Tròn một thế kỷ từ khi báo Thanh Niên - cơ quan ngôn luận của Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên do lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc sáng lập, ra số đầu tiên ngày 21/6/1925, Báo chí cách mạng Việt Nam đã đóng vai trò quan trọng trong lịch sử dân tộc.
Tại Hội thảo khoa học Quốc gia "100 năm Báo chí - Truyền thông cách mạng Việt Nam đồng hành cùng sự nghiệp vẻ vang của Đảng và dân tộc", đồng chí Trần Cẩm Tú, Ủy viên Bộ Chính trị, Thường trực Ban Bí thư đã nhấn mạnh:
"Qua 100 năm xây dựng và phát triển, nền Báo chí - Truyền thông Cách mạng Việt Nam đã có những bước phát triển mạnh mẽ cả về số lượng, chất lượng, chương trình, nội dung ấn phẩm, bước đầu đã làm chủ công nghệ truyền thông hiện đại.
Nhiều cơ quan Báo chí - Truyền thông đã phát triển thành cơ quan Báo chí - Truyền thông đa phương tiện ngang tầm khu vực và thế giới, đội ngũ những người làm báo ngày càng lớn mạnh, vững vàng về bản lĩnh chính trị, giỏi về nghiệp vụ, gương mẫu về đạo đức nghề nghiệp và thực hiện tốt chức trách xã hội".
Đứng trước thời đại số đang diễn ra một cách sâu rộng ở mọi lĩnh vực của đời sống kinh tế - xã hội, Báo chí - Truyền thông muốn hoàn thành sứ mệnh vẻ vang như một trăm năm qua, đặc biệt trong bối cảnh đất nước ta đang bước vào Kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc thì buộc Báo chí - Truyền thông không thể đứng ngoài làn sóng công nghệ, dưới sự tác động to lớn của trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), mạng xã hội và các nền tảng xuyên biên giới. Trong bối cảnh đó, chuyển đổi số trong Báo chí - Truyền thông không còn là lựa chọn, mà là yêu cầu bắt buộc để đảm bảo sự tồn tại và phát triển.
Trong bài viết này, tác giả tập trung phân tích từ nhu cầu tất yếu trong việc chuyển đổi số Báo chí - Truyền thông Việt Nam nói chung, cho đến những hành động chiến lược dưới góc nhìn của Đài Tiếng nói Việt Nam (VOV) - cơ quan truyền thông đầu tiên ra đời ngay sau khi thành lập nước, do Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng lập và từ đó đề xuất giải pháp, chiến lược góp phần xây dựng lực lượng Báo chí - Truyền thông chuyên nghiệp, hiện đại, đủ năng lực hội nhập và phụng sự Tổ quốc.
Chuyển đổi số Báo chí - Truyền thông là cuộc chuyển mình từ bên trong - đòi hỏi cả tư duy lẫn công nghệ
Trong thời đại ngày nay, chuyển đổi số trong Báo chí - Truyền thông không chỉ là một chủ đề thời sự, mà là mệnh lệnh sống còn để giữ vững vai trò dẫn dắt và định hướng dư luận xã hội.
Trong bối cảnh phát triển như vũ bão của công nghệ, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), mạng xã hội và các nền tảng xuyên biên giới, thì chuyển đổi số không còn là lựa chọn mang tính chiến lược dài hạn - mà đã là điều kiện hiện hữu tức thì đối với tất cả các cơ quan Báo chí - Truyền thông nếu muốn tồn tại, phát triển và hoàn thành sứ mệnh của mình.
Báo chí - Truyền thông thế giới đang chứng kiến một cuộc cách mạng kép: vừa phải thích nghi với hành vi tiếp nhận nội dung thay đổi nhanh chóng của công chúng, vừa phải bảo vệ được tính chính thống và giá trị cốt lõi giữa "biển thông tin" vô cùng hỗn độn, khó kiểm soát trên không gian mạng. Điều này đã đặt ra một bài toán phức hợp: làm sao để vừa hiện đại hóa quy trình làm báo, vừa giữ vững được định hướng tư tưởng, giá trị đạo đức và trách nhiệm xã hội của Báo chí - Truyền thông.
