Doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ lần đầu có cơ hội trở thành doanh nghiệp khoa học công nghệ

Chính phủ vừa ban hành Nghị định số 268/2025/NĐ-CP quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo, có hiệu lực từ ngày 14/10/2025. Đây được xem là bước triển khai quan trọng nhằm cụ thể hóa các chính sách phát triển doanh nghiệp khoa học và công nghệ (KH&CN), thúc đẩy hoạt động nghiên cứu, đổi mới sáng tạo trong khu vực doanh nghiệp.

Trao đổi với VietTimes,, TS Đào Quang Thủy, Trưởng Phòng Doanh nghiệp Khoa học và Công nghệ, Cục Khởi nghiệp và doanh nghiệp công nghệ, Bộ KH&CN, đánh giá cao những điểm mới nổi bật của Nghị định, đặc biệt là các quy định liên quan đến phân loại doanh nghiệp KH&CN theo quy mô, cơ chế chứng nhận, phân cấp cho địa phương và yêu cầu đầu tư cho hoạt động nghiên cứu - phát triển (R&D),... Đây được xem là những yếu tố then chốt giúp tạo đột phá trong phát triển hệ sinh thái doanh nghiệp KH&CN trên phạm vi toàn quốc.

Xây dựng hệ sinh thái doanh nghiệp KH&CN đa tầng, rộng khắp

- Thưa ông, từ thực tế tham mưu, xây dựng chính sách, quản lý và hỗ trợ các doanh nghiệp KHCN, ông nhìn nhận thế nào về tác động của Nghị định 268 đối với khả năng tiếp cận chính sách của các doanh nghiệp, đặc biệt là nhóm doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ?

- Tôi cho rằng điểm mới nổi bật nhất của Nghị định là đã chuẩn hóa và phân loại rõ điều kiện chứng nhận doanh nghiệp KH&CN theo quy mô, gồm doanh nghiệp lớn, vừa, nhỏ và siêu nhỏ, thay vì áp dụng một khung chung như trước đây.

Cách tiếp cận mới này giúp các nhóm doanh nghiệp ở những quy mô khác nhau có thể tiếp cận chính sách một cách phù hợp, linh hoạt và khả thi hơn.

Đặc biệt, Nghị định lần đầu tiên bổ sung tiêu chí về đổi mới sáng tạo như một thành tố cấu thành doanh nghiệp KH&CN. Doanh nghiệp không nhất thiết cần sở hữu kết quả nghiên cứu, sáng chế hay giải pháp hữu ích, mà còn có thể được chứng nhận thông qua hoạt động chuyển giao, thương mại hóa công nghệ, đổi mới sản phẩm, quy trình sản xuất hoặc mô hình kinh doanh.

Đây là bước tiến quan trọng, phản ánh đúng thực tiễn phát triển của doanh nghiệp Việt Nam trong bối cảnh chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo mạnh mẽ hiện nay. Nó giúp mở rộng “cánh cửa” trở thành doanh nghiệp KH&CN cho nhiều doanh nghiệp năng động, có hoạt động R&D và đổi mới sáng tạo thực chất, mặc dù chưa có sở hữu trí tuệ theo đúng nội hàm.

- Thực tế nhiều năm qua, doanh nghiệp phản ánh họ gặp khó trong việc chứng minh đủ điều kiện để được chứng nhận là doanh nghiệp KH&CN. Nghị định liệu có thể tháo gỡ những “nút thắt” này ra sao, thưa ông?

- Trước đây, điều kiện chứng nhận doanh nghiệp KH&CN khá chặt chẽ, khiến nhiều doanh nghiệp có hoạt động nghiên cứu - đổi mới sáng tạo vẫn chưa tiếp cận được danh hiệu này. Nghị định 268 được kỳ vọng sẽ tháo gỡ đáng kể các rào cản.

Trong đó, Nghị định quy định rõ các loại kết quả KH&CN hợp pháp, từ đề tài, dự án, sáng chế, giải pháp hữu ích, phần mềm, nhãn hiệu… giúp doanh nghiệp có nhiều cách chứng minh thay vì chỉ dựa vào văn bằng sáng chế.

