Một tòa án thương mại liên bang của Mỹ đã chặn kế hoạch áp thuế toàn diện của Tổng thống Donald Trump trong một phán quyết mang tính bước ngoặt, tuyên bố ông đã vượt quá thẩm quyền pháp lý khi đơn phương áp đặt thuế lên hàng nhập khẩu từ các đối tác thương mại của Mỹ.
Tòa án Thương mại Quốc tế cho biết Hiến pháp Mỹ trao quyền điều chỉnh thương mại quốc tế cho Quốc hội, và để bảo vệ nền kinh tế, quyền này không bị vô hiệu hóa bởi các quyền hạn khẩn cấp của Tổng thống.
“Tòa án không đánh giá về tính khôn ngoan hay hiệu quả của việc Tổng thống sử dụng thuế quan như một công cụ đòn bẩy”, một hội đồng gồm 3 thẩm phán tuyên bố khi ra lệnh áp dụng lệnh cấm vĩnh viễn đối với các lệnh thuế được ông Trump ban hành từ tháng 1. “Việc sử dụng như vậy là không hợp pháp, chứ không phải vì nó kém hiệu quả, mà vì luật liên bang không cho phép hành động như vậy”.
Các thẩm phán cũng yêu cầu chính quyền Trump ban hành lệnh mới phù hợp với phán quyết trong vòng 10 ngày. Chỉ vài phút sau, chính quyền Trump đã nộp đơn kháng cáo và thách thức thẩm quyền của tòa.
Tòa cũng tuyên bố vô hiệu ngay lập tức mọi sắc lệnh thuế của ông Trump kể từ tháng 1 dựa trên Đạo luật Quyền Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA) – một đạo luật dành để xử lý các “mối đe dọa bất thường và nghiêm trọng” trong tình trạng khẩn cấp quốc gia.
Phán quyết này không đề cập đến các mức thuế cụ thể theo ngành mà ông Trump từng áp dụng cho ô tô, thép và nhôm, vốn được ban hành theo một đạo luật khác.
Các quyết định của Tòa án Thương mại Quốc tế có trụ sở tại Manhattan – nơi xử lý các tranh chấp liên quan đến luật thương mại và hải quan quốc tế – có thể được kháng cáo lên Tòa Phúc thẩm Liên bang tại Washington DC, và cuối cùng là Tòa án Tối cao.
Khủng hoảng thương mại do chính sách thuế
Ông Trump đã biến việc áp thuế đối với hàng nhập khẩu thành trụ cột chính trong chiến lược chiến tranh thương mại, khiến dòng chảy thương mại toàn cầu đảo lộn và thị trường tài chính hỗn loạn.
Các doanh nghiệp, từ nhỏ đến lớn, đã chao đảo bởi các quyết định áp thuế đột ngột và thay đổi chóng mặt của ông Trump, ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng, sản xuất, nhân sự và giá cả.
Người phát ngôn Nhà Trắng hôm 28/5 (giờ địa phương) cho rằng thâm hụt thương mại của Mỹ với các nước là một “tình trạng khẩn cấp quốc gia” đã “tàn phá các cộng đồng Mỹ, gây ảnh hưởng tới người lao động và làm suy yếu ngành công nghiệp quốc phòng” – những điều mà tòa án “không hề phủ nhận”.
Thị trường tài chính đã phản ứng tích cực với phán quyết của tòa án Mỹ. Đồng USD tăng mạnh so với EUR, đồng yên Nhật và franc Thụy Sĩ. Chứng khoán Mỹ và châu Á đồng loạt tăng điểm.
Nếu phán quyết được giữ nguyên, nó sẽ làm sụp đổ chiến lược thuế quan của ông Trump, tạo ra sự bất ổn sâu sắc trong các cuộc đàm phán thương mại với EU, Trung Quốc và nhiều quốc gia khác.
Ông Trump từng hứa rằng thuế quan sẽ đưa việc làm sản xuất trở lại Mỹ và thu hẹp khoản thâm hụt thương mại hàng hóa lên tới 1.200 tỷ USD – một trong những cam kết cốt lõi của chiến dịch tranh cử.
Thiếu đi đòn bẩy tức thời từ mức thuế 10% đến 54% hoặc cao hơn, chính quyền Trump sẽ phải tìm cách gây áp lực mới hoặc chuyển sang chiến lược đàm phán chậm hơn.
Doanh nghiệp chịu ảnh hưởng nặng nề
Phán quyết của tòa án Mỹ được đưa ra trong hai vụ kiện – một do Trung tâm Tư pháp Tự do Liberty đại diện cho 5 doanh nghiệp nhỏ nhập khẩu hàng hóa từ các nước bị đánh thuế, và một của 12 bang do Đảng Dân chủ lãnh đạo.
Các doanh nghiệp trên, từ một công ty nhập rượu tại New York cho đến một nhà sản xuất thiết bị giáo dục tại bang Virginia, cho biết thuế quan của ông Trump đe dọa khả năng duy trì hoạt động kinh doanh của họ.
Ít nhất 5 vụ kiện khác cũng đang được thụ lý liên quan đến các sắc thuế này.
Tổng chưởng lý Oregon Dan Rayfield, người dẫn đầu nhóm kiện tụng của các bang, gọi thuế của ông Trump là bất hợp pháp, thiếu trách nhiệm và tàn phá nền kinh tế.
“Phán quyết này khẳng định rằng pháp luật là tối thượng, và các quyết định thương mại không thể chỉ dựa trên ý muốn nhất thời của tổng thống”, ông Rayfield phát biểu.
Ông Trump tuyên bố có thẩm quyền rộng rãi để áp thuế dựa theo IEEPA – một đạo luật vốn chỉ dùng để xử phạt đối thủ hoặc phong tỏa tài sản của họ. Ông là Tổng thống Mỹ đầu tiên sử dụng đạo luật này để áp thuế các nước.
Bộ Tư pháp Mỹ lập luận rằng vụ kiện nên bị bác bỏ vì nguyên đơn chưa phải trả thuế và chỉ Quốc hội mới có quyền thách thức tuyên bố khẩn cấp quốc gia của Tổng thống chiếu theo IEEPA.
Khi áp dụng các mức thuế vào tháng 4 năm nay, ông Trump gọi thâm hụt thương mại là tình trạng khẩn cấp quốc gia, biện minh cho mức thuế 10% trên tất cả hàng nhập khẩu, và mức cao hơn cho những nước có thâm hụt lớn với Mỹ, đặc biệt là Trung Quốc.
Nhiều sắc thuế cụ thể với từng quốc gia đã bị tạm dừng một tuần sau đó. Ngày 12/5, chính quyền Trump cũng tuyên bố tạm thời giảm các mức thuế cao nhất với Trung Quốc, trong khi đàm phán một thỏa thuận thương mại lâu dài. Hai nước đồng ý giảm thuế trong ít nhất 90 ngày.
Quan hệ chính trị tan vỡ: Elon Musk công khai chỉ trích dự luật của ông Trump
Chính quyền Trump nói "vũ khí thuế quan" giúp ngăn chiến tranh và áp chế Trung Quốc