Tại Việt Nam, sự bùng nổ của các nền tảng số và mạng xã hội, các hạ tầng xuyên biên giới như Facebook, YouTube, TikTok... đã thay đổi căn bản hành vi tiếp nhận thông tin của công chúng.
Theo Báo cáo tổng quan toàn cầu về Kỹ thuật số 2024 được công bố thông qua sự hợp tác giữa We Are Social và Meltwater, người dùng mạng xã hội đạt con số 5 tỷ người, còn tại Việt Nam số người sử dụng Internet đạt hơn 78 triệu người (chiếm gần 80% dân số), với thời lượng trung bình sử dụng mạng xã hội lên tới 2 giờ 37 phút/ngày, trong số đó hơn 92% người dùng truy cập bằng thiết bị di động, với xu hướng tiếp nhận nội dung ngắn, nhanh và cá nhân hóa theo đề xuất của AI.
Trong bối cảnh đó, Báo chí - Truyền thông truyền thống nếu chỉ dừng lại ở báo in, phát thanh, truyền hình hoặc báo điện tử đơn thuần sẽ khó giữ chân công chúng. Thách thức lớn hơn là khả năng duy trì vai trò trung tâm trong không gian truyền thông, vốn ngày càng bị phân mảnh bởi sự cạnh tranh của các nền tảng số và luồng thông tin không kiểm chứng.
Chuyển đổi số Báo chí - Truyền thông vì vậy không thể hiểu đơn giản là "chuyển báo giấy lên web", hay "có thêm tài khoản mạng xã hội", mà đó là một quá trình tái cấu trúc toàn diện, từ mô hình tổ chức tòa soạn, quy trình sản xuất - phân phối nội dung, có chiến lược về sản xuất nội dung và quản trị đội ngũ phóng viên, biên tập viên cho đến mô hình tài chính Báo chí - Truyền thông trong môi trường số. Đó là một cuộc chuyển mình từ bên trong - đòi hỏi cả tư duy lẫn công nghệ.
Báo chí cách mạng Việt Nam từ ra đời đến bước ngoặt chuyển đổi số
Trong suốt 100 năm qua, Báo chí cách mạng luôn đồng hành cùng dân tộc, gắn liền với những mốc son lịch sử của đất nước:
21/6/1925 cột mốc khai sinh Báo chí cách mạng Việt Nam, vừa làm nhiệm vụ tuyên truyền chủ nghĩa Mác - Lênin, vừa giác ngộ tinh thần yêu nước và con đường cách mạng cho Nhân dân.
Giai đoạn 1930-1945: Báo chí - Truyền thông gắn với cao trào cách mạng, sau sự ra đời của Đảng Cộng sản Việt Nam (1930), nhiều tờ báo được xuất bản như: Tranh đấu, Tiến lên, Giải phóng, Cờ Giải phóng (của Mặt trận Việt Minh). Báo chí - Truyền thông thời kỳ này là vũ khí tuyên truyền hiệu quả trong phong trào cách mạng, đấu tranh giành chính quyền.
Giai đoạn 1945-1954: Sau Cách mạng Tháng Tám, Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa được thành lập, Báo chí - Truyền thông bước vào thời kỳ mới. Ngay sau khi thành lập nước 5 năm ngày, ngày 7/9/1945 Đài Tiếng nói Việt Nam ra đời, rồi lần lượt là TTXVN, cùng với các báo Sự Thật, Quân đội Nhân dân,... phản ánh hiện thực kháng chiến, cổ vũ tinh thần toàn dân đánh giặc, phục vụ kháng chiến chống Pháp.
Giai đoạn 1954-1975: Báo chí - Truyền thông phục vụ công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và đấu tranh giải phóng Dân tộc ở miền Nam.
