Sáng 16/6, Quốc hội đã thông qua Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) với 100% đại biểu có mặt tán thành (466/466 đại biểu).
Luật gồm 7 chương, 54 điều, có hiệu lực thi hành ngay từ ngày được thông qua. Đáng chú ý, luật chính thức bỏ cấp huyện, chuyển đổi mô hình chính quyền địa phương từ 3 cấp thành 2 cấp (cấp tỉnh và cấp xã), đánh dấu bước cải cách quan trọng trong quản trị địa phương.
Theo luật mới, đơn vị hành chính của Việt Nam được tổ chức thành cấp tỉnh (tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương) và cấp xã (xã, phường, đặc khu trực thuộc cấp tỉnh). Đặc khu là đơn vị hành chính tại một số hải đảo có vị trí quan trọng, được thành lập phù hợp với điều kiện địa lý, dân cư, kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh.
Ngoài ra, luật cũng quy định về đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt, được tổ chức theo mô hình đặc thù, áp dụng cơ chế ưu đãi vượt trội, nhằm thu hút đầu tư, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội.
Chính quyền địa phương ở đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt do Quốc hội quy định khi thành lập đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt đó.
Phân loại đơn vị hành chính phải dựa trên các tiêu chí về quy mô dân số, diện tích tự nhiên, điều kiện phát triển kinh tế - xã hội và các yếu tố đặc thù của từng loại đơn vị hành chính ở nông thôn, đô thị, hải đảo theo quy định của Chính phủ.
Luật cũng quy định nguyên tắc tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương. Theo đó, việc tổ chức tuân thủ Hiến pháp và pháp luật, quản lý xã hội bằng pháp luật; thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ.
HĐND hoạt động theo chế độ tập thể, quyết định theo đa số và UBND hoạt động theo chế độ tập thể, quyết định theo đa số; đồng thời đề cao thẩm quyền và trách nhiệm của chủ tịch UBND.
Tổ chức chính quyền địa phương tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu quản trị địa phương chuyên nghiệp, hiện đại, thực hiện hiệu quả ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương, bảo đảm trách nhiệm giải trình gắn với cơ chế kiểm soát quyền lực.
Bảo đảm quyền con người, quyền công dân; xây dựng chính quyền địa phương gần nhân dân, phát huy quyền làm chủ của nhân dân, phục vụ nhân dân, chịu sự kiểm tra, giám sát của nhân dân; thực hiện đầy đủ cơ chế phản biện xã hội của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội ở địa phương.
Bảo đảm nền hành chính minh bạch, thống nhất, thông suốt, liên tục. Những công việc thuộc thẩm quyền của chính quyền địa phương phải do chính quyền địa phương quyết định và tổ chức thực hiện; phát huy vai trò tự chủ và tự chịu trách nhiệm của chính quyền địa phương.
Phân định rõ thẩm quyền giữa cơ quan nhà nước ở trung ương và chính quyền địa phương; giữa chính quyền địa phương cấp tỉnh và chính quyền địa phương cấp xã.
Trước đó, báo cáo tóm tắt tiếp thu, chỉnh lý và hoàn thiện dự thảo Luật, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà cho biết, dự thảo Luật thể hiện tư duy đổi mới nhằm hướng đến quản trị địa phương hiện đại, kiến tạo phát triển, tháo gỡ "điểm nghẽn", khơi thông nguồn lực đáp ứng mục tiêu tăng trưởng nhanh, bền vững của các địa phương nói riêng và cả nước nói chung trong kỷ nguyên mới của đất nước.
Việc xây dựng Luật này còn mang ý nghĩa lịch sử rất lớn, tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho tổ chức, hoạt động của chính quyền địa phương theo mô hình chính quyền địa phương 2 cấp lần đầu tiên được tổ chức ở nước ta.
Về phân định đơn vị hành chính và tổ chức chính quyền địa phương ở các đơn vị hành chính, dự thảo Luật xác lập mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp (cấp tỉnh và cấp xã) thống nhất trong cả nước, phân định rõ nhiệm vụ, thẩm quyền và cơ cấu tổ chức bộ máy của từng cấp chính quyền; thiết lập cơ sở pháp lý đầy đủ cho mô hình chính quyền địa phương ở đặc khu.
Đồng thời, Chính phủ đã chỉnh lý, bổ sung các quy định về đơn vị hành chính, nguyên tắc tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương bảo đảm tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, gần dân, sát dân, phục vụ Nhân dân tốt hơn, thực hiện triệt để nguyên tắc "địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm", phát huy tính chủ động, sáng tạo, tự chủ, tự chịu trách nhiệm của chính quyền địa phương.