Bảo vệ dữ liệu độc giả và xây dựng hệ sinh thái số bền vững
Tại Diễn đàn Báo chí toàn quốc năm 2025 diễn ra chiều 19/6, ông Lê Quốc Minh, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân cho rằng AI có thể trở thành “con dao hai lưỡi” nếu không được kiểm soát. Nguy cơ lan truyền tin sai sự thật gia tăng khi dữ liệu đầu vào sai lệch hoặc thuật toán chưa hoàn thiện, dẫn đến việc tạo ra thông tin giả, thiếu kiểm chứng trên môi trường số.
Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam nêu quan điểm báo chí đang đối mặt với áp lực cạnh tranh khốc liệt từ mạng xã hội, nơi thông tin lan truyền nhanh nhưng thiếu kiểm chứng, làm giảm uy tín của báo chí chính thống. Việc kiểm soát nội dung ngày càng khó khăn khi tin giả và thông tin sai lệch tràn lan. Đồng thời, báo chí phụ thuộc vào các nền tảng số để tiếp cận độc giả, dẫn đến mất kiểm soát nguồn tin gốc và nguy cơ chạy theo thị hiếu.
Sự suy giảm độc giả truyền thống và chuyển dịch sang mạng xã hội làm báo chí mất đi lượng lớn công chúng. Doanh thu quảng cáo cũng sụt giảm nghiêm trọng khi doanh nghiệp ưu tiên các nền tảng số như Facebook, Google, nơi có khả năng nhắm mục tiêu tốt hơn và chi phí tối ưu. Dù thị trường quảng cáo số toàn cầu đạt hơn 1.000 tỷ USD, báo chí chỉ nhận khoảng 5% con số này, mặc cho những nỗ lực phục vụ độc giả.
Mặc dù vậy, ông Lê Quốc Minh cũng chỉ ra AI mang lại nhiều lợi ích đáng kể. AI giúp cá nhân hóa nội dung, đề xuất bài viết phù hợp với sở thích người dùng, tăng tương tác và sự hài lòng cho độc giả. Các ứng dụng như giọng đọc báo nói, chatbot trả lời độc giả, sản xuất video tự động hay biên tập viên ảo,… mở ra cơ hội tạo sản phẩm mới, nâng cao trải nghiệm người dùng.
AI hỗ trợ kiểm chứng thông tin bằng cách sàng lọc tin giả, phân tích đa nguồn dữ liệu, đảm bảo độ tin cậy và minh bạch. Ngoài ra, AI tối ưu hóa quy trình biên tập, tự động sửa lỗi chính tả, gợi ý tiêu đề hấp dẫn, phân loại bài viết và phân phối nội dung hiệu quả trên các nền tảng số.
Ông Lê Quốc Minh cho rằng để tận dụng AI hiệu quả, báo chí cần đặt con người làm trung tâm, sử dụng công nghệ như công cụ hỗ trợ thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào công nghệ.
Các tòa soạn cần ưu tiên giải quyết vấn đề thực tiễn như nâng cao hiệu suất, cá nhân hóa nội dung và đảm bảo tính minh bạch. Bảo vệ dữ liệu độc giả và xây dựng hệ sinh thái số bền vững cũng là yếu tố then chốt.
Báo chí cần giảm phụ thuộc vào quảng cáo bằng cách phát triển các mô hình thu phí như “freemium” hay “premium”, tổ chức sự kiện, hợp tác sản xuất nội dung, và khai thác bản quyền số. Ngoài ra, các cơ quan báo chí cần tính toán đầu tư vào nội dung số, ứng dụng AI và dữ liệu lớn giúp tiếp cận độc giả trẻ trên YouTube, podcast và mạng xã hội.
Theo quan điểm của Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam, AI sẽ tiếp tục định hình báo chí với các xu hướng cung cấp tin tức “may đo” theo nhu cầu người dùng.