Giai đoạn 1975-1986: Sau ngày 30/4/1975, Báo chí - Truyền thông phản ánh công cuộc khắc phục hậu quả chiến tranh, bảo vệ Tổ quốc và xây dựng đất nước.
Giai đoạn 1986-2000: Đổi mới Báo chí - Truyền thông cùng đổi mới đất nước, từ Đại hội VI của Đảng (1986), công cuộc đổi mới toàn diện được khởi xướng, Báo chí - Truyền thông nhanh chóng đổi mới nội dung, hình thức, phong cách thể hiện, hàng loạt cơ quan Báo chí - Truyền thông mới ra đời; các thể loại báo ngày, tuần, chuyên đề... phát triển mạnh mẽ.
Giai đoạn 2000-2010: Đất nước bước vào thời kỳ hiện đại hóa, báo điện tử ra đời, mở đầu cho Báo chí - Truyền thông đa phương tiện. Báo chí - Truyền thông đóng vai trò ngày càng quan trọng trong định hướng dư luận xã hội và chống tiêu cực, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Giai đoạn 2010-2020: Báo chí - Truyền thông số - truyền thông đa nền tảng ra đời, sự bùng nổ của Internet và mạng xã hội tạo ra những thách thức và yêu cầu Báo chí - Truyền thông phải có bước chuyển đổi mạnh mẽ. Báo chí - Truyền thông tiếp cận mô hình đa phương tiện, tòa soạn hội tụ, ứng dụng AI, phân tích dữ liệu người dùng...
Giai đoạn 2020-2025: Chuyển đổi số Báo chí - Truyền thông là yêu cầu tất yếu và mang tầm chiến lược, Thủ tướng Chính phủ ban hành Chiến lược phát triển Báo chí - Truyền thông đến năm 2025, sau đó là Chiến lược chuyển đổi số Báo chí - Truyền thông đến năm 2025, định hướng đến 2030. Báo chí cách mạng tiếp tục giữ vai trò định hướng thông tin, đấu tranh phản bác luận điệu sai trái, đồng thời phải cạnh tranh với mạng xã hội và các nền tảng xuyên biên giới.
Năm 2025 - Kỷ niệm 100 năm Báo chí cách mạng, đánh dấu 100 năm hình thành và phát triển, đang từng bước tái cấu trúc toàn diện trên nền tảng số, hướng tới một nền Báo chí - Truyền thông chuyên nghiệp, nhân văn và hiện đại.
Bước sang thế kỷ XXI, với sự phát triển của công nghệ, đặc biệt là mạng xã hội, dữ liệu lớn (Big Data) và trí tuệ nhân tạo (AI), vai trò dẫn dắt của Báo chí - Truyền thông chính thống đang bị phân tán, thậm chí bị đe dọa bởi các nguồn tin không kiểm chứng, nội dung giật gân và thông tin giả mạo.
Đây là bối cảnh hoàn toàn khác biệt: Nếu như trước kia, công chúng tìm đến Báo chí - Truyền thông để biết sự thật, thì ngày nay, sự thật phải đi tìm công chúng giữa vô vàn "tiếng ồn" và "can nhiễu". Khi mà "người người làm tin, nhà nhà chia sẻ", thì vai trò của Báo chí - Truyền thông không chỉ là thông tin, mà phải là xác thực, dẫn dắt, và kiến tạo niềm tin xã hội. Và để làm được điều đó, Báo chí - Truyền thông không thể dùng công cụ cũ trong một cuộc chơi mới - mà bắt buộc phải chuyển đổi số toàn diện.
