Virus luôn đột biến, vì vậy không có gì ngạc nhiên khi virus Corona xuất hiện ở Trung Quốc vào cuối năm 2019 đã trải qua những đợt đột biến đáng kể khi nhân rộng và lây lan.
Nhưng một chủng Corona mới xuất hiện ở Nam Phi đang gây lo ngại. Giống như một biến thể được phát hiện ở Anh trong những tháng gần đây, biến thể ở Nam Phi đang được chứng minh là có khả năng lây truyền cao hơn nhiều.
Trong khi hai chủng này lây lan dễ dàng hơn, các nhà khoa học không tin rằng chúng nguy hiểm hơn. Nhưng khả năng lây truyền cao hơn có nghĩa là nhiều người có thể bị nhiễm bệnh hơn, và điều này đồng nghĩa với việc nhiễm trùng nghiêm trọng hơn và có nhiều ca tử vong hơn.
Một câu hỏi hiện đang được đặt ra rằng liệu các loại vắc xin Covid-19 được phát triển với tốc độ chóng mặt và đưa vào tiêm chủng gần đây của Pfizer-BioNTech, Moderna và Đại học Oxford/AstraZeneca có hiệu quả chống lại các đột biến đáng kể của virus Corona hay không, chẳng hạn như biến thể ở Nam Phi?.
Trong khi các nhà khoa học tin rằng biến thể của Vương quốc Anh không có khả năng ảnh hưởng đến hiệu quả của vắc-xin hiện đang được triển khai ở phương Tây, thì vẫn còn nhiều điều không chắc chắn về chủng ở Nam Phi.
Các chuyên gia rất muốn chỉ ra rằng vẫn còn rất nhiều điều chúng ta chưa biết về các chủng virus mới, mặc dù chúng đang được xem xét, và họ đang kêu gọi mọi người đừng hoảng sợ. Đây là những gì chúng ta biết cho đến nay:
Chúng ta biết gì về biến thể Covid-19 ở Nam Phi?
Vào ngày 18 tháng 12, Nam Phi thông báo đã phát hiện ra loại biến thể mới của virus Corona đang lây lan nhanh chóng ở ba tỉnh Eastern Cape, Western Cape và KwaZulu-Natal.
Nam Phi đặt tên biến thể là “501Y.V2” dựa theo đột biến N501Y mà họ tìm thấy trong protein mà virus sử dụng để xâm nhập vào các tế bào bên trong cơ thể. Đột biến này cũng được tìm thấy trong chủng virus mới mà Vương quốc Anh xác định vào tháng 12( nhưng ước tính đã xuất hiện từ tháng 9). Đột biến này được coi là làm tăng khả năng lây truyền của virus, khiến nó lây lan nhanh hơn.
Các nhà chức trách ở Anh và Nam Phi đã cảnh báo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) về các đột biến mới vào tháng 12. WHO lưu ý rằng mặc dù cả hai biến thể được tìm thấy ở Anh và Nam Phi đều có chung đột biến N501Y, nhưng chúng lại khác nhau.
Biến thể ở Nam Phi mang hai đột biến khác trong protein (E484K và K417N). Hai đột biến này không có ở chủng của Anh. Chúng được đặt tên là “VOC-202012/01”, với VOC là viết tắt của “Biến thể Đáng quan ngại”. Các chuyên gia cho biết những đột biến này có thể ảnh hưởng đến cách hoạt động của vắc xin ngừa Covid-19.
Chúng ta nên lo lắng đến mức nào?
Một số chuyên gia đang cảm thấy lo lắng về biến thể Nam Phi, hiện được biết đến rộng rãi hơn với tên gọi “501.V2”. Nhiều quốc gia đã cấm các chuyến bay từ Nam Phi và Vương quốc Anh nhằm ngăn chặn sự lây lan của chúng.
Đầu tuần này, Bộ trưởng Y tế Vương quốc Anh Matt Hancock cho biết biến thể được tìm thấy ở Nam Phi đặc biệt đáng lo ngại . “Tôi vô cùng lo lắng về biến thể Nam Phi và đó là lý do tại sao chúng tôi đã thực hiện hành động để hạn chế tất cả các chuyến bay từ Nam Phi”, ông phát biểu trên chương trình “Today” của BBC hôm 5/1.
