Kinh tế châu Âu chật vật phục hồi sau một năm chiến sự ở Ukraine

Sau 3 năm đóng cửa vì đại dịch, mở cửa trở lại, chiến sự, các chuỗi cung ứng tắc nghẽn và lạm phát, các nhà hoạch định chính sách của châu Âu tin rằng 2023 sẽ là năm mà lục địa già trở lại trạng thái bình thường mới với đà tăng trưởng cao hơn và lạm phát dưới 2%. Nền kinh tế châu Âu thực sự đang ổn định trở lại. Nhưng không may thay, trạng thái bình thường mới hiện nay lại xấu xí hơn nhiều so với kỳ vọng của các nhà kinh tế học.

Khu vực Eurozone thực sự có đà phục hồi mạnh mẽ nếu xét đến cú sốc từ cuộc chiến ở Ukraine và khủng hoảng năng lượng. Giá khí đốt giờ rẻ hơn so với thời điểm cuộc chiến mới bắt đầu, sau khi tăng đột biến trong mùa Hè năm ngoái. Chính phủ nhiều nước không phải phân phối năng lượng theo nhu cầu như từng dự báo trước lúc ban đầu, một phần nhờ vào thời tiết ấm hơn. Lạm phát toàn phần, từng có thời điểm lên tới 10,6% trong tháng 10, hiện đang giảm.

Sự sụp đổ của ngành công nghiệp châu Âu do giá nhiên liệu tăng cũng không xảy ra như một số người dự đoán. Ở Đức, các cơ sở sản xuất cần sử dụng nhiều năng lượng đã chứng kiến sản lượng sụt giảm khoảng 20% kể từ khi chiến sự bắt đầu, và hàng nhập khẩu thay thế cho hàng nội địa. Tuy nhiên, sản lượng chỉ giảm có 3% vào thời điểm cuối năm 2022, tương đương với xu hướng trước đại dịch. Nghiên cứu mới nhất của Viện nghiên cứu Kinh tế IFO cho thấy các nhà sản xuất tỏ ra lạc quan không khác gì thời điểm trước khi COVID-19 xảy ra.

Nền kinh tế Đức chỉ suy giảm nhẹ trong quý 4 của năm 2022, và Eurozone vẫn bác bỏ kỳ vọng về suy thoái. Theo dự báo mới nhất của Ủy ban Châu Âu (EC), khối này sẽ tránh được một cuộc suy thoái trong quý này. Một số nghiên cứu gần đây cũng ủng hộ dự báo của EC. Chỉ số quản lý thu mua (PMI) đã tăng trong những tháng gần đây, cho thấy một bức tranh lạc quan hơn về ngành sản xuất và đặc biệt là dịch vụ.

Sự ổn định kinh tế giúp cho nhiều người giữ được việc làm của mình. Số người lao động có việc làm trong khối này đã tăng trở lại trong quý 4 năm 2022. Tỷ lệ thất nghiệp ở mức thấp nhất kể từ khi khối này được thành lập vào năm 1999. Nhờ có công ăn việc làm nên người dân tiếp tục chi tiêu. Bất chấp giá năng lượng cao, tiêu dùng đóng góp khoảng 0,5% cho đà tăng trưởng quý trong quý 2 và 3 năm 2022.

Ở nhiều nước, “cú sốc năng lượng cần thời gian để tác động tới người tiêu dùng, bởi giá cao sẽ lan rộng với độ trễ,” Jens Eissenschmidt, chuyên gia kinh tế đến từ ngân hàng Morgan Stanley, nhận định. “Trong thời điểm đó, sự hỗ trợ tài chính từ chính phủ đã giúp các hộ gia đình tiếp tục chi tiêu.”