Khái niệm "chuyển đổi số Báo chí - Truyền thông" vì thế cần được hiểu sâu sắc hơn, đó không phải là một dự án đầu tư kỹ thuật, công nghệ mà là một sự tái định hình sứ mệnh Báo chí - Truyền thông trong thời đại số. Nếu như 100 năm trước, Báo chí - Truyền thông cách mạng ra đời để truyền bá lý tưởng độc lập, thì ngày nay Báo chí - Truyền thông chính thống phải tiếp tục giữ vững lý tưởng bảo vệ nền tảng của Đảng, phụng sự Tổ quốc, đáp ứng nhu cầu của nhân dân trong môi trường thông tin đa chiều, đầy rủi ro và cạnh tranh.
Thực tiễn quốc tế cho thấy, ngay cả những đài lớn như BBC (Anh), NHK (Nhật), NPR (Mỹ), hay KBS (Hàn Quốc)... để hoàn thành sứ mệnh của mình, họ cũng đã chuyển mình mạnh mẽ với các nền tảng số tích hợp - từ truyền hình trực tuyến, podcast, vodcast cá nhân hóa, đến ứng dụng AI trong phân tích xu hướng, hành vi của công chúng. Những cơ quan nào không kịp đổi mới - hoặc đổi mới nửa vời - đều chứng kiến sự sụt giảm công chúng, uy tín và doanh thu một cách đáng kể.
Trong những năm gần đây, Báo chí - Truyền thông Việt Nam đã có những bước đi đáng ghi nhận trong chuyển đổi số, đặc biệt là ở các cơ quan Báo chí - Truyền thông lớn ở Trung ương. Tuy nhiên, sự chuyển dịch này vẫn chưa đồng đều, còn thiếu đồng bộ và phần lớn mang tính “ứng phó kỹ thuật” hơn là tái cấu trúc chiến lược.
Điều này khiến Báo chí - Truyền thông chính thống phần nào rời xa vị trí trung tâm trong không gian truyền thông hiện đại. Theo báo cáo từ Bộ Thông tin và Truyền thông, Ban tuyên giáo Trung ương, Hội nhà báo thì đến cuối 2024, trong tổng số 884 cơ quan Báo chí - Truyền thông (812 báo & tạp chí, 72 đài phát thanh truyền hình) có khoảng trên 40% cơ quan Báo chí - Truyền thông đã đưa nội dung lên mạng Internet, trong khi đó theo Chiến lược Chuyển đổi số Báo chí - Truyền thông đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 (Quyết định 348 của Thủ tướng, ký ngày 6/4/2023), phấn đấu đạt 70% cơ quan Báo chí - Truyền thông đưa nội dung lên các nền tảng số vào cuối 2025 và 100% cơ quan Báo chí - Truyền thông hoàn thành chuyển đổi số vào năm 2030.
Trong thực trạng và bối cảnh đó, Báo chí - Truyền thông Việt Nam cần một bước ngoặt thực sự - một cuộc "cách mạng trong lòng cách mạng" - để giữ vững vị trí là lực lượng dẫn dắt tư tưởng, phản biện chính sách và kết nối cộng đồng. Bước ngoặt đó chỉ có thể được khởi động bằng một chiến lược chuyển đổi số bài bản, toàn diện, có chiều sâu - từ trung ương đến địa phương, từ mô hình tổ chức đến con người, từ kỹ thuật số đến văn hóa số.
Góc nhìn từ Đài tiếng nói Việt Nam
Với vai trò là cơ quan truyền thông chủ lực của Quốc gia, VOV đã có mặt ngay từ những ngày đầu của Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Ra đời vào ngày 7/9/1945, chỉ 5 ngày sau Tuyên ngôn Độc lập. VOV không chỉ là tiếng nói chính thức của Đảng, Chính phủ mà còn là biểu tượng của khát vọng độc lập - tự do - hòa bình của cả dân tộc.
