Chỉ đạo mới của Bộ Y tế làm khó bệnh nhân?

Bệnh nhân BHYT bỗng phải trả thêm tiền

Nói công văn 2348/BYT-KH-TC ngày 9/5/2022 do Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn ký như “tiếng sét giữa ban ngày” với người bệnh và các bệnh viện (BV) cũng không oan, khi “đẩy” bệnh nhân vào hoàn cảnh cực kỳ khó khăn, còn các BV bị rơi vào thế “tiến thoái lưỡng nan”.

“Hoà âm” với Bộ Y tế, chỉ 3 ngày sau, 12/5/2022, Bảo hiểm Xã hội (BHXH) Việt Nam cũng “tung” một “đòn” với các BV khi lập tức có công văn 1261 từ chối thanh toán BHYT với các dịch vụ kỹ thuật sử dụng máy mượn, máy đặt của các công ty trúng thầu vật tư, hoá chất.

Với 2 công văn của Bộ Y tế và BHXH Việt Nam, một số BV như BV Chợ Rẫy, BV Việt Đức, Bạch Mai, BV K,… đã ngay lập tức có công văn gửi lãnh đạo Bộ Y tế. Bởi nếu thực hiện 2 công văn này sẽ dẫn đến bệnh nhân có BHYT cũng phải bỏ tiền túi ra trả các xét nghiệm và họ sẽ kiện BV “thấu trời”, nên các BV sẽ phải dừng dịch vụ xét nghiệm cho người bệnh có BHYT. Mà dừng, thì chất lượng khám và điều trị chắc chắn bị ảnh hưởng lớn.

Tìm hiểu tại một số BV lớn ở phía Bắc, chúng tôi thấy, thực trạng hiện nay của rất nhiều BV công trên cả nước, như BV Chợ Rẫy, Bạch Mai, Việt Đức, BV K vv… trong việc xét nghiệm là BV đấu thầu hóa chất, công ty trúng thầu cung cấp các giải pháp triển khai xét nghiệm, gồm máy xét nghiệm, phần mềm kết nối, chuyển giao kỹ thuật, bảo hành, bảo trì... Giá dịch vụ kỹ thuật sử dụng trên các thiết bị này theo giá Bộ Y tế phê duyệt.

Ở BV Việt Đức, có tới 90% người bệnh BHYT điều trị nội trú tại BV và 95% số máy xét nghiệm là mượn của công ty trúng thầu hóa chất. Vì thế, việc dừng thanh toán BHYT dịch vụ xét nghiệm sẽ khiến bệnh nhân phải bỏ tiền túi ra để trả, cho dù họ có BHYT.

Không một BV nào có thể trả thay cho bệnh nhân khoản tiền này, vì rất lớn, như ở BV Việt Đức, chi phí xét nghiệm quyết toán BHYT chiếm tới 42% tổng số tiền xét nghiệm tại BV này; ở BV Bạch Mai, người bệnh có thẻ BHYT chiếm 13% lượt khám và 86% số người điều trị; ở BV K số người bệnh có thẻ BHYT chiếm 30% lượt khám và 96% số người điều trị.

Bỏ đi số máy mượn, máy hiện đang đặt tại các BV, đồng nghĩa với việc các BV sẽ phải đầu tư số tiền khổng lồ để mua máy, mà có máy giá vài chục tỷ đồng. Nhưng điều đáng nói là, mỗi máy chỉ dùng loại hoá chất của chính nơi sản xuất máy, nên nếu mua máy mà nơi sản xuất tăng giá hoá chất, thì BV cũng chịu thua, còn khi BV mượn hay cho đặt máy, mà nơi sản xuất tăng giá bán, thì BV có quyền lựa chọn loại hoá chất khác có giá thấp hơn.

Khi phải bỏ số máy mượn, máy đặt, mà BV cũng không có tiền mua máy, thì BV sẽ phải thuê đơn vị tư nhân xét nghiệm cho người bệnh. Như thế, giá xét nghiệm sẽ cao hơn giá Bộ Y tế quy định, vì vậy, bệnh nhân có BHYT sẽ phải chịu khoản chi phí chênh lệch giữa giá xét nghiệm mà BV thuê và giá của Bộ Y tế phê duyệt.

Mặt khác, số lượng xét nghiệm của mỗi BV rất lớn, nên số tiền chênh lệch mà người bệnh phải trả sẽ cực lớn. Như BV Bạch Mai – BV hạng đặc biệt - mỗi năm đón khoảng 2 triệu lượt người bệnh khám, chữa bệnh (KCB) ngoại trú và trên 165 nghìn người bệnh điều trị nội trú. Số lượng các xét nghiệm sinh hóa, huyết học, vi sinh, hóa mô miễn dịch và sinh học học phân tử là trên 17 triệu. Còn BV K là BV tuyến cuối chuyên ngành ung bướu, mỗi năm cũng đón gần 500.000 lượt người bệnh đến khám và 50.000 người bệnh điều trị.

