Sau khi xảy ra các cuộc biểu tình và bạo loạn chết người, ngày 17/1 Timur Kulimayev, con rể của cựu Tổng thống Nursultan Nazarbayev, người có ảnh hưởng lớn ở Kazakhstan, đã từ bỏ chức vụ đứng đầu nhóm vận động hành lang chính của giới kinh doanh nước này.
Timur Kulibayev, 55 tuổi, xác nhận trong một tuyên bố được công bố trên trang web của Phòng Doanh nhân Quốc gia "Atameken" (Tổ Quốc) rằng ông đã từ chức Chủ tịch Đoàn chủ tịch "Atameken", nhưng không giải thích lý do tại sao ông lại từ bỏ chức vụ tại tổ chức có nhiều ảnh hưởng trong lĩnh vực kinh doanh này.
Đây là trường hợp mới nhất của việc người trong gia tộc Nazarbayev bị tước quyền, cho thấy họ đã thất thế trong cuộc chiến tranh giành quyền lực cấp cao ở Kazakhstan mà Tổng thống Tokayev gọi là “âm mưu đảo chính không thành”.
 |
| Vợ chồng ông Nazarbayev và vợ chồng Timur Kulimayev (Ảnh: 163.com). |
Trước đó, Văn phòng của Tổng thống Tokayev cùng ngày 17/1 đã xác nhận Samat Abish, cháu trai của ông Nazarbayev, cũng đã bị sa thải khỏi vị trí Phó Chủ tịch thứ hai trong Ủy ban An ninh Quốc gia. Trong thời gian nổ ra bạo loạn, ông Abish đã bị thay thế bởi người khác, nhưng lý do được đưa ra khi đó là do ông đang "nghỉ phép hàng năm", cho tới khi quyết định cách chức được công bố chính thức.
Samat Abish đã giữ chức vụ đầy quyền lực về mặt an ninh này kể từ năm 2015. Ngày 7/1, vào thời điểm quan trọng của tình hình bất ổn trong nước ở Kazakhstan, các cơ quan truyền thông đã loan tin rằng Abish đã bị bắt. Nhưng Ủy ban An ninh Quốc gia Kazakhstan khi đó đã phủ nhận các tin này, gọi đó là "những lời nói dối và khiêu khích", rằng Abish vẫn nắm quyền.
Nếu như ông Samat Abish là người nắm một vị trí cao cấp hoạt động trong bóng tối, thì ông Timur Kulibayev lại là gương mặt nổi bật, bận rộn với các chuyến đi và được cho là có quan hệ tốt với những người nổi tiếng, như Hoàng tử Andrew, con trai thứ hai của Nữ hoàng Anh Elizabeth II, khiến ông thường xuyên xuất hiện trên báo chí nước ngoài.
 |
| Ông Nazarbayev đưa cháu trai Samat Abis lên làm Phó Chủ tịch Ủy ban An ninh Quốc gia Kazakhstan (Ảnh: 163.com). |
Timur Kulibayev cùng vợ nắm quyền kiểm soát ngân hàng thương mại Halyk lớn nhất Kazakhstan và rất có quyền lực trong lĩnh vực dầu khí. Vợ của Kulimayev là Dinara Nazarbayev, con gái thứ hai của vị tổng thống sáng lập Kazakhstan, Nursultan Nazarbayev.
Chưa hết, Quỹ quản lý tài sản quốc gia Samruk-Kazyna của Kazakhstan hôm 15/1 trước đó đã loại hai người con rể khác của cựu Tổng thống Nazarbayev ra khỏi các vị trí cấp cao tại các công ty đường ống dẫn dầu và khí đốt quốc doanh.
Hai người này là Dimash Dosanov, chồng của con gái út vị cựu tổng thống, từng lãnh đạo hãng vận tải dầu quốc gia KazTransOil; người còn lại, ông Kairat Sharipbayev là chồng không kết hôn của người con gái cả, từng là lãnh đạo hãng khí đốt quốc gia QazaqGaz.
Phần lớn sự phẫn nộ của công chúng trong các cuộc biểu tình ở Kazakhstan dường như nhắm vào Nazarbayev, người đã nắm quyền hơn 25 năm và từ chức vào năm 2019 để trao lại quyền lực cho những người trung thành được ông chọn lọc kỹ càng.
 |
| Samat Abish khi còn tại chức (Ảnh: Sohu). |
Ông Nazarbayev đã không xuất hiện trước công chúng kể từ cuối năm ngoái. Người kế nhiệm ông Nazarbayev, Kassym-Jomart Tokayev, đương kim tổng thống Kazakhstan, lần đầu tiên công khai chỉ trích người cố vấn của mình vào tuần trước, cáo buộc Nazarbayev không chia sẻ khối tài sản khổng lồ của đất nước với những người dân thường.
Hãng truyền thông Anh The Guardian cho biết, ông Nazarbayev, người vẫn chưa xuất hiện trước công chúng sau vụ bạo loạn, đang đàm phán với Tổng thống Tokayev để phân chia lại quyền lực. Ông Ertisbayev, một cựu cố vấn của Zarbayev, cho biết các cuộc đàm phán vẫn đang tiếp tục, rõ ràng là thời đại của nhà Nazarbayev đã kết thúc.
