Chính phủ Mỹ sắp đóng cửa: Nguyên nhân, tác động và viễn cảnh có thể xảy ra

Quốc hội Mỹ chỉ còn thời hạn đến ngày 30/9 theo giờ địa phương để thông qua dự luật ngân sách nhằm duy trì hoạt động của chính phủ liên bang, nếu không sẽ phải kích hoạt tình trạng đóng cửa một phần.

Vì sao chính phủ Mỹ có thể bị đóng cửa?

Theo quy định, Quốc hội Mỹ phải phân bổ ngân sách cho 438 cơ quan chính phủ trước ngày 1/10 – thời điểm bắt đầu năm tài khóa mới. Tuy nhiên, các nhà lập pháp hiếm khi kịp hạn chót này, thay vào đó thường thông qua các gói chi tiêu tạm thời để duy trì hoạt động chính phủ trong khi hoàn tất đàm phán.

Nếu không kịp, các cơ quan chính phủ buộc phải ngừng mọi công việc không được coi là “thiết yếu”.

Các cuộc đối đầu giữa đảng Dân chủ và Cộng hòa về chi tiêu là chuyện diễn ra thường xuyên, và nhiều lần kéo dài đến sát hạn chót. Dưới thời Tổng thống Donald Trump, căng thẳng càng leo thang khi ông giải thể nhiều cơ quan, cho hàng trăm nghìn công chức rời nhiệm sở, và từ chối chi hàng tỷ USD đã được Quốc hội phê duyệt. Những động thái này được đảng Cộng hòa ủng hộ, dù làm suy yếu quyền kiểm soát ngân sách của Quốc hội, trong khi đảng Dân chủ không thể ngăn chặn.

Hiện nay, đảng Cộng hòa nắm quyền kiểm soát cả Hạ viện lẫn Thượng viện, nhưng để thông qua ngân sách họ cần ít nhất 7 phiếu ủng hộ từ phía Dân chủ trong Thượng viện gồm 100 ghế. Điều này trao cho phe thiểu số một đòn bẩy quan trọng.

Đảng Dân chủ tuyên bố chỉ ủng hộ ngân sách mới nếu đảm bảo các khoản trợ cấp y tế trong Đạo luật Chăm sóc Sức khỏe Giá cả phải chăng (ACA) được gia hạn, trong khi đảng Cộng hòa muốn tách riêng vấn đề này.

Tác động của việc chính phủ đóng cửa

Theo Cơ quan Nghiên cứu Quốc hội (CRS), kể từ năm 1981 đã có 14 lần chính phủ Mỹ phải đóng cửa, đa số chỉ kéo dài một hoặc hai ngày. Lần gần nhất, cũng là dài nhất, kéo dài 35 ngày từ cuối năm 2018 đến đầu năm 2019 trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump, do bất đồng về an ninh biên giới.

Nếu kịch bản lặp lại, hàng trăm nghìn công chức liên bang sẽ phải nghỉ việc tạm thời không lương, nhiều dịch vụ công sẽ bị đình trệ – từ giám sát tài chính cho tới thu gom rác tại công viên quốc gia. Những nhân viên được coi là “thiết yếu” vẫn phải làm việc nhưng cũng không được trả lương cho đến khi có ngân sách mới.

Một đợt đóng cửa chỉ kéo dài vài ngày, đặc biệt nếu trùng thời điểm cuối tuần, thường ít gây tác động đáng kể. Nhưng nếu kéo dài hơn hai tuần khiến công chức bỏ lỡ kỳ trả lương, nền kinh tế sẽ chịu tổn thất. Văn phòng Ngân sách Quốc hội (CBO) ước tính đợt đóng cửa 2018–2019 đã gây thiệt hại khoảng 3 tỷ USD, tương đương 0,02% GDP.

Lần này, nếu bế tắc tiếp tục, tác động sẽ nghiêm trọng hơn trong bối cảnh các cuộc chiến thương mại và tranh chấp giữa ông Trump và Cục Dự trữ Liên bang (Fed) đã khiến kinh tế toàn cầu bất ổn.

Những hoạt động nào được coi là thiết yếu?

Mỗi cơ quan chính phủ đều có kế hoạch dự phòng để xác định nhân sự buộc phải tiếp tục làm việc không lương. Trong đợt đóng cửa 2018–2019, khoảng 800.000 trong tổng số 2,2 triệu nhân viên liên bang đã phải nghỉ việc.

Khi đó, chính quyền Trump vẫn để 63 công viên quốc gia mở cửa, nhưng đóng cửa nhà vệ sinh, bàn thông tin và ngừng thu gom rác thải – khiến nhiều nơi rơi vào cảnh xuống cấp.

Theo Reuters