Thách thức lớn từ tin giả
Sáng 30/9, Hội Truyền thông số Việt Nam (VDCA) tổ chức Hội thảo “Sử dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo có trách nhiệm trong truyền thông số” và công bố Bộ Quy tắc sử dụng AI có trách nhiệm phiên bản 1.0 do Viện Nghiên cứu Chính sách và Phát triển Truyền thông (IPS) chủ trì soạn thảo.
Phát biểu khai mạc, ông Nguyễn Minh Hồng, Chủ tịch Hội Truyền thông số Việt Nam, nhấn mạnh sự bùng nổ của trí tuệ nhân, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo tạo sinh (Gen AI) đã và đang tạo ra những thay đổi đột phá trong cách thức kinh doanh nhiều ngành nghề trong đó có ngành truyền thông.
Các công cụ như ChatGPT, Midjourney, Sora… giúp tăng hiệu suất sáng tạo nhưng cũng đặt ra thách thức lớn về độ tin cậy, minh bạch và trách nhiệm sử dụng AI.
"Theo nhiều nghiên cứu, AI góp phần gia tăng tỉ lệ tin sai lệch do thông tin được tạo ra có mức độ giống thật và có khả năng thuyết phục hơn so với truyền thống," ông Hồng chỉ rõ
Chủ tịch Hội Truyền thông số Việt Nam lấy dẫn chứng bằng những vụ việc gây chấn động dư luận gần đây như hình ảnh lá cờ Việt Nam trên bảng quảng cáo Nasdaq vào dịp 30/4, hình ảnh lật tàu ở Quảng Ninh, hay tai nạn tại chợ Tân Long (Quảng Trị) để cho thấy sự tinh vi của các nội dung do AI tạo ra.
"Trong khi đó, con người chỉ có thể phân biệt được văn bản hoặc hình ảnh do AI tạo ra với tỉ lệ chính xác hơn 50%, trong khi mức ngẫu nhiên là 50%," Chủ tịch VDCA cảnh báo về mức độ nguy hiểm của tin giả.
Trước sự bùng nổ của AI đi kèm những rủi ro về lan truyền nội dung sai lệch, trong năm 2025, Quốc hội thông qua Luật Công nghiệp công nghệ số quy định về cách thức sử dụng AI có trách nhiệm. Cùng với đó là các văn bản pháp lý khác như Nghị định 147/2024/NĐ-CP và dự thảo Luật Trí tuệ nhân tạo, Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi đang được gấp rút hoàn thiện để trình Quốc hội cho ý kiến và thông qua trong kì họp cuối năm.
Pháp luật đặt ra các yêu cầu cụ thể về minh bạch, có trách nhiệm trong việc đăng tải, chia sẻ nội dung có sự can thiệp của AI trên mạng xã hội. Bất cứ hành vi nào vi phạm quy định pháp luật sẽ phải gánh chịu trách nhiệm pháp lý tương xứng, nhằm đảm bảo môi trường mạng an toàn, lành mạnh.
Tuy nhiên, ông Hồng nhấn mạnh sự cần thiết của các quy tắc "mềm" đi kèm: "Nếu 'pháp lý' là 'khung', mang tính chất bắt buộc; thì các bộ quy tắc ứng xử mang tính đồng thuận, tuân thủ tự nguyện; có giá trị tham khảo để thực hành trong công việc hàng ngày."
Chính vì vậy, Hội Truyền thông số Việt Nam đã biên soạn Bộ Quy tắc sử dụng AI có trách nhiệm trong truyền thông số phiên bản 1.0 (DCC).
Bộ Quy tắc DCC cung cấp các hướng dẫn cụ thể để người dùng AI, mạng xã hội thiết lập hành vi phù hợp với quy định tại Luật Công nghiệp công nghệ số 2025, Luật Quảng cáo 2012 (sửa đổi, bổ sung 2025) và các nguyên tắc đạo đức quốc tế (như UNESCO, OECD). Bộ Quy tắc này hướng tới việc cân bằng giữa quyền tự do sáng tạo và trách nhiệm xã hội, khuyến khích sự minh bạch, tôn trọng quyền riêng tư và thúc đẩy văn hóa đối thoại tích cực trên không gian mạng.
Ông Hồng nói nỗ lực của VDCA chỉ là bước khởi đầu trong tiến trình rất lâu dài để thúc đẩy bộ quy tắc này được biết đến, được sử dụng rộng rãi và thực sự mang lại lợi ích cho chính cộng đồng truyền thông số và toàn xã hội.
Con người chịu trách nhiệm với nội dung do AI tạo ra
Tại tọa đàm, ông Lê Tiên Long, Giám đốc Truyền thông, Bản quyền và Hợp tác quốc tế, Công ty Cổ phần công nghệ và truyền thông đa phương tiện 5G đã chia sẻ kinh nghiệm ứng dụng AI trong sản xuất nội dung chính luận tại Công ty 5G, đồng thời đưa ra những cảnh báo và đề xuất nhằm sử dụng công nghệ này một cách hiệu quả và có trách nhiệm.
