Rất cần Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân và Chiến lược quốc gia về dữ liệu!

Đó là đề xuất được Luật sư Nguyễn Tiến Lập – Chuyên gia Viện Nghiên cứu Chính sách và Phát triển Truyền thông (IPS) đưa ra tại hội thảo “Bảo vệ dữ liệu cá nhân và quyền riêng tư trong chuyển đổi số và phát triển nền kinh tế số: Thảo luận và Khuyến nghị chính sách”, vừa diễn ra sáng nay (15/7).

Nhiều thách thức trong bảo vệ dữ liệu người dùng

Luật sư Nguyễn Tiến Lập cho rằng hiện có 5 thách thức đối với dữ liệu người dùng. Trong đó, dữ liệu cá nhân là tiền nhưng rất rủi ro và mục tiêu bảo vệ quyền riêng tư mâu thuẫn với bảo vệ trật tự công cộng. Dữ liệu cá nhân thuộc sở hữu của ai và dữ liệu cá nhân là quyền nhân thân hay quyền tải sản.

Cùng với đó, thiết chế pháp luật bảo vệ bị tiến bộ công nghệ làm lạc hậu quá nhanh và vô hiệu hóa.

Một điểm yếu trong bảo vệ thông tin và dữ liệu cá nhân hiện nay, theo Luật sư Nguyễn Tiến Lập, là tình trạng vừa thiếu hụt quy định, đồng thời các quy định nằm tản mát trong nhiều văn bản.

“Hiện có 17 Luật, Nghị định điều chỉnh vấn đề này nhưng hầu hết dừng ở mức nguyên tắc, đặt yêu cầu chứ chưa có định nghĩa, quy định cụ thể và cơ chế thực thi hiệu quả. Do đó, trên thực tế, quyền và nghĩa vụ của chủ thể thu thập, xử lý, khai thác dữ liệu chưa được quy định rõ”, ông khẳng định.

Do đó, Luật sư Nguyễn Tiến Lập cho rằng cần tạo ra khung pháp luật thích hợp để bảo vệ dữ liệu cá nhân song hành với bảo vệ quyền riêng tư. Đồng thời, các phương tiện theo dõi công dân nơi công cộng như các camera theo dõi chỉ được sử dụng khi thật sự cần thiết.

Cùng với đó, chính quyền không hạn chế người dân sử dụng phương tiện bảo mật thông tin cá nhân và yêu cầu các phương tiện thu thập thông tin người dùng phải được thiết kế bảo vệ dữ liệu và quyền riêng tư, áp dụng nguyên tắc tối thiểu hóa dữ liệu thu thập.

ông Nguyễn Lâm Thanh - Phó Chủ tịch Hội Truyền thông số Việt Nam phát biểu tại hội thảo (ảnh: Đăng Khoa)

Nhằm hoàn thiện khuôn khổ pháp lý cho vấn đề bảo vệ thông tin và dữ liệu cá nhân, đại diện IPS khuyến nghị hai giải pháp. Thứ nhất, cần xây dựng Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân nhằm giải quyết vấn đề thiếu hụt các quy định pháp lý cụ thể về bảo vệ dữ liệu; đồng thời khắc phục được tình trạng quy định vừa trùng lặp vừa phân tán trong nhiều văn bản chuyên ngành. Thứ hai, cần có một Chiến lược quốc gia về dữ liệu nhằm xác lập thống nhất hành động ở cấp độ quốc gia.

Ý kiến này nhận được sự đồng thuận cao độ của TS. Nguyễn Văn Cương – Viện trưởng Viện Khoa học pháp lý, Bộ Tư pháp.

TS. Nguyễn Văn Cương – Viện trưởng Viện Khoa học pháp lý, Bộ Tư pháp (ảnh: Đăng Khoa)

TS. Nguyễn Văn Cương cho rằng, để xử lý các điểm chưa thống nhất trong quy định hiện hành, thì cần bổ sung các quy định về thu thập và xử lý thông tin cá nhân, đặc biệt là thông tin cá nhân của trẻ em. Đồng thời, cơ quan chức năng cần bổ sung hoặc có hướng dẫn rõ hơn về chế tài dân sự, về cá thể hóa trách nhiệm của các chủ thể tham gia vào quá trình thu thập và xử lý thông tin cá nhân.