Cùng với đó, việc củng cố vị thế nguồn tin uy tín với nội dung chuyên sâu, độc quyền là cách để báo chí khác biệt so với tin tức đại trà. Hoạt động hợp tác với doanh nghiệp, cung cấp quảng cáo tích hợp và nội dung tài trợ minh bạch hay tham gia thị trường truyền thông chính sách cũng mang lại nguồn thu ổn định cho các cơ quan báo chí.
Dẫn chứng từ các sản phẩm báo chí đột phá của Báo Nhân Dân gần đây, ông Lê Quốc Minh khẳng định: Các cơ quan báo chí biết kết hợp công nghệ số với giá trị cốt lõi của nghề báo sẽ tạo được sự gắn kết với độc giả, nâng cao uy tín thương hiệu, và xây dựng mô hình kinh doanh bền vững.
Báo chí Cách mạng trước ngã rẽ kỷ nguyên số
Trong khuôn khổ diễn đàn, PGS.TS Lê Hải Bình, Thứ trưởng Thường trực Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch nhấn mạnh các thách thức và định hướng để báo chí Việt Nam thích ứng với kỷ nguyên số.
Sau một thế kỷ phát triển, báo chí Việt Nam đối mặt với nhiều khó khăn như áp lực chuyển đổi số, vấn nạn tin giả, sự bùng nổ nội dung, nhiệm vụ giữ vững niềm tin công chúng.
Về kinh tế báo chí, tổng doanh thu báo chí truyền thống giảm 6%, lượng phát hành báo in sụt giảm 77% trong thập kỷ qua, trong khi báo điện tử đạt 25 tỷ lượt truy cập mỗi năm, cho thấy sự dịch chuyển mạnh mẽ sang nền tảng số. Tuy nhiên, chỉ 39% cơ quan báo chí tự chủ tài chính, số còn lại đang phụ thuộc ngân sách nhà nước, nên bị hạn chế khả năng đổi mới.
Theo ông Lê Hải Bình, các cơ quan báo chí từ địa phương đến Trung ương đang xây dựng mô hình tòa soạn hội tụ, ứng dụng công nghệ vào sản xuất nội dung, quản trị, và phân phối đa nền tảng. Tuy nhiên, để bắt kịp xu thế toàn cầu, báo chí cần thay đổi mạnh mẽ hơn.
PGS, TS Lê Hải Bình đề xuất 6 giải pháp để báo chí Việt Nam hòa mình vào thực tiễn, dẫn dắt tư tưởng và lan tỏa niềm tin.
Thứ nhất, giữ vững lý tưởng cách mạng, định hướng dư luận, bảo vệ nền tảng tư tưởng, phản bác luận điệu sai trái.
Thứ hai, đổi mới sản xuất nội dung, nâng cao chất lượng nghiệp vụ, đào tạo đội ngũ nhà báo có kỹ năng và đạo đức.
Thứ ba, khuyến khích thế hệ trẻ, tạo điều kiện cho nhà báo trẻ tham gia, sáng tạo.
Thứ tư, tăng cường hợp tác quốc tế, học hỏi mô hình báo chí tiên tiến.
Thứ năm, xây dựng môi trường làm việc tích cực, thúc đẩy sáng tạo.
Và thứ sáu, ứng dụng công nghệ số, khai thác Big Data, AI và đẩy mạnh chuyển đổi số.
Ông Lê Hải Bình nhấn mạnh rằng báo chí Việt Nam đang đứng trước ngã rẽ quan trọng, cần tận dụng cơ hội từ công nghệ số để vượt qua thách thức kinh tế và niềm tin công chúng. Việc kết hợp giữa giữ vững giá trị truyền thống và đổi mới công nghệ sẽ giúp báo chí tiếp tục đóng vai trò định hướng dư luận, lan tỏa niềm tin và khát vọng phát triển trong xã hội.
"Báo chí đổi mới để giữ vững sứ mệnh phục vụ nhân dân và đồng hành cùng đất nước"