″Đây là một vấn đề rất rất quan trọng, ... và nó thậm chí còn là một vấn đề lớn hơn cả biến thể mới của Vương quốc Anh,” ông Matt Hancock nói .
Hôm thứ Ba, cựu giám đốc FDA Hoa Kỳ, Tiến sĩ Scott Gottlieb cảnh báo rằng việc tiêm chủng cho người Mỹ quan trọng hơn bao giờ hết, đặc biệt là khi biến thể ở Nam Phi dường như ức chế thuốc kháng thể và đang lan rộng ở một số nơi.
“Biến thể Nam Phi hiện đang rất được quan tâm vì có vẻ như nó có thể cản trở một số biện pháp đối phó y tế của chúng tôi, đặc biệt là các loại thuốc kháng thể”, ông Gottlieb nói với CNBC hôm thứ 6/1.
“Hiện tại, chủng virus đó dường như đang phổ biến ở Nam Mỹ và Brazil, hai khu vực trên thế giới, hiện đang vào mùa hè, nhưng cũng đang trải qua một đợt dịch rất dày đặc, và điều đó đáng lo ngại”.
Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ hôm Chủ nhật lưu ý rằng các nhà khoa học đang điều tra các biến thể ”để hiểu rõ hơn về mức độ dễ dàng lây truyền của chúng và liệu các loại vắc xin hiện được cấp phép có bảo vệ được con người hay không".
“Hiện tại, không có bằng chứng cho thấy những biến thể này gây ra bệnh nặng hơn hoặc tăng nguy cơ tử vong. Thông tin mới về đặc điểm virus học, dịch tễ học và lâm sàng của những biến thể này đang nhanh chóng xuất hiện”.
Rủi ro đối với vắc xin ra sao?
Khi các quốc gia bắt đầu các chương trình tiêm chủng hoặc đẩy nhanh các chương trình đã được thực hiện, các chuyên gia lưu ý rằng một trong những hậu quả tiềm ẩn lớn nhất của các biến thể mới nổi là “khả năng né tránh miễn dịch tự nhiên hoặc miễn dịch do vắc xin gây ra”.
“Cả việc tiêm vắc xin phòng chống và sự lây nhiễm tự nhiên với SARS-CoV-2 đều tạo ra phản ứng đa dòng nhằm vào một số phần của protein đột biến. Virus có thể sẽ cần tích lũy nhiều đột biến trong protein để tránh miễn dịch do vắc xin gây ra hoặc nhiễm trùng tự nhiên", cơ quan Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC Hoa Kỳ) cho biết hôm Chủ nhật (4/1) trong bản tóm tắt về các biến thể mới.
Đối với CDC, khả năng né tránh miễn dịch do vắc-xin là hậu quả tiềm ẩn đáng lo ngại nhất của các chủng Covid mới xuất hiện, “bởi vì một khi một phần lớn dân số được tiêm chủng, sẽ có miễn dịch có thể tạo điều kiện và đẩy nhanh sự xuất hiện của các biến thể mới".
Chủng virus mới bắt nguồn như thế nào?
Các biến thể này có nguồn gốc như thế nào và ở đâu là điều chưa được biết rõ. Các chuyên gia lưu ý rằng thật không công bằng khi ”đổ lỗi” cho các quốc gia về các đột biến, vì chúng có thể bắt nguồn từ bất cứ đâu nhưng đã bị phát hiện bởi một số quốc gia “tìm kiếm chúng”, tức là những quốc gia tiến hành giám sát virus với công nghệ tiên tiến và do đó có khả năng tìm thấy nhiều đột biến hơn.
Ví dụ, biến thể ở Anh được tìm thấy bởi Covid-19 Genomics UK Consortium - tổ chức thực hiện giải trình tự gen ngẫu nhiên của các mẫu Covid dương tính trên khắp đất nước. Kể từ khi được thành lập vào tháng 4, tổ chức này đã giải mã trình tự 170.256 bộ gen virus từ những người bị nhiễm Covid. Họ sử dụng dữ liệu để theo dõi các đợt bùng phát và xác định các loại virus và công bố dữ liệu của mình hàng tuần.