Tuy nhiên, ông Musayev, cựu Chủ tịch Ủy ban An ninh Quốc gia Kazakhstan lại chỉ ra rằng, qua xem xét một thực tế là ông Nazarbayev chưa bao giờ xuất hiện trước công chúng trong suốt thời kỳ khủng hoảng của đất nước, có thể suy đoán rằng Nazarbayev hoặc bị bệnh nặng và đang ở trạng thái hôn mê; hoặc, như Vladimir Zhirinovsky (lãnh đạo Đảng Dân chủ Tự do Nga) nói mấy ngày trước: ông ta đã chết!
 |
| Dimash Dosanov, rể út của ông Nazarbayev, một doanh nhân giàu có và rất thế lực trong giới kinh doanh (Ảnh: Sohu). |
Trong một tin liên quan, theo Hãng thông tấn Nga TASS từ Minsk ngày 15/1, Tổng thư ký Tổ chức Hiệp ước An ninh Tập thể (CSTO) Stanislav Zas cùng ngày đã nói trong một chương trình truyền hình của Belarus rằng, một số kẻ khủng bố nước ngoài đã tham gia vào tình hình bất ổn ở Kazakhstan, nhưng họ không phải là người chơi chính.
Tổng thư ký của CSTO cho biết: "Có thể nói rằng một số nhóm khủng bố đã ra tay, trong số những người bị bắt có cả người nước ngoài. Nhưng chắc chắn không thể nói rằng người nước ngoài là lực lượng chính ở đó (trong cuộc bạo động)."
Ông Zas nói: “Các sự kiện ở Kazakhstan một lần nữa khẳng định sự cần thiết phải tăng cường khả năng bảo vệ an ninh tập thể, toàn vẹn lãnh thổ và chủ quyền của các quốc gia thành viên CSTO”.
Ông nói thêm: "Nhìn chung, tình hình hiện tại trong lĩnh vực CSTO chịu trách nhiệm cho thấy rằng hiệu lực của CSTO cần phải được tăng cường”.
Ông Zas nói: “Có thể không thật đúng khi nói rằng tình hình ở Kazakhstan đã bình thường trở lại”. Ông nhắc nhở, không phải tất cả mọi nơi trên đất nước Kazakhstan đã ra khỏi tình trạng khẩn cấp. “Nhưng, tình hình đang chuyển biến tốt, bước ngoặt đã xuất hiện; có thể nói, đất nước này đang trở lại nhịp sống bình thường", ông khẳng định.
Zass cho biết vẫn còn rất nhiều việc phải làm đối với các cơ quan thực thi pháp luật và lực lượng đặc biệt ở Kazakhstan, "nhưng đó lại là một nhiệm vụ khác. Về cơ bản, ở đó mấy hôm nay không có vụ xả súng nào và cũng không có những vụ chưa từng xảy ra như mấy ngày trước".
Ngoài ra, theo tin của hãng thông tấn TASS từ Nur-Sultan, tình hình bất ổn ở Kazakhstan đã khiến hơn 4.000 người bị thương và 225 người chết. Ông Sherik Sharabayev, người đứng đầu Cục Điều tra Hình sự của Văn phòng Tổng Công tố Kazakhstan, đã công bố thông tin liên quan trong một cuộc họp báo vào ngày 15.
 |
| Ông Nazarbayev (trái) và người kế nhiệm Tokayev (Ảnh: Sohu). |
Ông nói: "Tính đến hôm nay, 4.578 người đã được xác định là bị ảnh hưởng bởi cuộc bạo loạn, trong đó có 4.353 người bị thương. Trong số những người bị thương, có 3.393 nhân viên thực thi pháp luật. Trong cuộc bạo động, tổng cộng 225 người đã thiệt mạng", ông nói. Ông nói thêm rằng trong số 225 người thiệt mạng có 19 cảnh sát và quân nhân, cũng như một số "côn đồ có vũ trang tham gia vào các cuộc tấn công khủng bố, tấn công các cơ quan chính phủ và các quan chức thực thi pháp luật". Ông nói: “Thật không may, nhiều người dân thường đã thiệt mạng trong các cuộc tấn công khủng bố”.
Theo Cục Thông tin của Bộ Y tế Kazakhstan, trong số 225 người chết, có 175 người qua đời sau khi được đưa vào các cơ sở y tế chữa trị.
Ông Sherik Sharabayev nói: "Tính đến hôm nay, lực lượng đặc nhiệm đang điều tra 546 vụ án hình sự liên quan đến sự kiện bạo loạn, bao gồm 44 vụ hoạt động khủng bố, 34 vụ bạo loạn và 15 vụ giết người".
 |
| Vụ bạo loạn đã khiến 225 người Kazakhstan thiệt mạng, trong đó có 19 cảnh sát và quân nhân (Ảnh: AP). |
Liên quan đến tình hình vừa qua ở Kazakhstan, ngày 15/1 theo giờ địa phương, Tổng thống Belarus Alexander Lukashenko đã tiếp các sĩ quan và binh sĩ quân đội Belarus trở về từ phái bộ gìn giữ hòa bình CSTO ở Kazakhstan. Ông cho rằng mối đe dọa đối với Kazakhstan không phải là trường hợp đặc biệt và các nước SNG đều đang phải đối mặt với những mối đe dọa đó.
Ông Lukashenko nói: "Mọi người đều biết rằng những gì đã xảy ra ở nước anh em của chúng ta là một nỗ lực khác của thế giới bên ngoài nhằm can thiệp vào công việc nội bộ của các nước độc lập, và mối đe dọa đối với Kazakhstan cũng là mối đe dọa mà các quốc gia SNG phải đối mặt."
