Đẩy nhanh giải phóng mặt bằng dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam

Lập Ban chỉ đạo giải phóng mặt bằng trước ngày 1/7

Chiều 16/6, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà chủ trì cuộc họp trực tiếp kết hợp trực tuyến với các bộ, ngành, địa phương về công tác giải phóng mặt bằng phục vụ dự án đường sắt tốc độ cao Bắc-Nam.

Phó Thủ tướng nhấn mạnh, Quốc hội đã thống nhất tách giải phóng mặt bằng dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam thành một dự án riêng để chủ động triển khai.

Việc này được giao cho Bộ Xây dựng chủ trì, phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cùng các địa phương thực hiện. Công tác giải phóng mặt bằng cần được tiến hành khẩn trương, bài bản, đảm bảo đúng quy định.

Chỉ đạo của Bộ Chính trị, Đảng ủy Chính phủ và Thường trực Chính phủ trong tháng 8/2025 phải triển khai được công tác giải phóng mặt bằng, trong đó có cả vấn đề tái định cư, như là bước khởi động dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam.

Để đảm bảo tiến độ, cần đầy đủ điều kiện pháp lý và kỹ thuật, đặc biệt là các nội dung thuộc thẩm quyền Trung ương như chuyển đổi mục đích sử dụng đất rừng, đất lúa, quy hoạch hạ tầng. Nếu có vướng mắc, phải báo cáo ngay để xử lý.

Bộ Xây dựng, Bộ Nông nghiệp và Môi trường và các bộ, ngành liên quan cần hướng dẫn, làm rõ các thủ tục liên quan đến đền bù, tái định cư, bố trí khu dân cư mới… để bảo đảm quá trình vận động, di dời người dân được thuận lợi, đồng thuận.

Các địa phương nơi dự án đi qua phải khẩn trương lập kế hoạch chi tiết, chủ động ứng vốn ngân sách địa phương để thực hiện công tác giải phóng mặt bằng, lập Ban chỉ đạo giải phóng mặt bằng trước ngày 1/7.

Tính đến thời điểm ngày 12/6, UBND các tỉnh, thành phố đã giao nhiệm vụ cụ thể cho các đơn vị phụ trách giải phóng mặt bằng. Tuy nhiên, mới có 1/20 địa phương (Ninh Bình) lập Ban chỉ đạo giải phóng mặt bằng; 5/20 địa phương (Vĩnh Phúc, Phú Yên, Hà Tĩnh, Thanh Hóa và Ninh Bình) hoàn thành rà soát sơ bộ nhu cầu tái định cư; 1/20 địa phương (TP Huế) lập kế hoạch triển khai.

Tại cuộc họp, các địa phương đã báo cáo tiến độ chuẩn bị và kiến nghị tháo gỡ hàng loạt vướng mắc nhằm đẩy nhanh quá trình giải phóng mặt bằng và tái định cư.

Tỉnh Bình Định đề nghị Bộ Xây dựng và đơn vị tư vấn làm việc cụ thể để xác định hướng tuyến chính thức, tránh các khu dân cư mới tái định cư và di tích lịch sử; kiến nghị áp dụng cơ chế bồi thường theo quy định địa phương và được Trung ương hỗ trợ vốn.

Lãnh đạo tỉnh Thanh Hóa cho biết đã chuẩn bị 39 khu tái định cư, trong đó nhiều khu đã hoàn tất thiết kế hoặc quy hoạch chi tiết; đề xuất được phép ứng vốn giải phóng mặt bằng để làm hạ tầng tái định cư, sau đó hoàn trả bằng chi phí đền bù.

Phó Chủ tịch UBND TP. Hà Nội Nguyễn Mạnh Quyền cho biết thành phố sẵn sàng ứng ngân sách để triển khai sớm dự án giải phóng mặt bằng, bồi thường, tái định cư; đề xuất chọn các nhà ga lớn như Ngọc Hồi hoặc Thường Tín, nơi có điều kiện giải phóng mặt bằng thuận lợi, để khởi động dự án vào ngày 19/8.

Không để xảy ra tình trạng "đùn đẩy trách nhiệm" giữa các bộ

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà ghi nhận các tỉnh làm tốt như Thanh Hóa, Phú Yên, Bình Thuận, Ninh Bình, Hà Tĩnh; đồng thời yêu cầu các địa phương chậm trễ phải giải trình rõ nguyên nhân và cam kết tiến độ cụ thể.

Trao đổi về những vấn đề đặt ra trong công tác giải phóng mặt bằng tại địa phương, lãnh đạo các bộ, ngành thống nhất cho rằng tái định cư phải đi trước một bước để bảo đảm an sinh cho người dân và tiến độ dự án.

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà giao Bộ Xây dựng làm việc trực tiếp với từng địa phương để rà soát thực địa, đặc biệt lưu ý những tuyến đi qua vùng lõi rừng tự nhiên, di sản văn hóa, khu vực quốc phòng - an ninh hay vùng có dân cư đông đúc. Dù mới ở bước xác định hướng tuyến trên bản đồ, các địa phương phải chủ động nắm bắt nhu cầu, xác định chính xác diện tích đất, phương án tái định cư, để lập phương án cụ thể.

Bộ Xây dựng phối hợp với Bộ Tư pháp để sớm hoàn thiện Nghị quyết của Chính phủ, tháo gỡ vướng mắc về quy hoạch phát sinh sau sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh.

Phó Thủ tướng cũng lưu ý, cùng với việc Chính phủ thực hiện điều chỉnh quy hoạch tổng thể, các địa phương phải đồng thời tiến hành điều chỉnh quy hoạch tỉnh, quy hoạch phân khu, quy hoạch chi tiết quanh các nhà ga nhằm tối ưu hóa kết nối giao thông, thương mại, dịch vụ, tạo không gian phát triển đô thị hiện đại, đa tầng, tích hợp.

Về nguồn lực tài chính, Phó Thủ tướng khẳng định, dự án giải phóng mặt bằng và tái định cư phục vụ Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam là một dự án độc lập, sử dụng ngân sách Trung ương. Bộ Tài chính phải có hướng dẫn cụ thể, gửi 15 tỉnh, thành phố có liên quan để triển khai.

Trong bối cảnh chưa hoàn chỉnh hồ sơ chi tiết, các địa phương được phép tạm thời gửi đề xuất phần tái định cư trước để được cấp vốn, đồng thời chủ động ứng vốn triển khai. Bộ Tài chính và Bộ Xây dựng phối hợp chặt chẽ, tiếp nhận đề xuất từ các địa phương, không để xảy ra tình trạng "đùn đẩy trách nhiệm" giữa các bộ.

Phó Thủ tướng nhấn mạnh, toàn bộ trách nhiệm tổ chức thực hiện dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam phải giao cho cấp tỉnh, với sự tham gia trực tiếp của các sở, ngành.

Mỗi tỉnh phải thành lập Ban Chỉ đạo, tổ chức điều hành triển khai dự án, có thể phân cấp cho xã, nhưng phải chịu trách nhiệm trước Trung ương.

Các bộ, ngành, địa phương cần khẩn trương thực hiện nhiệm vụ, hoàn thiện hồ sơ, chuẩn bị điều kiện khởi công, động thổ một số hạng mục công trình.