Trong hai cuộc kháng chiến vệ quốc vĩ đại, VOV đã đóng vai trò đặc biệt quan trọng, là "mạch nối thông tin" giữa tiền tuyến và hậu phương, giữa lãnh đạo cách mạng với đồng bào và chiến sĩ cả nước, nhân dân yêu chuộng hòa bình trên thế giới. Những bản tin phát đi từ rừng núi chiến khu, từ lòng địa đạo hay giữa thành phố bị chiếm đóng đã tiếp lửa tinh thần yêu nước, hun đúc ý chí quyết chiến, quyết thắng của Đảng và dân tộc ta.
Bước vào thời kỳ Đổi mới, VOV tiếp tục khẳng định vị trí không thể thay thế của mình trên mặt trận tư tưởng - văn hóa. Với hệ thống phát thanh đa kênh, phủ sóng rộng khắp trên cả nước và nhiều khu vực trọng điểm trên thế giới bằng sóng SW, AM, FM, với mạng lưới phóng viên trải khắp mọi miền đất nước và nhiều Quốc gia trên thế giới, Đài đã không ngừng đổi mới nội dung, phương thức truyền tải, đồng thời giữ vững tính định hướng, chính xác và nhân văn của Báo chí cách mạng.
Ngày nay, trong bối cảnh truyền thông đa nền tảng và chuyển đổi số mạnh mẽ, VOV đã trở thành một cơ quan truyền thông đa phương tiện - đa ngôn ngữ - phát sóng và phân phối nội dung trên đa nền tảng: phát thanh, báo điện tử, báo in và mạng xã hội, phục vụ nhiều triệu khán thính giả trong và ngoài nước. Không chỉ giữ vai trò nòng cốt trong công tác tuyên truyền, VOV còn là một "cánh tay nối dài" của Đảng và Nhà nước trong công cuộc xây dựng xã hội số, công dân số và kinh tế số.
Trong bức tranh tổng thể về chuyển đổi số Báo chí - Truyền thông Việt Nam, VOV cũng như các cơ quan báo chí khác, có những khó khăn trong nội tại hệ sinh thái Báo chí - Truyền thông, đối diện với những rào cản không hề nhỏ:
Thiếu vốn đầu tư: Đặc biệt với các báo ngành, báo địa phương - chưa có nguồn lực để xây dựng nền tảng số, CMS hiện đại hay studio đa phương tiện.
Thiếu nhân sự công nghệ: Phần lớn nhà báo vẫn hoạt động theo cách truyền thống, thiếu kỹ năng số như dựng video, podcast, phân tích dữ liệu hay làm nội dung cho mạng xã hội.
Thiếu mô hình vận hành hội tụ: Đa số vẫn theo cách tổ chức tuyến tính - báo in, phát thanh, truyền hình, điện tử vận hành rời rạc, thiếu chia sẻ dữ liệu và cộng tác nội dung.
Để vượt qua những rào cản nói trên, VOV đã và đang tiếp cận từng bước một cách bài bản, chắc chắn, quyết liệt và mang tầm chiến lược. Không chỉ đơn thuần là "ứng dụng công nghệ", VOV đã và đang tiến hành chuyển đổi số toàn diện cả về hạ tầng, nội dung, nhân sự và mô hình vận hành, hướng tới mục tiêu trở thành tổ hợp truyền thông số Quốc gia tiên tiến, hiện đại.
1. Đầu tư hạ tầng - Kiến tạo nền tảng công nghệ cho truyền thông hội tụ
VOV là một trong số những cơ quan Báo chí - Truyền thông chủ lực Quốc gia chủ động đầu tư mạnh mẽ vào hệ thống hạ tầng số, coi đó là nền tảng thiết yếu cho sự chuyển đổi. Từ việc xây dựng Trung tâm tích hợp sản xuất - phát sóng phân phối nội dung trên nền tảng số, đến việc thử nghiệm áp dụng các chuẩn phát sóng số mặt đất DAB+ và DRM.