Không chỉ phân cấp thẩm quyền cấp Giấy chứng nhận cho UBND cấp tỉnh, rút ngắn thời gian và thủ tục so với trước, Nghị định còn yêu cầu chuyển mạnh từ tiền kiểm sang hậu kiểm, giảm xét duyệt hồ sơ, tăng trách nhiệm tự kê khai của doanh nghiệp, trong khi cơ quan quản lý giám sát thực tế hoạt động, đảm bảo linh hoạt và hiệu quả, thay vì kiểm duyệt quá sâu ban đầu.

Đầu tư 2% doanh thu cho R&D để thúc đẩy phát triển bền vững

- Một điểm đáng chú ý trong Nghị định 268 là quy định doanh nghiệp KH&CN phải chi tối thiểu 2% doanh thu thuần bình quân cho hoạt động nghiên cứu, phát triển và đổi mới sáng tạo. Ông nhìn nhận thế nào về ý nghĩa và mục tiêu của quy định này?

- Quy định doanh nghiệp KH&CN phải dành tối thiểu 2% doanh thu thuần bình quân cho hoạt động nghiên cứu, phát triển và đổi mới sáng tạo là một trong những điểm mới, thể hiện rõ quan điểm của Chính phủ trong việc khuyến khích doanh nghiệp đầu tư thực chất cho R&D chứ không chỉ dừng ở việc “mua danh” doanh nghiệp KH&CN.

Tôi cho rằng mức 2% này đã có tham chiếu kinh nghiệm quốc tế và phù hợp với năng lực tài chính của doanh nghiệp Việt Nam hiện nay.

Bên cạnh đó, quy định này cũng giúp tạo bộ tiêu chí minh bạch, có thể đo lường, giúp cơ quan quản lý nhà nước dễ dàng đánh giá tính thực chất của hoạt động KH&CN trong doanh nghiệp. Qua đó, chính sách hỗ trợ, ưu đãi về thuế, tín dụng, đất đai… sẽ được trao đúng đối tượng, khuyến khích doanh nghiệp đổi mới sáng tạo thực sự chứ không hình thức.

Về lâu dài, đây là động lực để hình thành văn hóa đầu tư cho R&D trong doanh nghiệp Việt Nam, giúp doanh nghiệp tự chủ hơn về công nghệ, năng lực sáng tạo và khả năng cạnh tranh trên thị trường trong nước cũng như quốc tế.

- Có ý kiến cho rằng yêu cầu doanh nghiệp chi tối thiểu 2% doanh thu thuần cho R&D và đổi mới sáng tạo có thể là “gánh nặng” với doanh nghiệp nhỏ. Ông nghĩ thế nào?

- Cần nhìn nhận quy định về mức tối thiểu 2% doanh thu thuần cho R&D và đổi mới sáng tạo một cách linh hoạt. Đây không phải “rào cản”, mà là cam kết hướng đi bền vững.

Nghị định 268 phân loại điều kiện theo quy mô doanh nghiệp - lớn, vừa, nhỏ, siêu nhỏ và cho phép doanh nghiệp nhỏ tính bình quân trên toàn bộ thời gian hoạt động, với nhiều hình thức thực hiện chi R&D như thuê chuyên gia, hợp tác viện – trường, hay triển khai dự án đổi mới quy trình, sản phẩm.

Doanh nghiệp nhỏ không bắt buộc đầu tư phòng lab riêng, mà có thể linh hoạt hợp tác hoặc đầu tư từng phần, miễn là hoạt động đổi mới sáng tạo thực chất. Về lâu dài, quy định này giúp nâng cao năng suất, giảm phụ thuộc công nghệ nhập khẩu và phát triển doanh nghiệp thành công nghệ thực thụ.

