Khám phá sao Diêm Vương
 |
Theo một bài đăng trên Sohu, năm 1906, một người Mỹ tên Percival Lowell bày tỏ sự quan tâm đến các hành tinh mới trong hệ Mặt Trời. Lowell sinh ra trong một gia đình quý tộc và không thiếu tiền. Ông ấy tin rằng một số vấn đề có thể được giải quyết bằng tiền.
Vì tình yêu thiên văn học của mình, ông đã tài trợ xây dựng một đài quan sát để tìm kiếm hành tinh mới này, đài thiên văn này là Đài thiên văn Lowell. Đáng tiếc là đến lúc mất ông vẫn không thể phát hiện ra hành tinh mới.
Năm 1929, Đài thiên văn Lowell chào đón một chàng trai trẻ. Như thể định mệnh sẽ làm nên những kỳ tích bất tử ở đài thiên văn này, chàng trai trẻ Clyde Tombaugh này sinh cùng năm với đài thiên văn năm 1906. Chỉ trong một năm, Tombaugh đã khám phá ra một thiên thể bí ẩn trong không gian sâu thẳm. Theo những gì quan sát được, ông khẳng định thiên thể này nằm trong hệ Mặt Trời và nằm ngoài quỹ đạo của sao Hải Vương - một hành tinh mới được phát hiện!
Ông nhanh chóng thông báo phát hiện, và đặt tên cho nó từ một số lượng lớn các tên thu thập được - sao Diêm Vương (Pluto). Sao Diêm Vương từ đó đã trở thành hành tinh thứ 9 của hệ Mặt Trời cho đến năm 2006.
Kích thước sao Diêm Vương
Hành tinh mới được phát hiện, nhưng câu hỏi tiếp theo là: nó lớn như thế nào? Sao Diêm Vương cũng cách mặt trời 4,437 tỷ km khi ở khoảng cách gần nhất, và thậm chí là 7,376 tỷ km. Ở khoảng cách xa như vậy, việc đo đường kính của một thiên thể thực sự rất khó khăn.
Lúc đầu, các nhà khoa học ước tính rằng đường kính của nó vào khoảng 6.600 km, tương đương với kích thước của sao Hỏa. Năm 1949, các nhà khoa học đã thay đổi con số này thành 10.000 km, gần bằng kích thước của Trái Đất.
Một năm sau, Gerard Kuiper sử dụng kính viễn vọng mới nhất để quan sát và tin rằng đường kính của sao Diêm Vương là 6000 km. Mười lăm năm sau, ông đã sử dụng phương pháp mới và sửa đổi con số này xuống dưới 5.500 km.
 |
| So sánh Sao Diêm Vương, Trái Đất và Mặt Trăng |
Đến năm 1977, vấn đề xuất hiện. Các nhà khoa học đã sử dụng tỷ lệ Albedo và tính toán rằng đường kính của sao Diêm Vương chỉ là 2.700 km. Con số này không chỉ bị cắt giảm một nửa mà còn nhỏ hơn cả Mặt Trăng. Sau đó, kích thước lý thuyết của Sao Diêm Vương đã giảm xuống còn 2.400 km. Năm 1978, Charon, mặt trăng của sao Diêm Vương, được phát hiện. Thông qua chuyển động tương hỗ của cả hai, các nhà khoa học tính toán rằng khối lượng của sao Diêm Vương chỉ bằng 0,2% Trái Đất.
Kết quả là, các nhà khoa học bắt đầu đặt câu hỏi: Liệu một hành tinh nhỏ như vậy có phải là một hành tinh?
Bị trục xuất không công bằng
 |
| Bản đồ giả thuyết về môi trường bề mặt của Sao Diêm Vương |
Năm 2005, mâu thuẫn lên đến đỉnh điểm. Nhà thiên văn học Michael Brown ở Viện Công nghệ California (Caltech) khám phá ra Eris, một vật thể có kích thước lớn hơn sao Diêm Vương ở rìa bên ngoài hệ Mặt Trời. Vậy câu hỏi đặt ra là: Eris có phải là một hành tinh không?
Người ta nói rằng Eris cũng nhỏ hơn nhiều so với Mặt Trăng, và nó thực sự không xứng đáng được gọi là một hành tinh; nhưng nếu Eris không phải là một hành tinh, tại sao sao Diêm Vương, nhỏ hơn nó, lại được gọi là một hành tinh?
Bài đăng trên Sohu cho biết, vào tháng 8 năm 2006, tại Liên đoàn Thiên văn Quốc tế, cuộc tranh luận về vấn đề này cuối cùng đã kết thúc. Các nhà thiên văn đề xuất một khái niệm mới về hành tinh lùn và quy định chặt chẽ định nghĩa về hành tinh. Theo định nghĩa mới này về hành tinh, cả sao Diêm Vương và Eris chỉ có thể được tính là hành tinh lùn.
Các nhà thiên văn chỉ ra rằng để một thiên thể được xếp vào loại hành tinh, cần phải đáp ứng ba điều kiện:
1. Phải có quỹ đạo quanh Mặt trời.
2. Phải có lực hấp dẫn đủ mạnh để tạo thành một hình cầu - hoặc gần cầu.
3. Các vùng lân cận quỹ đạo của hành tinh phải được dọn sạch trong quá trình hình thành.
Đối với Pluto và Eris, chúng có thể thỏa mãn hai điều đầu tiên nhưng không thể thỏa mãn điều thứ ba. Do đó, theo quy định mới, sao Diêm Vương chỉ có thể bị giáng cấp xuống hành tinh lùn, và từ đó trở đi chỉ còn tám hành tinh trong hệ Mặt Trời.
Đảo ngược
 |
Ban đầu mọi thứ đã đi đến kết luận cuối cùng, nhưng vào năm 2010, một điều đáng xấu hổ đã xảy ra khi các nhà thiên văn học sử dụng phương pháp mới để tính toán đường kính của các thiên thể, họ nhận thấy rằng đường kính của Eris chỉ khoảng 2.326 km. Trong khi đó, đường kính của Sao Diêm Vương là khoảng 2.377 km. Nói cách khác, sao Diêm Vương có đường kính lớn hơn Eris!
Các nhà khoa học ban đầu nghĩ rằng Eris lớn hơn sao Diêm Vương, vì vậy họ đã đặt câu hỏi về nó. Kết quả là, Eris không lớn như vậy, và cơ sở để đặt câu hỏi đã bị lật tẩy. Tuy nhiên, theo cách phân loại mới được đề xuất, sao Diêm Vương dường như không thể trở lại cấp bậc hành tinh.
Trên thực tế, kể từ năm 2006 tại Liên đoàn Thiên văn Quốc tế, một số người đã bày tỏ sự không hài lòng với cách phân loại này. Theo thống kê, chỉ có 4% người yêu thiên văn trên thế giới tham gia cuộc họp này vào thời điểm đó.
Trong mọi trường hợp, tên chỉ là một mã số, và phân loại cũng vậy, miễn là chúng ta có thể hiểu được các thuộc tính khác nhau của một loại thiên thể nào đó một cách thuận tiện. Vì vậy, theo thời gian, mọi người nhìn chung đã chấp nhận phân loại hành tinh lùn của Sao Diêm Vương. Suy cho cùng, dù vướng vào việc phân loại sao Diêm Vương, việc hiểu thông tin của thiên thể này vẫn quan trọng hơn.
