Tại phiên giải trình việc thực hiện chính sách, pháp luật về phòng chống thuốc giả, thực phẩm giả do Ủy ban KH, CN và Môi trường phối hợp Ủy ban Văn hóa và Xã hội, Ủy ban Dân nguyện và Giám sát của Quốc hội tổ chức sáng nay, 21/8, Thứ trưởng Thường trực Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên cho biết các nước trên thế giới đều phải đối mặt với vấn nạn thuốc giả.
Hàng năm, ngành y tế lấy gần 38.000 mẫu thuốc tại các cơ sở sản xuất, kinh doanh và y tế để kiểm tra chất lượng. Tỷ lệ thuốc không đạt chất lượng, thuốc giả giảm mạnh so với hơn 10% của giai đoạn 1990-1991: năm 2024, thuốc không đạt chất lượng còn 0,45%, tỉ lệ thuốc giả dưới 0,1%.
Trong đó, tỷ lệ dược liệu, thuốc y học cổ truyền vi phạm chất lượng cao hơn thuốc hóa dược. Đáng chú ý, chưa phát hiện thuốc giả tại các cơ sở KCB.
Theo WHO, tỉ lệ thuốc không đạt chất lượng và thuốc giả của Việt Nam ở mức thấp so với trung bình của thế giới. Tuy nhiên, gần đây vẫn xuất hiện những vụ việc nghiêm trọng. Cơ quan chức năng đã phát hiện các đường dây sản xuất, buôn bán kháng sinh giả tại Hà Nội, Cần Thơ, Bến Tre (tháng 8/2024).
Trong tháng cao điểm theo Chỉ thị 65/2025/CT-TTg, Bộ Y tế kiểm tra 39 cơ sở, phát hiện 11 vi phạm; tại Hà Nội, hai nhà thuốc bán thuốc giả đã bị phát hiện và xử lý. Các địa phương trên cả nước cũng đã kiểm tra hơn 3.000 cơ sở, xử phạt 5,3 tỷ đồng.
Hệ lụy nguy hiểm và thách thức kiểm soát
Trao đổi với VietTimes bên ngoài cuộc họp, Thứ trưởng Đỗ Xuân Tuyên nhấn mạnh: “Thương mại điện tử và mạng xã hội là kênh chủ đạo để tiêu thụ thuốc giả”.
Thuốc giả gây hậu quả trực tiếp đến sức khỏe, thậm chí tính mạng người dùng, đặc biệt ở nhóm dễ tổn thương như trẻ em, phụ nữ mang thai, người cao tuổi. Chúng có thể gây kháng thuốc kháng sinh, làm mất “thời gian vàng” điều trị và đẩy chi phí y tế tăng cao. Theo WHO, mỗi năm có hơn 1 triệu người tử vong liên quan đến thuốc giả và thuốc kém chất lượng.
Cũng theo Thứ trưởng Bộ Y tế, thuốc không đạt chất lượng thường được phát hiện ở khu vực bán lẻ. Song, tình trạng vận chuyển trái phép hàng hóa, gian lận xuất xứ và thủ đoạn làm giả ngày càng tinh vi, từ tem chống giả mạo đến mã QR giả.
Công tác phòng chống thuốc giả hiện có sự tham gia của nhiều bộ, ngành: Bộ Công Thương kiểm tra thị trường, Bộ NN&MT kiểm soát vật tư nông nghiệp, Bộ KH&CN phát triển công nghệ chống giả, Bộ Y tế giám sát chất lượng thuốc, cùng sự vào cuộc của chính quyền địa phương.
Dù vậy, việc phân định trách nhiệm giữa các cơ quan có chỗ chưa “rõ người, rõ việc”. Một số văn bản xử phạt hành chính chưa đủ sức răn đe, chưa quản lý hiệu quả hoạt động bán thuốc trên mạng xã hội. Thói quen tự mua thuốc qua internet của người dân càng tạo điều kiện cho thuốc giả lưu hành.
Kiến nghị giải pháp toàn diện
Để ngăn chặn với thuốc giả, bảo vệ sức khoẻ nhân dân, Bộ Y tế kiến nghị tiếp tục tăng cường phối hợp liên ngành, đầu tư hiện đại hóa hệ thống kiểm nghiệm, đẩy mạnh chuyển đổi số, áp dụng blockchain, AI để truy xuất nguồn gốc thuốc. Đồng thời, siết chặt quản lý bán thuốc, chỉ cho phép tại nhà thuốc đạt chuẩn, cấm tuyệt đối các kênh không phép.
Bên cạnh đó, đẩy mạnh tuyên truyền để người dân cảnh giác, không mua thuốc giá rẻ, không rõ nguồn gốc, và khuyến khích phản ánh tới cơ quan chức năng khi nghi ngờ hàng giả.
Bộ Y tế đề xuất tăng cường hoạt động giám sát tối cao của Quốc hội, kiện toàn Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia, bổ sung nhân lực cho ngành y tế. Bộ Y tế sẽ rà soát, sửa đổi Luật An toàn thực phẩm, tăng chế tài xử phạt và phối hợp liên ngành, đồng thời kiến nghị Bộ Công an cần đấu tranh quyết liệt, xử lý nhanh các vụ án thuốc giả; Bộ Công Thương phải kiểm soát chặt thị trường, nhất là trên thương mại điện tử; Bộ VHTTDL được đề nghị bổ sung chế tài xử lý người nổi tiếng quảng cáo sai sự thật về thuốc, thực phẩm. Bộ KH&CN sẽ rà soát luật về sở hữu trí tuệ, chất lượng sản phẩm để bịt các kẽ hở.
Đối với chính quyền địa phương, yêu cầu lãnh đạo trực tiếp chỉ đạo công tác đấu tranh, tăng cường kiểm tra, xử lý nghiêm.
Thuốc giả không chỉ là thách thức y tế mà còn là mối đe dọa đến an ninh quốc gia và lòng tin của nhân dân. Những giải pháp đồng bộ, mạnh mẽ được Bộ Y tế và các cơ quan liên quan kiến nghị chính là “lá chắn” cần thiết để bảo vệ sức khỏe cộng đồng.