VOV không chỉ hiện đại hóa quy trình vận hành mà còn tạo điều kiện để mở rộng vùng phủ sóng, giảm phụ thuộc vào phương thức sản xuất phát sóng truyền thống. Để đạt được mục tiêu nói trên, VOV phải tái cấu trúc một cách toàn diện và lấy công chúng số làm trung tâm. Như vậy việc chuyển đổi số không còn là việc “nâng cấp hình thức”, mà là thay đổi bản chất mô hình hoạt động Báo chí - Truyền thông.
Các yêu cầu được đặt ra:
Tổ chức lại newsroom theo mô hình hội tụ: tích hợp biên tập, kỹ thuật, truyền thông số và dữ liệu người dùng. Xây dựng các phòng thu đa phương tiện kiểu Oneman, ứng dụng dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo giảm bớt sự phụ thuộc vào kỹ thuật viên, tạo điều kiện cho phóng viên, biên tập viên có điều kiện thể hiện được ý tưởng của mình trong việc sáng tạo tác phẩm báo chí phát sóng trên đa nền tảng.
Xây dựng nền tảng phân phối nội dung riêng, không phụ thuộc hoàn toàn vào bên thứ ba (Facebook, Google).
Phát triển kinh tế Báo chí - Truyền thông dữ liệu (data-driven journalism) và mô hình đa nguồn thu: podcast thương mại, tiến tới việc thu phí nội dung, hợp tác thương hiệu...
Áp dụng AI, Big Data, Cloud Computing, Blockchain... để hỗ trợ sản xuất, phân tích hành vi người dùng và bảo vệ nội dung chính thống.
Xây dựng trung tâm dữ liệu, số hóa và lưu trữ các tư liệu lịch sử từ khi thành lập nước đến nay... phục vụ cho việc sử dụng chung tư liệu cho tất cả các loại hình.
Với phương châm "mỗi người dùng là một trung tâm tiếp nhận thông tin", VOV đang tiệm cận mô hình cá nhân hóa truyền thông - một chuẩn mực của các đài công lớn trên thế giới như BBC Sounds (Anh), NHK+ (Nhật Bản) hay ABC Listen (Úc).
2. Đào tạo nhà báo số - Từ "nghề báo truyền thống" đến "kỹ năng truyền thông tích hợp"
VOV không chỉ đầu tư công nghệ mà còn xác định con người là trung tâm của chuyển đổi số. Đài đã triển khai mô hình đào tạo "nhà báo kép" - những phóng viên, biên tập viên không chỉ giỏi nghiệp vụ Báo chí - Truyền thông, mà còn thành thạo quay dựng video, sản xuất podcast, xử lý dữ liệu, livestream hiện trường và vận hành nền tảng số.
Ví dụ:
Phóng viên VOV Giao thông có thể tác nghiệp từ hiện trường tai nạn, vừa truyền tín hiệu về trung tâm, đồng thời livestream trên TikTok;
Kênh đối ngoại VOV5 sản xuất các chương trình podcast bằng nhiều ngôn ngữ Anh, Nga, Pháp, Trung, Nhật, Tây Ban Nha... phát sóng trên nền tảng số, lan tỏa hình ảnh đất nước, con người Việt Nam tới thính giả toàn cầu.
Ngoài đào tạo nội bộ, VOV còn hợp tác với nhiều tổ chức quốc tế như DW Akademie (Đức), ABU (Liên minh phát thanh – truyền hình châu Á - Thái Bình Dương), AIBD, CIRTEF… để cập nhật kỹ năng hiện đại và chuẩn hóa đào tạo theo mô hình Báo chí - Truyền thông toàn cầu.
3. Đổi mới mô hình tài chính - Khẳng định tính độc lập và bền vững
Nhận thức rõ xu thế sụt giảm nguồn thu từ quảng cáo truyền thống, VOV đã và đang triển khai và thử nghiệm nhiều mô hình kinh tế Báo chí - Truyền thông mới:
Nội dung đặt hàng có định hướng: hợp tác với các cơ quan nhà nước, tổ chức quốc tế để sản xuất chuyên mục về giáo dục, môi trường, đô thị thông minh...
