản tính theo PCE sẽ kết thúc năm ở mức 3,7%. Hiện tại, dường như mức dự báo này có thể giảm xuống còn 3,4%, theo Omair Sharif, chủ tịch hãng nghiên cứu Inflation Insights.
Tuy nhiên, một cú “hạ cánh mềm” là điều chưa chắc chắn. Lạm phát vẫn còn cách mục tiêu 2% một khoảng khá xa. Nền kinh tế Mỹ có thể chưa suy giảm là do tác động của lãi suất cao vẫn chưa thực sự được hấp thụ. Các yếu tố bên ngoài như giá năng lượng hay một cuộc khủng hoảng tài chính cũng có thể gây tác động tiêu cực.
Đáng quan tâm hơn, người tiêu dùng Mỹ - nhóm người đang giúp nền kinh tế duy trì đà tăng trưởng nhanh – có thể sẽ mất động lực. Doanh số bán lẻ trong tháng 10 đã giảm lần đầu tiên kể từ tháng 3, trong đó các hãng bán lẻ lớn như Home Depot và Target báo cáo doanh số suy giảm do khách hàng có xu hướng tiết kiệm hơn.
“Đây có vẻ như là một cú hạ cánh mềm, cho đến khi có một số biến động và mọi chuyện trở nên khó khăn hơn”, Nick Bunker, nhà kinh tế học đến từ hãng Indeed, nhận định.
Đà tăng lương chậm lại đã thúc đẩy xu hướng giảm lạm phát. Theo thời gian, mức lương cao hơn có thể khiến cho giá cả hàng hóa cao hơn. Nhưng thu nhập trung bình theo giờ chỉ tăng 4,1% theo năm trong tháng 10, mức thấp nhất kể từ tháng 6/2021, khi các công ty giảm bớt sự cạnh tranh trong hoạt động tuyển mộ lao động.
“Nếu một người đang tìm kiếm dấu hiệu của một cú hạ cánh mềm, thì chỉ số CPI giảm chính là dấu hiệu không thể nhầm lẫn cho thấy nền kinh tế Mỹ bền bỉ hơn nhiều so với mọi dự đoán từ trước năm 2023”, Joseph Brusuelas, nhà kinh tế trưởng đến từ RSM US, nói.
Nhưng cho đến khi lạm phát trở lại mức 2%, Fed khó có thể tuyên bố chiến thắng.
“Chúng tôi vẫn rất tập trung vào câu hỏi đầu tiên, đó là: Liệu chúng tôi đã đạt được quan điểm chính sách tiền tệ đủ hạn chế để đem lạm phát trở lại 2% theo thời gian hay chưa?”, Chủ tịch Fed Jerome Powell nói với các phóng viên vào ngày 1/11.
Giới đầu tư tuyên bố chiến thắng trước lạm phát
Trong khi đó, các nhà đầu tư đã chuẩn bị sẵn tâm lý chiến thắng, ngay cả khi Fed chưa thể làm điều đó. Các thị trường tương lai đặt cược với tỷ lệ 65% rằng Fed sẽ bắt đầu giảm lãi suất vào tháng 5/2024, theo dữ liệu của CME Group.
Các dữ liệu khác được công bố trong vài tuần gần đây cho thấy nền kinh tế Mỹ sẽ vẫn 'khỏe mạnh'. Thay vì suy giảm trong năm nay, tăng trưởng của nền kinh tế Mỹ lại khởi sắc, ở mức 4,9% trong quý 3, nhanh nhất kể từ cuối năm 2021. Các nhà kinh tế học kỳ vọng rằng đà tăng trưởng sẽ chậm lại ở mức 1% trong 3 tháng cuối năm nay, và ở mức 1% trong năm 2024.
Trong khi đó, trong quý III, các doanh nghiệp ở Mỹ mỗi tháng tạo thêm trung bình 204.000 việc làm, giảm so với giai đoạn sau đại dịch nhưng vẫn cao hơn con số trung bình 163.000 của cả năm 2019. Tỷ lệ thất nghiệp đã tăng lên mức 3,9% nhưng vẫn được cho là thấp.