Theo ông Long, AI hiện đã thâm nhập sâu rộng vào mọi lĩnh vực đời sống, đặc biệt trong báo chí và truyền thông. Các ứng dụng phổ biến gồm: tìm kiếm thông tin, viết kịch bản, hỗ trợ viết bài, dịch thuật, chatbot tương tác với độc giả, MC ảo, giọng đọc AI, tạo hình ảnh và video minh họa.
Thực tế, AI được triển khai trong nhiều khâu sản xuất: viết kịch bản bản tin, phóng sự, phim tài liệu; tạo video với nhân vật ảo, hoạt hình kể chuyện; rút tiêu đề tin tức/video; dựng phim ngắn bằng các công cụ như Runway, Sora, Pika; sáng tác nhạc, dựng podcast, sản xuất videographic tuyên truyền; ứng dụng hình ảnh AI trong lễ hội, show diễn.
Tuy nhiên, ông Long cũng chỉ ra nhiều thách thức: “Không nên quá tin tưởng vào AI vì có thể tạo ra kết quả sai lệch. Một số hình ảnh giống thật dễ thu hút khán giả nhưng lại bị nền tảng hạn chế. Nhiều nội dung không thể tạo dựng do quy định của nhà phát hành, đặc biệt liên quan đến chủ quyền lãnh thổ như bản đồ Việt Nam với quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa.”
Giải pháp, theo ông Long, là đào tạo kỹ thuật cho đội ngũ sản xuất; viết mẫu lệch chuẩn, cung cấp hình ảnh mẫu chuẩn; kiểm tra, đối chiếu nội dung AI tạo ra; sử dụng ảnh thật cho các biểu tượng tôn nghiêm, chủ quyền quốc gia.
Ông Long cũng nêu rõ những vấn đề gây tranh cãi như việc AI tổng hợp nội dung báo chí, bắt chước giọng nói, độ tin cậy và tính xác thực của thông tin, cũng như các vấn đề về bản quyền và đạo đức.
Về đề xuất, ông cho rằng AI có thể ứng dụng ở tất cả các khâu sản xuất nội dung, nhưng cần tăng cường đào tạo, cập nhật chính sách nền tảng, chia sẻ kinh nghiệm thực tế, đề cao đạo đức và tính minh bạch.
“Không nên để AI tự động hóa toàn bộ quá trình sản xuất. Con người vẫn phải chịu trách nhiệm với nội dung do AI tạo ra,” ông Long nhấn mạnh.
Theo quy định cập nhật từ ngày 15/7/2025, các nền tảng yêu cầu khai báo nội dung do AI tạo ra, cấm lạm dụng AI để sản xuất nội dung hàng loạt, tránh bị coi là “rác”. Các chế tài có thể bao gồm tắt chức năng kiếm tiền, kiểm soát chất lượng và cá nhân hóa nội dung đăng tải.
“AI là công cụ thiết yếu trong cuộc sống, trong công việc, truyền thông, báo chí. Nếu không ứng dụng kịp thời và hiệu quả, chúng ta sẽ bị tụt hậu. Người dùng phải hiểu biết hơn AI để kiểm soát nội dung, và đã dùng AI thì phải liên tục học hỏi, cập nhật", ông Long khẳng định.
6 nguyên tắc cốt lõi
Ông Nguyễn Đức Lam, Viện Nghiên cứu Chính sách và Phát triển Truyền thông (IPS), cho biết nhiều quốc gia đã ban hành khung điều chỉnh AI như EU, Úc, Nhật Bản, Malaysia và Mỹ. Việt Nam cũng đang hoàn thiện hành lang pháp lý, song với phần lớn người dùng, các quy định vẫn còn xa lạ. Vì vậy, cần những hướng dẫn trực quan, dễ hiểu để AI thực sự đi vào đời sống.
Đại diện nhóm soạn thảo, bà Nguyễn Lan Phương (IPS) khẳng định: “Bộ quy tắc là công cụ quan trọng giúp người dùng AI sáng tạo nội dung hiệu quả, đúng pháp luật và chuẩn mực đạo đức.”
Bộ quy tắc gồm 6 nguyên tắc cốt lõi bao gồm minh bạch, đáng tin cậy, tôn trọng quyền sở hữu trí tuệ, bảo vệ quyền riêng tư, tôn trọng phẩm giá con người và có trách nhiệm, với 29 hướng dẫn cụ thể cho người dùng AI và 5 lưu ý riêng cho hoạt động quảng cáo trực tuyến.
Đây là công cụ quan trọng giúp việc ứng dụng AI trong truyền thông vừa sáng tạo, hiệu quả, vừa phù hợp với pháp luật và đạo đức xã hội.
Theo bà Phương, với Bộ quy tắc này, mỗi cá nhân và tổ chức sẽ có thêm một “kim chỉ nam” rõ ràng và dễ áp dụng để sáng tạo nội dung bằng AI trong truyền thông số.
AI có thể "tấn công" kẽ hở xác thực giao dịch ngân hàng?
Đưa AI vào giảng dạy từ bậc tiểu học không phải để đào tạo “kỹ sư AI nhí”