"Mở khóa” cho doanh nghiệp KH&CN Việt Nam

- Việc Nghị định 268 quy định điều kiện cấp Giấy chứng nhận doanh nghiệp KH&CN theo từng quy mô doanh nghiệp có ý nghĩa như thế nào trong việc mở rộng mạng lưới và nâng cao chất lượng doanh nghiệp KH&CN?

- Trước đây, chúng ta áp dụng chung một bộ tiêu chí cho mọi doanh nghiệp vô hình trung tạo rào cản cho các doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ, vốn là lực lượng đông đảo, năng động nhưng hạn chế về nguồn lực R&D.

Nghị định 268 “mở khóa” chính sách, giúp từng nhóm doanh nghiệp có con đường phù hợp để trở thành doanh nghiệp KH&CN, tùy theo năng lực và đặc thù hoạt động. Cách tiếp cận này vừa công bằng, minh bạch, vừa khuyến khích doanh nghiệp đầu tư cho KH&CN, đổi mới sáng tạo.

Về lâu dài, phân loại theo quy mô sẽ mở rộng mạng lưới doanh nghiệp KH&CN, đặc biệt ở vùng sâu, vùng xa, đồng thời tạo động lực để doanh nghiệp nâng cấp quy mô, chất lượng hoạt động, góp phần xây dựng hệ sinh thái KH&CN đa tầng, rộng khắp và bền vững, đúng tinh thần “doanh nghiệp là trung tâm của đổi mới sáng tạo”.

- Nghị định 268 quy định Ủy ban nhân dân cấp tỉnh là cơ quan có thẩm quyền tiếp nhận, thẩm định và cấp Giấy chứng nhận doanh nghiệp KH&CN. Theo ông, việc phân cấp mạnh cho địa phương lần này có ý nghĩa như thế nào trong thực tiễn triển khai?

-Việc phân cấp thẩm quyền chứng nhận doanh nghiệp KH&CN cho UBND cấp tỉnh được xem là điểm thay đổi quan trọng trong Nghị định 268, thể hiện tinh thần phân quyền rõ ràng, đưa chính sách vào thực tiễn nhanh và sát hơn.

Trước đây, thủ tục chủ yếu do cơ quan trung ương thực hiện, mất nhiều thời gian và chưa linh hoạt với nhu cầu địa phương. Nay, khi được trao quyền, các tỉnh - nơi nắm rõ đặc thù phát triển và hệ sinh thái đổi mới sáng tạo trên địa bàn - có thể chủ động thẩm định, cấp giấy chứng nhận, hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận chính sách nhanh hơn.

Đồng thời, Nghị định cũng quy định trách nhiệm cập nhật dữ liệu doanh nghiệp KH&CN lên Nền tảng số quốc gia, bảo đảm thống nhất quản lý nhưng vẫn phát huy tính linh hoạt của địa phương. Cách làm này không chỉ tăng hiệu quả quản lý nhà nước, mà còn là bước đi cụ thể hướng tới chính quyền số trong lĩnh vực KH&CN, gắn kết giữa quản lý và phát triển doanh nghiệp đổi mới sáng tạo ngay từ cơ sở.

- Theo ông, Nghị định giúp hình thành và phát triển hệ sinh thái doanh nghiệp KH&CN Việt Nam như thế nào trong dài hạn?

- Sau Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo, Nghị định 268 được mong chờ sẽ là cú hích mạnh mẽ cho cả hệ sinh thái doanh nghiệp KH&CN Việt Nam.

Về tầm nhìn dài hạn, cộng đồng doanh nghiệp mong muốn Nghị định 268 tác động tích cực trong việc hình thành hệ sinh thái doanh nghiệp KH&CN đa tầng, rộng khắp và bền vững, góp phần tăng số lượng và chất lượng doanh nghiệp KH&CN, thúc đẩy chuyển đổi số, nâng cao năng suất, hiệu quả kinh tế và khả năng tự chủ công nghệ và năng lực cạnh tranh trên thị trường toàn cầu.

- Xin cảm ơn ông!

Tạo đột phá về KHCN, doanh nghiệp tư nhân được sử dụng ngân sách nhà nước