Một câu hỏi lớn hiện nay là, liệu người tiêu dùng hiện đang thúc đẩy đà phục hồi của nền kinh tế Mỹ có thể duy trì được hoạt động chi tiêu hay không.
Chi tiêu tiêu dùng tăng trưởng hàng năm ở mức 4% trong quý 3. Nhưng phần lớn bắt nguồn từ các khoản tiết kiệm đã được tích lũy nhờ các chương trình kích thích của chính phủ giai đoạn đại dịch. Tỷ lệ tiết kiệm đã giảm xuống 3,4% trong tháng 9, từ mức 5,3% trong tháng 5.
Một phép thử cho khả năng chi tiêu của người dân Mỹ sẽ đến vào mùa nghỉ lễ trong năm nay. Hiệp hội Bán lẻ Quốc gia dự báo rằng chi tiêu trong giai đoạn tháng 11-12 năm nay sẽ tăng trong khoảng 3-4% so với cùng kỳ năm ngoái. Con số này thấp hơn so với mức tăng 5,4% năm 2022 và 12,7% trong năm 2021.
Chi tiêu tiêu dùng tại các cửa hàng, nhà hàng và trực tuyến đã giảm 0,1% trong tháng 10, so với tháng trước đó, mức giảm đầu tiên kể từ tháng 3, theo báo cáo của Bộ Thương mại Mỹ. Doanh số bán ô tô và đồ nội thất đã giảm mạnh, là dấu hiệu cho thấy hộ gia đình Mỹ có thể đang giảm bớt các khoản chi tiêu lớn.
Nếu loại trừ ô tô và xăng, doanh số bán lẻ và dịch vụ thực phẩm tăng 0,1% so với tháng trước đó.
Những tín hiệu cảnh báo sớm cũng xuất hiện trên thị trường lao động. Tỷ lệ thất nghiệp đã tăng nửa điểm phần trăm kể từ tháng 4. Mức tăng như vậy thường xuất hiện ngay trước một cuộc suy thoái.
Số lượng người nộp đơn xin trợ cấp thất nghiệp đang tăng ở mức thấp trong lịch sử, một tín hiệu cho thấy các chủ doanh nghiệp vẫn không muốn sa thải nhân viên. Nhưng số lượng người nhận trợ cấp thất nghiệp đã tăng trong 7 tuần liên tiếp, lên gần 1,6 triệu người trong tuần kết thúc vào ngày 21/10, mức cao nhất kể từ tháng 4. Điều này cho thấy những người bị sa thải gặp khó khăn hơn khi tìm công việc mới.
Rủi ro cũng nằm ở việc lãi suất cao hơn đã làm cho nhiều doanh nghiệp và hộ gia đình trở nên nhạy cảm hơn trước những cú sốc bất ngờ, theo Jeremy Schwartz, chuyên gia kinh tế đến từ Nomura. Ông cho rằng một cuộc suy thoái có thể xảy ra vào năm tới.
Chi phí lãi vay cao hơn sẽ khiến cho doanh nghiệp phải chi nhiều tiền hơn để trả nợ. Nhiều doanh nghiệp cũng đang tạm hoãn kế hoạch mở rộng. Tài chính hộ gia đình cũng trở nên khó khăn hơn. Tỷ lệ người vay thẻ tín dụng mới quá hạn đã tăng lên 2% trong quý 3 năm nay, cao hơn so với trước đại dịch, theo Fed New York.
Trong một môi trường mong manh như vậy, giá năng lượng tăng mạnh hoặc một đợt phá sản của các doanh nghiệp, ngân hàng có thể đẩy nền kinh tế Mỹ vào một cuộc suy thoái trong năm tới, ông Schwartz nhận định./.
Chu kỳ nâng lãi suất của Fed chưa kết thúc
Người tiêu dùng Mỹ bắt đầu 'ngấm đòn' sau những đợt nâng lãi suất của Fed
Đến Fed cũng cắt giảm nhân sự
Theo Wall Street Journal
