Các nhà sản xuất điện tử Nhật Bản điểu chỉnh lại chuỗi sản xuất để tránh căng thẳng Mỹ-Trung

Căng thẳng thương mại dai dẳng giữa Mỹ và Trung Quốc đang buộc các nhà sản xuất linh kiện điện tử hàng đầu Nhật Bản phải đẩy nhanh quá trình tổ chức lại chuỗi sản xuất toàn cầu một cách triệt để. Quyết định được đưa ra trong bối cảnh tình hình địa chính trị này đang dẫn đến làn sóng di dời cơ sở sản xuất khỏi Trung Quốc, ưu tiên các khu vực có rủi ro thấp hơn như Đông Nam Á, Ấn Độ, Châu Âu và Mexico.

Làn sóng di dời: Giảm phụ thuộc vào Trung Quốc

Các công ty Nhật Bản đang thực hiện những bước đi cụ thể để giảm bớt sự phụ thuộc vào Trung Quốc, vốn là trung tâm sản xuất chính trong nhiều thập kỷ.

Nhà sản xuất máy biến áp Tamura là một ví dụ tiêu biểu. Chủ tịch Mitsutaka Nakamura tuyên bố công ty sẽ cắt giảm tới 30% số cơ sở tại Trung Quốc (hiện có 11 địa điểm) vào tháng 3 năm 2028. Thay vào đó, Tamura sẽ "thúc đẩy sản xuất ở châu Âu và Mexico, nơi có rủi ro địa chính trị thấp hơn".

Sự dịch chuyển này không chỉ dừng lại ở việc cắt giảm. Tamura đang tiến hành nội địa hóa sản xuất tại Nhật Bản; vào tháng 11, họ sẽ bắt đầu sản xuất hàng loạt cảm biến dòng điện tại tỉnh Saitama gần Tokyo, chuyển dây chuyền từng chỉ được đặt duy nhất tại Trung Quốc. Ngoài ra, Tamura còn có kế hoạch bán một trong những liên doanh tại Trung Quốc cho một doanh nghiệp địa phương vào tháng 12. Đây là động thái chủ động để đảm bảo nguồn cung cho các trung tâm dữ liệu ở Bắc Mỹ – thị trường chiếm hơn 10% tổng doanh số của họ.

Mở rộng sản xuất sang Ấn Độ và Đông Nam Á

Ấn Độ và Đông Nam Á đang nổi lên là những điểm đến mới quan trọng.

TDK, một công ty hàng đầu trong lĩnh vực sản xuất pin, sẽ bắt đầu sản xuất hàng loạt pin cho điện thoại thông minh tại một nhà máy mới ở bang Haryana, miền bắc Ấn Độ vào cuối năm nay. Đây là lần đầu tiên các bộ phận quan trọng này được sản xuất bên ngoài Trung Quốc. Dù các cơ sở sản xuất chính của TDK vẫn nằm ở Trung Quốc do lịch sử mua lại, sự mở rộng sang Ấn Độ là bước đi chiến lược nhằm ứng phó với nhu cầu ngày càng tăng tại thị trường này và xu hướng di dời khách hàng lớn.

Tương tự, Murata Manufacturing, nhà sản xuất tụ điện gốm đa lớp (MLCC) lớn nhất thế giới, sẽ thành lập cơ sở sản xuất đầu tiên tại Ấn Độ vào năm tài chính 2026. Chủ tịch Norio Nakajima khẳng định chiến lược này là để "tạo ra nhiều chuỗi cung ứng để ứng phó với căng thẳng giữa Mỹ và Trung Quốc".

Tại Đông Nam Á, Meiko, nhà sản xuất bảng mạch in, đã hoàn thành một nhà máy trị giá 50 tỷ yen (327 triệu USD) tại Việt Nam vào tháng 7. Nhà máy này được dự kiến sẽ sản xuất bảng mạch cho iPhone, phục vụ các nhà máy lắp ráp tại Ấn Độ và các nơi khác. Nhờ những nỗ lực này, tỷ lệ sản xuất của Meiko tại Trung Quốc đã giảm từ 70% trong năm tài chính 2018 xuống còn dưới 50% vào năm tài chính 2024.

Áp lực thuế quan và chính sách địa chính trị

Quyết định di dời của các công ty Nhật Bản không chỉ là một sự lựa chọn kinh doanh mà là phản ứng trực tiếp với những diễn biến chính trị khó lường.

Gần đây, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã đe dọa áp đặt 100% thuế quan lên Trung Quốc, lấy lý do là việc Bắc Kinh hạn chế xuất khẩu đất hiếm. Mức thuế này, dự kiến có hiệu lực từ ngày 1 tháng 11, cao hơn nhiều so với mức thuế bổ sung 30% đã từng được áp dụng. Điều này làm gia tăng đáng kể lo ngại của các công ty bán sản phẩm cuối cùng tại Mỹ, buộc họ phải chuyển cơ sở sản xuất linh kiện sang các nước không bị áp thuế.

Khách hàng lớn như Apple đã tăng cường sản xuất tại Ấn Độ kể từ chính quyền Trump nhiệm kỳ đầu tiên, nhằm giảm thiểu tỷ lệ iPhone sản xuất tại Trung Quốc. Nhu cầu của các thương hiệu này đã kéo theo sự dịch chuyển của các nhà cung cấp linh kiện Nhật Bản.

Mặc dù đang trong giai đoạn tái cấu trúc, ngành sản xuất linh kiện điện tử Nhật Bản vẫn duy trì vị thế vững chắc trên thị trường toàn cầu.

Theo báo cáo của Hiệp hội Công nghiệp Điện tử và Công nghệ Thông tin Nhật Bản, kim ngạch xuất khẩu toàn cầu của Nhật Bản đã đạt mức kỷ lục 4,53 nghìn tỷ yen trong năm tài chính 2024, chiếm khoảng 30% thị phần toàn cầu. Mặc dù kim ngạch xuất khẩu sang Trung Quốc vẫn là lớn nhất (1,58 nghìn tỷ yen), kim ngạch xuất khẩu sang khu vực châu Á khác (trừ Nhật Bản và Trung Quốc) đã tăng 9% lên 958,6 tỷ yên, cho thấy sự tăng trưởng mạnh mẽ ở các thị trường mới.

Trong bối cảnh căng thẳng thương mại Mỹ-Trung được dự báo còn kéo dài và trở thành trạng thái "bình thường mới", các nhà sản xuất linh kiện điện tử Nhật Bản có thể sẽ tiếp tục đẩy mạnh chiến lược "Trung Quốc + 1", tạo ra các chuỗi cung ứng song song và độc lập, nhằm vừa tránh được rủi ro địa chính trị, vừa duy trì được tốc độ tăng trưởng và sự ổn định nguồn cung trên toàn cầu.

Theo Nikkei Asia