Podcast thương mại: phát triển các chuỗi podcast chuyên đề, tích hợp quảng cáo thương hiệu, hoặc cung cấp phiên bản không quảng cáo, trả phí.
Ứng dụng AI và dữ liệu: huấn luyện AI bắt chước những giọng đọc huyền thoại ở VOV như: Nghệ sĩ Kim Cúc, Tuyết Mai, Trịnh Thị Ngọ...., chuyển ngữ từ tiếng Việt sang các thứ tiếng nước ngoài do kênh VOV5 đang sản xuất, phát sóng, gợi ý nội dung theo hành vi người dùng - hướng tới tối ưu hóa trải nghiệm và tăng doanh thu từ quảng cáo theo đối tượng.
Sự kết hợp giữa dữ liệu - nội dung - công nghệ - tài chính đang giúp VOV hình thành một hệ sinh thái kinh tế Báo chí - Truyền thông bền vững, giảm dần sự phụ thuộc vào ngân sách Nhà nước, tạo ra nhiều cơ hội sáng tạo nội dung chất lượng và độc lập hơn trong tác nghiệp của phóng viên, biên tập viên.
4. VOV - Đồng hành kiến tạo hệ sinh thái truyền thông số Quốc gia
Không chỉ dừng lại ở việc chuyển đổi để thích ứng với xu thế số hóa, VOV xác định rõ vai trò tiên phong trong việc dẫn dắt và kiến tạo môi trường truyền thông số quốc gia. Với vị thế là cơ quan truyền thông chủ lực Quốc, VOV đã tích cực đồng hành cùng các chương trình chuyển đổi số do Chính phủ phát động, như Chương trình Chuyển đổi số Quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030, hay Chiến lược phát triển báo chí quốc gia giai đoạn 2021-2030.
Thông qua việc sản xuất nội dung chất lượng cao trên nhiều nền tảng, từ phát thanh truyền thống, phát thanh trực tuyến đến hệ thống ứng dụng di động và nền tảng podcast, VOV đang từng bước xây dựng hệ sinh thái truyền thông số toàn diện.
Một trong những minh chứng rõ nét cho vai trò dẫn dắt này là giai đoạn cao điểm của đại dịch COVID-19, khi VOV trở thành một trong những kênh thông tin chính thống, cập nhật liên tục 24/7 các chỉ đạo từ Chính phủ, Bộ Y tế, Ban Chỉ đạo phòng chống dịch Quốc gia. Hàng loạt chuyên mục đặc biệt như "Toàn dân chống dịch", "Cùng bạn sống khỏe" hay "Tự hào tuyến đầu" được sản xuất và phát sóng đồng bộ trên các nền tảng VOV1, VOV2, VOV Giao thông, VOV LIVE, giúp người dân cả nước tiếp cận thông tin nhanh chóng, chính xác và định hướng hành vi tích cực trong khủng hoảng.
Bên cạnh đó, trong các tình huống khẩn cấp khác như bão lũ miền Trung năm 2020 hay các chiến dịch tiêm chủng diện rộng, VOV đã huy động toàn bộ hệ thống kỹ thuật và nhân sự, từ các trung tâm khu vực như Thường trú Tây Bắc, Đông Bắc, Tây Nguyên, miền Trung, TP.HCM... nhằm thông tin kịp thời, hỗ trợ điều phối cứu trợ, phản ánh thực tế địa phương và kết nối cộng đồng.
Không chỉ tập trung ở khu vực đô thị, VOV là một trong số rất ít cơ quan truyền thông giữ vững mạng lưới phát thanh phủ sóng toàn quốc, với các trạm phát sóng công suất lớn như Tam Đảo (Vĩnh Phúc), Phja Oắc (Cao Bằng), Bà Đen (Tây Ninh)...