Ông Cương cũng cho rằng cần tăng chế tài xử phạt hành chính, bổ sung chế tài hình sự và về lâu dài, nên xây dựng Luật Bảo vệ thông tin cá nhân.

Đảm bảo an toàn dữ liệu

Dẫn sự việc ngày 3/6/2020 Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định 749/QĐ-TTg phê duyệt “Chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030”, đề xuất một chiến lược phát triển toàn diện bao gồm Chính phủ số, kinh tế số, và xã hội số, ông Nguyễn Lâm Thanh – Phó Chủ tịch Hội Truyền thông số Việt Nam nhận định quyết định này khẳng định tầm quan trọng của dữ liệu số là “tài sản, tài nguyên, điều kiện tiên quyết cho chuyển đổi số”.

“Chương trình Chuyển đổi số quốc gia coi bảo vệ thông tin và dữ liệu cá nhân như một nguyên tắc trụ cột, cho thấy tầm nhìn và quyết tâm lớn của Chính phủ trong thúc đẩy nền kinh tế số Việt Nam phát triển bền vững”, ông Nguyễn Lâm Thanh nói.

Trước nội dung thảo luận sôi nổi về chính sách và khung pháp lý về bảo vệ dữ liệu ở Việt Nam, ông Nguyễn Trọng Khánh -- Cục Tin học hóa, Bộ Thông tin và Truyền thông -- khẳng định: “Bảo vệ thông tin và dữ liệu cá nhân là vấn đề quan trọng được Chính phủ quan tâm trong tiến trình xây dựng Chính phủ điện tử và đô thị thông minh”.

ông Nguyễn Trọng Khánh - Cục Tin học hóa, Bộ Thông tin và Truyền thông (ảnh: Đăng Khoa)

Theo ông Khánh, chương trình chuyển đổi số quốc gia vừa được Thủ tướng ban hành nhấn mạnh: an toàn và an ninh mạng là một trụ cột trong chuyển đổi số và bảo vệ an toàn thông tin, dữ liệu là yêu cầu bắt buộc mà các chương trình, kế hoạch chuyển đổi số, ở cả cấp độ quốc gia, địa phương cũng như cấp độ tổ chức phải thực thi trong quá trình chuyển đổi số.

Gần đây nhất, Chính phủ đã ban hành Nghị định 47 về kết nối chia sẻ dữ liệu số trong các cơ quan nhà nước. Các nguyên tắc và yêu cầu bảo vệ quyền riêng tư và dữ liệu cá nhân đã được nhấn mạnh trong Nghị định.

“Trong thời gian tới, Bộ Thông tin và Truyền thông sẽ tiếp tục cụ thể hóa các nguyên tắc thành các hướng dẫn, quy trình thực hiện cụ thể nhằm đảm bảo tiến trình chuyển đổi số trong các cơ quan công quyền luôn gắn với việc bảo vệ tốt nhất dữ liệu công dân”.

Ông Phạm Quang Tú - Phó Giám đốc tổ chức Oxfam tại Việt Nam nhấn mạnh “Một khuôn khổ pháp lý hoàn thiện về bảo vệ dữ liệu và quyền riêng tư là rất cần thiết để vừa đảm bảo tôn trọng quyền công dân vừa góp phần cho nền kinh tế số được vận hành trên cơ sở dữ liệu trong thời đại hiện nay”.

Pháp luật và hoạt động điều hành của nhà nước cần xây dựng các giải pháp bảo vệ quyền riêng tư cho người dân cũng như doanh nghiệp. Dữ liệu do doanh nghiệp và nhà nước thu thập của công dân cần phải được quản trị đúng đắn, theo các chuẩn mực về quyền con người và tôn trọng quyền riêng tư.  

“Bên cạnh đó một khung chế tài cho phép người dùng lên tiếng khiếu kiện tập thể khi có vi phạm quyền riêng tư và dữ liệu cá nhân là điều cần thiết. Các tổ chức xã hội, các tổ chức phi lợi nhuận nên có vai trò tích cực đại diện người dân tham gia quá trình đó. Thực hiện được điều đó giúp người dân tin tưởng tham gia hiệu quả, bình đẳng vào đời sống kinh tế số nói riêng, đời sống kinh tế và xã hội nói chung” – ông Tú nói.