Tại hội nghị về đột quỵ diễn ra ở Hà Nội cách đây một tuần, Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn cho biết đột quỵ là nguyên nhân tử vong cho khoảng 136.000 ca mỗi năm ở Việt Nam. Tỷ lệ mắc mới là 222 ca/100.000 dân/năm – đứng hàng đầu trong khu vực Đông Nam Á.
Đột quỵ đang trẻ hoá
Một nữ công nhân 40 tuổi được đưa vào Trung tâm Đột quỵ Bệnh viện (BV) Bạch Mai trong tình trạng lơ mơ và liệt nửa người trái. Các bác sĩ xác định bệnh nhân bị nhồi máu não do lóc tách động mạch cảnh trong phải - tắc động mạch não giữa phải.
Theo PGS.TS Mai Duy Tôn, Giám đốc Trung tâm Đột quỵ BV Bạch Mai, lóc tách động mạch cảnh là căn nguyên đặc biệt của nhóm người bệnh nhồi máu não trẻ tuổi. Việc can thiệp lấy huyết khối cho nhóm bệnh này vô cùng khó khăn. Tuy nhiên, các chuyên gia đột quỵ hàng đầu của BV đã can thiệp thành công.
Một trường hợp khác, nam bệnh nhân 36 tuổi được chuyển đến BV Bạch Mai từ Phú Quốc do bị liệt nửa người và không nói được. Các bác sĩ xác định bệnh nhân bị nhồi máu não do tắc động mạch cảnh trong - não giữa trái. Bệnh tiến triển mạn tính gây hẹp dần, tắc động mạch cảnh trong sọ và các mạch máu nhỏ tăng sinh để bù trừ.
Theo các chuyên gia, hậu quả này có thể thế tránh được nếu bệnh nhân đi tầm soát đột quỵ sớm hơn.
PGS. Mai Duy Tôn cho biết trước đây tỷ lệ hồi phục với bệnh nhân đột quỵ ở BV Bạch Mai chỉ 25%, có tới 25% bệnh nhân tử vong; 50% để lại di chứng. Nhưng với những kỹ thuật mới, được cấp cứu kịp thời trong “giờ vàng”, nên 50-70% người bệnh gần như trở lại trạng thái bình thường, tỷ lệ tương đương các nước phát triển.
Nguyên nhân của đột quỵ
Theo PGS.TS. Mai Duy Tôn, nguyên nhân đột quỵ thiếu máu não và đột quỵ chảy máu não có khác nhau:
Đột quỵ thiếu máu não: Nguyên nhân thường gặp nhất là do hẹp các động mạch cấp máu cho não, tương tự như tắc hệ thống đường ống nước trong nhà. Điều này ảnh hưởng đến các động mạch ở não hoặc tim, do đó khi những người bị nhồi máu cơ tim cũng tăng nguy cơ bị đột quỵ não và ngược lại. Nguyên nhân ít gặp hơn là do cục máu đông từ tim chuyển lên gây tắc các mạch trong não. Các bệnh tim thường gặp là nhồi máu cơ tim, các bệnh van tim và đặc biệt là rung nhĩ.
Đột quỵ chảy máu não: Do vỡ các động mạch trong não gây chảy máu não hoặc ở bề mặt não gây chảy máu dưới nhện. Nguyên nhân thường do tăng huyết áp, dị dạng động – tĩnh mạch não, rối loạn đông máu, quá liều các thuốc chống đông máu. Trái lại, nguyên nhân của chảy máu dưới nhện là vỡ các túi phình động mạch não.
Từng loại đột quỵ não sẽ có chế độ điều trị riêng biệt, tuy nhiên điều quan trọng nhất là phải nhanh chóng đưa bệnh nhân đến ngay các cơ sở y tế để được xử trí cấp cứu kịp thời trong “thời gian vàng”, nhằm nhanh chóng khôi phục dòng máu bị tắc nghẽn, đồng thời xác định nguyên nhân gây ra đột quỵ não và vị trí não đã bị tổn thương.