Câu hỏi đặt ra hiện giờ là, liệu người dân châu Âu sẽ duy trì hoạt động chi tiêu được bao lâu? Các hộ gia đình bắt đầu chi tiêu tiết kiệm hơn từ quý 4 năm 2022. Ở Áo và Tây Ban nha, tiêu thụ đã kéo tụt đà tăng trưởng theo quý khoảng 1%. Hoạt động bán lẻ trong khối eurozone cũng giảm 2,7% trong tháng 12 năm ngoái, so với tháng trước đó. Các khoản tiền hỗ trợ từ nhà nước cũng như biện pháp áp giá trần sẽ được rút lại trong năm nay. Bởi vậy, tiêu thụ có thể trở thành một vấn đề.

Trong khi đó, lạm phát vẫn dai dẳng. “Ở EU, chúng tôi có 27 cách khác nhau để chuyển giá năng lượng bán sỉ sang phía người tiêu dùng, đó là một viễn cảnh đáng sợ,” một vị quan chức của EC nói. Sức ép giá có thể vẫn ở mức cao – như trong trường hợp của Đức, nơi mà giá năng lượng trong tháng 1/2023 đã tăng 8,3% so với tháng 12 năm ngoái. Kể cả khi giá bán sỉ có ổn định ở mức thấp hơn, thì giá bán cho hộ gia đình vẫn có thể trở nên thất thường.

Thị trường lao động khỏe mạnh của châu Âu cũng có thể khiến lạm phát tăng. Giá cả cao và thiếu hụt lao động – có khả năng trở nên tồi tệ hơn khi những người lớn tuổi nghỉ hưu và ít người trẻ tuổi tham gia lực lượng lao động – sẽ thúc đẩy nhu cầu tăng lương. Ở Hà Lan, lương đã tăng 4,8% trong tháng 1/2023, so với năm trước, trong khi chỉ tăng 3,3% trong năm 2022 và 2,1% trong năm 2021. Các liên đoàn thuộc khu vực công của Đức cũng đang cảnh báo về các cuộc đình công. Họ muốn tăng lương 10,5%, và điều này có thể tạo cảm hứng cho người lao động ở nhiều nước khác.

Dữ liệu từ website tuyển dụng Indeed cho thấy mức lương ở Eurozone có xu hướng theo sau lạm phát lõi. Điều này không có tín hiệu giảm nhẹ. Chỉ số giá tiêu dùng (CPI), loại trừ thực phẩm và năng lượng, đã tăng 7% trong tháng 1. Lĩnh vực dịch vụ đặc biệt đối mặt với giá cả tăng cao, theo nghiên cứu PMI, và có thể dẫn tới nhiều đợt tăng giá.

Tình hình này khiến Ngân hàng Trung ương Châu Âu (ECB) gần như không có lựa chọn ngoài việc tiếp tục nâng lãi suất. Các thị trường kỳ vọng rằng lãi suất sẽ tăng từ 2,5% lên 3,7% trong mùa Hè năm nay. Hoạt động cung cấp vốn cho các doanh nghiệp và hỗ trợ tài chính cho hộ gia đình bởi vậy cũng trở nên đắt đỏ hơn, gây ảnh hưởng tới đầu tư. Các tiêu chuẩn về tín dụng hiện đang được thắt chặt, trong khi tầm ảnh hưởng của chính sách thắt chặt tiền tệ vẫn chưa được cảm thấy rõ.

Đến thời điểm này, Eurozone có thể đã thoát khỏi một cuộc suy thoái, nhưng viễn cảnh của họ trong thời gian tới – khi lạm phát vẫn cao, lãi suất cao và nền kinh tế suy yếu – vẫn ảm đạm. Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) dự báo mức tăng trưởng của khu vực chỉ 0,7% trong năm 2023; trong khi EC đưa ra dự báo 0,9%. Việc nền kinh tế Trung Quốc mở cửa trở lại dường như cũng không có nhiều tác dụng trong việc thúc đẩy nền kinh tế của eurozone. Đó là một trạng thái bình thường mới ảm đạm.

Theo The Economist