Trong thời gian gần đây, tình trạng lừa đảo trực tuyến đã gia tăng nhanh chóng. Thống kê của Cục An toàn Thông tin (Bộ Thông tin và Truyền thông) cho thấy số vụ lừa đảo trực tuyến trong 6 tháng đầu năm 2023 tăng 64,78% so với cùng kỳ năm 2022, và tăng 37,82% so với 6 tháng cuối năm 2022.
Có 3 nhóm lừa đảo chính: giả mạo thương hiệu, chiếm đoạt tài khoản, các hình thức kết hợp khác. Cục An toàn thông tin cũng đã thống kê có 24 hình thức lừa đảo khác nhau phổ biến trên không gian mạng Việt Nam.
VietTimes đã có cuộc trao đổi nhanh với ông Vũ Ngọc Sơn - Ủy viên Ban chấp hành Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia, Giám đốc kỹ thuật Công ty cổ phần Công nghệ an ninh mạng quốc gia (NCS). Ông Vũ Ngọc Sơn đã có hơn 20 năm hoạt động trong lĩnh vực bảo mật, an ninh mạng.
PV: Thời gian qua tình trạng lừa đảo trực tuyến đã gia tăng rất đáng báo động phải không thưa ông?
Ông Vũ Ngọc Sơn: Đúng là thời gian qua tình trạng lừa đảo trực tuyến tại Việt Nam đang gia tăng một cách đáng lo ngại. Theo thống kê có tới hơn 20 hình thức lừa đảo trực tuyến khác nhau, nhắm tới các nạn nhân là những người sử dụng mạng máy tính cũng như sử dụng mạng viễn thông tại Việt Nam.
Các đối tượng lừa đảo đã sử dụng các mạng viễn thông hay mạng máy tính để dựng ra những kịch bản lừa người sử dụng, trong đó nhiều nhất là lừa chuyển tiền đến tài khoản của chúng và sau đó thì chiếm đoạt số tiền này.
Các hình thức lừa đảo biến đổi liên tục, mặc dù phương tiện truyền thông đã đưa tin cảnh báo nhưng số nạn nhân của các vụ lừa đảo vẫn không ngừng gia tăng.
PV: Theo ông thời gian tới chúng ta có thể làm giảm được tình trạng lừa đảo trực tuyến hay không, hay là nó vẫn sẽ gia tăng?
Ông Vũ Ngọc Sơn: Hiện nay thì ngoài việc tăng cường tuyên truyền, nâng cao ý thức cho người dân thì các cơ quan quản lý nhà nước đã, đang tiến hành nhiều biện pháp, chẳng hạn như hạn chế SIM rác bằng cách chuẩn hóa thông tin thuê bao di động, cũng như sắp tới sẽ có quy định là sẽ không bán SIM tại các đại lý bán lẻ nữa mà chỉ bán các điểm giao dịch của nhà mạng cũng như các chuỗi phân phối lớn.
Việc này sẽ làm giảm bớt vấn đề SIM rác tại Việt Nam. SIM rác đang là một phương tiện mà các đối tượng lừa đảo sử dụng tương đối nhiều để thực hiện cuộc gọi cho các nạn nhân. Bên cạnh đó, các ngân hàng cũng đang tiến hành loại bỏ các tài khoản rác - đây chính là những tài khoản mà nạn nhân bị lừa chuyển tiền vào đó trong các vụ lừa đảo.
Việc quản lý chặt chẽ các tài khoản rác sẽ làm cho phương tiện của các đối tượng lừa đảo bị thu hẹp và như vậy cũng sẽ giảm dần được tình trạng lừa đảo tại Việt Nam.
PV: Thời gian qua đã có một hình thức lừa đảo rất mới, đó là lừa đảo qua mã QR. Ông có nhận định gì về lừa đảo qua mã QR?
Ông Vũ Ngọc Sơn: Mã QR, về bản chất, không phải là một loại mã độc hay là một liên kết đặc biệt. Thực tế, nó là một dạng liên kết được mã hóa dưới các màu đen, trắng và trong các ô vuông.
Tuy nhiên vì đây là một dạng liên kết đã được mã hóa, cho nên khi nhìn vào mã QR thì người sử dụng sẽ không phân biệt được những liên kết này dẫn đến website chính thống hay những website không chính thống, cũng như không phân biệt được đó là tài khoản của đối tượng mình cần chuyển tiền hay là tài khoản giả mạo.
Các đối tượng lừa đảo có thể dán đè mã QR lên mã sẵn có tại các cửa hàng, hoặc là những địa điểm công cộng để lừa người sử dụng truy nhập vào các liên kết, hay sử dụng mã QR để chuyển tiền. Lúc đó họ sẽ vô tình truy cập vào các liên kết lừa đảo, hoặc chuyển tiền cho những tài khoản giả mạo dẫn tới mất tiền, hoặc truy cập vào mã độc, sau đó bị chiếm quyền điều khiển điện thoại.
Người dùng cần hết sức cảnh giác. Khi thực hiện các thao tác quét QR, chúng ta cần phải kiểm tra rõ liên kết hoặc địa chỉ website. Phải đảm bảo chắc chắn đấy là địa chỉ mà chúng ta muốn truy cập hay là tài khoản mà chúng ta sẽ chuyển tiền thì thì mới thực hiện các thao tác tiếp theo. Như vậy sẽ hạn chế việc bị lừa đảo.
PV: Thời gian qua thì công ty NCS (Công ty cổ phần an ninh mạng quốc gia – PV) đã làm những việc gì để hỗ trợ cho cộng đồng trong việc phòng, tránh lừa đảo trực tuyến?
Ông Vũ Ngọc Sơn: Chúng tôi đã phát hành rất nhiều bản tin cảnh báo rộng rãi tới cộng đồng, cũng như đưa ra những hướng dẫn giúp người sử dụng cảnh giác và phòng tránh các hình thức lừa đảo đang phổ biến tại Việt Nam.
PV: Ông hãy đưa ra một thông điệp ngắn gọn nhất cho người dùng Internet hiện nay?
Ông Vũ Ngọc Sơn: Chúng ta cần phải nâng cao cảnh giác khi sử dụng internet và chỉ truy cập vào những địa chỉ, trang web, trang mạng xã hội mà chúng ta đã biết rõ nguồn gốc. Không nên bấm vào các đường link được gửi qua chat, qua email hoặc qua tin nhắn, bởi vì rất có thể những đường link mà chúng ta nhận được qua tin nhắn hay qua email có thể là các đường link giả mạo và sẽ dẫn chúng ta tới những trang web giả mạo khiến chúng ta bị chiếm quyền điều khiển thiết bị.
PV: Cảm ơn ông về cuộc trao đổi hữu ích này!