Những dấu hiệu nhận biết đột quỵ não
Theo PGS.TS Mai Duy Tôn, khi có một trong các biểu hiện của đột quỵ như méo miệng một bên, nói ngọng hoặc không nói được, yếu liệt hoặc tê bì tay chân một bên, mất thị lực đột ngột một hoặc hai mắt, đột ngột đau đầu dữ dội, chóng mặt, mất thăng bằng … cần đưa người bệnh đến ngay các đơn vị điều trị đột quỵ để được điều trị kịp thời.
PGS.TS Mai Duy Tôn nhấn mạnh phải làm ngay những việc sau, khi phát hiện người có dấu hiệu đột quỵ:
Gọi xe cứu thương ngay lập tức: Gọi cấp cứu 115 vì xe có thể đón và đưa bệnh nhân đến BV nhanh hơn, nhân viên y tế có thể hỗ trợ bệnh nhân trên đường đến BV, làm giảm các tác động gây hại của đột quỵ não. Đặc biệt, phải thông báo việc “đột quỵ não" với cấp cứu 115 để họ chuẩn bị tốt hơn và chọn BV chuyên điều trị đột quỵ não để đưa bệnh nhân đến.
Phải theo dõi các triệu chứng: Người bệnh có thể không giao tiếp được nên bạn càng cung cấp nhiều thông tin cho nhân viên y tế thì càng tốt, như tiền sử bệnh tật của bệnh nhân.
Hỏi chuyện người bị đột quỵ não: Trong khi chờ xe cứu thương đến, tranh thủ thu thập thông tin từ người bệnh nếu họ vẫn nói được: Loại thuốc đang dùng, tình trạng sức khỏe, có dị ứng gì không để chia sẻ với bác sĩ.
Khuyến khích người bệnh nằm nghiêng, tư thế đầu cao: Nhằm tăng cường lưu lượng máu đến não.
Lối sống lành mạnh và kiểm tra sức khoẻ định kỳ
Trao đổi với Viettimes sáng 1/8, BSCKII Nguyễn Tiến Dũng, Phó Giám đốc Trung tâm Đột quỵ BV Bạch Mai lưu ý cách phòng tránh đột quỵ, nhất là với những người làm việc văn phòng: Lối sống ít vận động – “kẻ giết người thầm lặng”; Stress công việc kéo dài làm tăng huyết áp thầm lặng; Chế độ ăn uống bất hợp lý tại văn phòng; Bỏ qua các dấu hiệu cảnh báo sớm.
“Nhiều người trẻ tuổi coi nhẹ các triệu chứng như tê yếu tay chân thoáng qua, chóng mặt, nói khó... vì nghĩ mình còn khỏe, dẫn đến bỏ lỡ “thời gian vàng””- BS Dũng nhấn mạnh.
BSCKII Nguyễn Tiến Dũng cũng nhấn mạnh việc cần đi kiểm tra sức khoẻ định kỳ, để tầm soát xem có bị dị dạng mạch não không; mạch vành, mạch cảnh có vấn đề gì không.
Những người có bệnh tim mạch, huyết áp cao, thừa cân béo phì, càng cần chú ý tầm soát nguy cơ, cũng như duy trì dinh dưỡng khoa học như hạn chế các loại mỡ động vật, bơ, kem, tăng cường chất xơ như rau xanh, ngũ cốc, trái cây,…; hạn chế ăn mặn; không rượu bia, thuốc lá; thể thao đều đặn.
Theo BSCKII Nguyễn Tiến Dũng, người đã bị huyết áp cao lại ăn uống quá độ, hay chơi game cả đêm, hoặc làm việc căng thẳng nhiều giờ mỗi ngày, áp lực công việc lớn thì nhiều nguy cơ vỡ mạch máu não. Việc tầm soát các yếu tố nguy cơ của đột quỵ như tim mạch, huyết áp, mỡ máu, tiểu đường… giúp phát hiện sớm để đến bác sĩ chuyên khoa điều trị kịp thời.
Sở Y tế TP.HCM: Chưa có bằng chứng khoa học về lọc máu phòng được đột quỵ
Không có chuyện "lọc máu để dự phòng đột quỵ"