Qua đó, đảm bảo thông tin được truyền tải đến tận những vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo - những nơi mà Internet chưa thực sự phổ cập. Việc kết hợp giữa hạ tầng truyền thống và nền tảng số hiện đại như ứng dụng VOV Media, nền tảng VOV LIVE, và hệ thống podcast VOV trên Spotify, Apple Podcast… đã giúp Đài vừa mở rộng độ phủ, vừa nâng cao hiệu quả tương tác và cá nhân hóa nội dung.
Kết luận
Nhìn lại hành trình một thế kỷ Báo chí cách mạng Việt Nam - từ tờ Thanh Niên ra đời năm 1925 đến các tổ hợp truyền thông đa nền tảng ngày nay - có thể thấy điểm chung xuyên suốt là: Báo chí không ngừng đổi mới để phụng sự Tổ quốc, phục vụ Nhân dân, đồng hành cùng dân tộc. Mỗi giai đoạn phát triển đều gắn với một bước chuyển mình về tư duy, nội dung và công nghệ, để thích ứng với hoàn cảnh mới, nhiệm vụ mới. Và hôm nay, bước ngoặt lịch sử tiếp theo của Báo chí - Truyền thông chính là chuyển đổi số - một cuộc cách mạng không thể trì hoãn.
Chuyển đổi số Báo chí - Truyền thông không còn là lựa chọn có hay không, mà là điều kiện tồn tại và phát triển. Trong kỷ nguyên mà mỗi người dân đều có thể trở thành "nhà phát hành" thông tin, thì Báo chí - Truyền thông chính thống chỉ có thể giữ vai trò dẫn dắt nếu làm chủ được công nghệ, hiểu người dùng số, và thiết kế lại cách thức vận hành trên nền tảng dữ liệu - sáng tạo - trách nhiệm.
Từ thực trạng toàn ngành, có thể thấy nhiều cơ quan Báo chí - Truyền thông còn lúng túng, thiếu đồng bộ trong hành động. Tuy nhiên, những mô hình tiên phong như VOV, VTV, TTXVN, Báo Nhân Dân... đã cho thấy: nếu có chiến lược đúng đắn, tư duy đổi mới và sự đầu tư bài bản, thì Báo chí - Truyền thông không chỉ bắt kịp mà còn dẫn dắt xu thế truyền thông hiện đại.
VOV - với vai trò là cơ quan truyền thông chủ lực Quốc gia - đang chứng minh rằng: giữ vững bản sắc chính trị - tư tưởng không hề mâu thuẫn với đổi mới công nghệ. Ngược lại, chính bản lĩnh nghề nghiệp, lòng trung thành với sứ mệnh và khả năng làm chủ công nghệ mới là yếu tố quyết định sự tồn tại và lan tỏa của Báo chí - Truyền thông cách mạng trong thế kỷ XXI.
Chuyển đổi số trong Báo chí - Truyền thông không chỉ là hành động đổi mới kỹ thuật, công nghệ - mà là một tư duy chiến lược, một phương thức tái định vị vai trò, trách nhiệm và giá trị của Báo chí - Truyền thông trong xã hội thông tin mở. Nhà báo ngày nay không còn đơn thuần là người đưa tin, mà trở thành người "kiến tạo niềm tin", dẫn dắt nhận thức, truyền cảm hứng và kết nối cộng đồng.
Với VOV - điểm sáng tiên phong, Báo chí - Truyền thông cách mạng Việt Nam có cơ sở vững chắc để tự tin bước vào giai đoạn phát triển mới: hiện đại - nhân văn - trách nhiệm - sáng tạo. Từ 100 năm hào hùng nhìn về phía trước, hành trình số hóa hôm nay chính là cách Báo chí - Truyền thông tiếp tục viết tiếp lý tưởng cách mạng bằng ngôn ngữ của thời đại số - phụng sự Tổ quốc, đồng hành cùng dân tộc, lan tỏa giá trị Việt Nam ra thế giới.
Nhu cầu kỹ năng số trong ngành Báo chí - Truyền thông tại Việt Nam