Chưa kể, về mặt chuyên môn, các đơn vị tư nhân không đáp ứng được các xét nghiệm thuộc chuyên khoa sâu về yêu cầu thời gian, chuyên môn. Ví như ở BV Việt Đức là BV ngoại khoa tuyến cuối, người bệnh luôn đến trong tình trạng cấp cứu, thì việc xét nghiệm theo hình thức chuyển gửi, sẽ khiến thời gian trả kết quả không kịp thời, ảnh hưởng đến tính mạng người bệnh.

Công văn 2009 nói gì?

Năm 2018, Bộ trưởng Bộ Y tế và Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam đã thống nhất việc thanh toán dịch vụ kỹ thuật (DVKT) thực hiện bằng máy mượn, máy do đơn vị trúng thầu vật tư, hóa chất đặt tại các BV.

Do đó, Bộ Y tế đã có công văn 2009/BYT-KHTC do Thứ trưởng Phạm Lê Tuấn ký, nêu rõ: “Nhu cầu trang thiết bị phục vụ công tác xét nghiệm, chẩn đoán, điều trị của cơ sở KCB là rất lớn, trong khi ngân sách nhà nước (NSNN) và các nguồn hợp pháp để đầu tư có hạn; mặt khác có nhiều loại vật tư, hóa chất, kể cả vật tư, hóa chất các địa phương đã đấu thầu tập trung, một số nhà cung cấp có chính sách bán với giá thống nhất trong toàn quốc hoặc địa phương, không phân biệt đơn vị có máy hay không có máy và sẵn sàng đặt máy tại các đơn vị trúng thầu vật tư, hóa chất hoặc các đơn vị có số lượng sử dụng lớn.

Trong điều kiện nguồn NSNN còn hạn hẹp; theo ý kiến của nhiều đơn vị, địa phương, nếu đã tổ chức đấu thầu theo đúng quy định thì việc các đơn vị trúng thầu đặt máy để đơn vị thực hiện dịch vụ là rất cần thiết.

Bộ Y tế cũng khẳng định: Phần lớn các máy thực hiện theo hình thức này là máy thực hiện các xét nghiệm, chẩn đoán cơ bản, nếu không có các máy này thì nhiều BV không thực hiện được việc KCB, nếu BHXH không thanh toán thì các BV phải thu của người có thẻ BHYT. Do vậy nếu dừng không thanh toán BHYT thì sẽ không bảo đảm quyền lợi của người có thẻ BHYT.

Để bảo đảm quyền lợi cho người bệnh có thẻ BHYT, đồng thời để các cơ sở KCB có máy để thực hiện các DVKT theo yêu cầu chuyên môn, Bộ Y tế đề nghị BHXH Việt Nam chỉ đạo BHXH các cấp tiếp tục thanh toán chi phí KCB BHYT của các DVKT thực hiện bằng các máy do các đơn vị trúng thầu vật tư, hóa chất cho mượn hoặc đặt theo kết quả lựa chọn nhà thầu theo quy định của Luật đấu thầu và hợp đồng đã ký; sau khi hết hợp đồng nếu tiếp tục thực hiện thì phải quy định rõ trong hồ sơ mời thầu đơn vị trúng thầu chịu trách nhiệm cung cấp máy hoặc xây dựng định mức sử dụng tài sản công và làm thủ tục thuê máy theo quy định của Nghị định 151/2017/NĐ-CP ngày 26/12/2017 của Chính phủ.”

Không đưa ra lộ trình chuyển đổi, Bộ Y tế ra ngay văn bản bãi bỏ công văn 2009.

Các BV bị đặt vào thế khó

Trước tình hình trên, ngày 13/5, BV Chợ Rẫy có công văn hỏa tốc số 835 gửi Bộ Y tế và BHXH Việt Nam. Chiều tối 13/5, Sở Y tế TP.HCM cũng có văn bản khẩn gửi UBND TP.HCM về vụ việc trên. Ngày 11/5/2022, BV Việt Đức đã tổ chức họp liên tịch Đảng ủy, Ban Giám đốc, Hội đồng khoa học và tất cả các trưởng khoa phòng trong BV để đưa ra các giải pháp tháo gỡ. Các BV khác cũng lập tức có văn bản gửi Bộ Y tế.

TP HCM và 7 BV cũng đã có văn bản khẩn gửi Bộ Y tế và BHXH Việt Nam đề nghị tiếp tục thanh toán BHYT cho dịch vụ kỹ thuật thực hiện trên máy mượn, do ảnh hưởng đến việc KCB cho người dân.

Rất nhiều vấn đề đặt ra từ việc bãi bỏ thanh toán BHYT các kỹ thuật sử dụng máy mượn, máy do các đơn vị đặt ở BV mà không có lộ trình. Theo lãnh đạo một BV Trung ương, để triển khai thay thế việc “xoá” máy mượn, máy đặt, có rất nhiều khó khăn và vướng mắc, mà dù có thể thực hiện được cũng cần ít nhất 1 năm. Nhưng trong thời gian chờ hoàn thiện thủ tục, các BV vẫn phải KCB.

Trong khi đó, theo công văn 2348/BYT-KH-TC, BHXH sẽ từ chối thanh toán chi phí xét nghiệm kể từ ngày 9/5/2022, thì các BV có được thực hiện thu tiền xét nghiệm của người bệnh không? Vấn đề này lại chưa được Bộ Y tế hướng dẫn.

Giám đốc một BV hạng Đặc biệt băn khoăn: Với phương án mua thiết bị xét nghiệm để thực hiện các dịch vụ kỹ thuật, các BV phải đầu tư ngay số kinh phí rất lớn để mua sắm nhiều thiết bị cùng lúc, trong khi vẫn phải triển khai đấu thầu để mua được hóa chất sử dụng được đúng trên các máy xét nghiệm đã mua. Hóa chất nào sẽ đi với loại máy móc xét nghiệm đó nên khi các BV trang bị máy móc xét nghiệm sẽ phụ thuộc vào loại hóa chất đi kèm của hãng. Vì vậy, khi trên thị trường có loại hóa chất của khác tương tự có giá thành rẻ hơn, các BV cũng không có cơ hội tiếp cận.

Giám đốc một BV lớn trên địa bàn Hà Nội cho biết: BV luôn có rất đông bệnh nhân, nếu thực hiện mua sắm trang, thiết bị để thực hiện tất cả các dịch vụ kỹ thuật sẽ cần số kinh phí lớn và thời gian đấu thầu mua sắm. Chưa kể, việc mua sắm các thiết bị này có thể dẫn đến việc phụ thuộc vào vật tư, hóa chất của chính hãng, do hiện nay các trang thiết bị phục vụ xét nghiệm hiện đại chuyên sâu đa số là các hệ máy đóng (cần vật tư, hóa chất của chính hãng sản xuất mới đảm bảo chất lượng xét nghiệm).

Mặt khác, Chính phủ mới đang đang dự thảo, chưa ban hành Nghị định “Quy định về vay vốn, huy động vốn, liên doanh, liên kết, thuê tài sản, thuê đơn vị cung ứng dịch vụ đối với đơn vị sự nghiệp công lập thuộc lĩnh vực y tế - dân số” trong đó có nội dung hướng dẫn về thuê tài sản, quy định về đấu thầu vật tư, hóa chất và chi phí thuê trang thiết bị sử dụng vật tư hóa chất, vì vậy việc thuê dịch vụ, thuê máy xét nghiệm chưa thể triển khai thực hiện được để thực hiện các dịch vụ kỹ thuật.

Giải pháp tháo gỡ?

Trao đổi với lãnh đạo một số BV lớn ở phía Bắc, chúng tôi nhận thấy họ đều “sốc” trước công văn 2348 của Bộ Y tế và có chung kiến nghị: Bộ Y tế cần tổ chức cuộc họp với BHXH Việt Nam, các đơn vị tham mưu và các BV để bàn bạc, thống nhất lộ trình, đưa ra giải pháp khắc phục các tồn tại, khó khăn nếu dừng việc thanh toán chi phí KCB BHYT với các dịch vụ kỹ thuật sử dụng máy mượn, máy đặt.

Để đảm bảo hoạt động thường xuyên của BV, nhất là bảo vệ quyền lợi của người bệnh BHYT, Bộ Y tế và BHXH Việt Nam cần có lộ trình, ít nhất là 6 tháng, để các BV có kế hoạch triển khai mua sắm hoặc thuê trang thiết bị xét nghiệm. Trong thời gian này, tiếp tục thanh toán BHYT cho các dịch vụ kỹ thuật từ máy mượn, máy đặt.

Bên cạnh đó, Nghị định 98/2021/NĐ-CP đã có hiệu lực nên các mặt hàng trang thiết bị y tế phải kê khai giá. Đề nghị Bộ Y tế khẩn trương đưa các mặt hàng hóa chất xét nghiệm, vật tư sử dụng theo máy vào danh mục mặt hàng quản lý giá, đấu thầu mua sắm tập trung cấp Quốc gia. Các BV sẽ ký hợp đồng mua sắm dựa theo hợp đồng khung của kết quả đấu thầu tập trung Quốc gia.

Các BV cũng kiến nghị Bộ Y tế và Bộ Tài chính cần chuẩn bị các văn bản hướng dẫn cụ thể việc thực hiện các hình thức mua sắm, thuê trang thiết bị để thực hiện các dịch vụ kỹ thuật hiện tại đang được hỗ trợ về mặt trang thiết bị, khi Nghị định “Quy định về vay vốn, huy động vốn, liên doanh, liên kết, thuê tài sản, thuê đơn vị cung ứng dịch vụ đối với đơn vị sự nghiệp công lập thuộc lĩnh vực y tế - dân số” được Chính phủ ban hành.