 |
Bức tranh kinh tế thế giới hiện nay được so sánh với nụ cười của Mona Lisa (Ảnh: Getty) |
Hiệu ứng Sfumato
Nàng Mona Lisa trong tác phẩm cùng tên đang làm gì? Thoạt nhìn thì nhân vật trong bức tranh nổi tiếng bậc nhất thế giới này đang cười. Nhìn thêm một lần nữa thì thấy nụ cười đó nhạt dần. Và khi nhìn lâu hơn thì người ta có thể thấy một kiểu cười khác.
Danh hoạ Leonardo Da Vinci đã đạt được hiệu ứng mơ hồ này nhờ sử dụng kỹ thuật tạo ra sự bóng mịn (sfumato), trong đó ông làm mờ những đường nét xung quanh khuôn mặt của Mona Lisa. Dù có nhìn bao nhiêu lần, người ta cũng không thể chắc chắn về điều đang diễn ra.
Nền kinh tế hậu đại dịch COVID-19 cũng giống như bức Mona Lisa. Mỗi lần nhìn vào, người ta lại thấy khác biệt.
Sau sự hỗn loạn trong hệ thống ngân hàng, nhiều chuyên gia phân tích giờ bị thuyết phục rằng nền kinh tế thế giới sắp có cú “hạ cánh cứng” và trượt vào một cuộc suy thoái.
Giờ thì ít người kỳ vọng vào viễn cảnh “không hạ cánh”, mà trong đó nền kinh tế không gặp vấn đề do lãi suất tăng cao – quan điểm vốn rất thời thượng ở ít tuần trước đó. Trước đó nữa, suốt năm 2022, hầu hết tin vào một kịch bản suy thoái nhẹ.
Nhìn chung, việc dự báo hiện nay khó khăn hơn bao giờ hết.
Trong năm ngoái, kỳ vọng của giới phân tích về đà tăng trưởng GDP theo quý của Mỹ là cao gấp đôi so với năm 2019. Cụm từ “bất trắc” xuất hiện hơn 60 lần trong dự báo viễn cảnh toàn cầu của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), nhiều gấp đôi so với báo cáo mà họ đưa ra trong tháng 4 và tháng 10/2022.
Khi hỗn loạn trong ngành ngân hàng xảy ra, không ai biết được động thái lãi suất tiếp theo mà Fed đưa ra sau đó trong tháng Ba – một số nhà đầu tư kỳ vọng một đợt nâng lãi suất, một số cho rằng lãi suất sẽ giữ nguyên, một số thì tin lãi suất giảm – và các cuộc họp tiếp theo của Fed cũng hết sức khó đoán.
Tại cuộc họp về chính sách tiền tệ mới nhất của Ngân hàng Trung ương Châu Âu (ECB) diễn ra trong tháng trước, Chủ tịch Christine Lagard cũng thừa nhận về sự khó khăn của cơ quan này. “Ở thời điểm này, chúng tôi không thể quyết định xem con đường phía trước sẽ như thế nào,” bà nói.
Các cơ quan thống kê chính thức cũng khó nắm bắt được bức tranh tổng thể. Như thường lệ, họ cập nhật những con số ước tính của họ, từ GDP cho tới tỷ lệ việc làm...
Nhưng có vài thứ đã thay đổi. Hiệu chỉnh lại GDP ở khu vực châu Âu cao hơn gấp 4 lần so với bình thường. Trong tháng 3, văn phòng thống kê của Anh đưa ra những con số khổng lồ. Đợt công bố cho thấy hoạt động đầu tư kinh doanh thực tế giống với cấp độ tiền đại dịch, chứ không phải mức 8% mà người ta từng tin.
Tháng trước, cơ quan thống kê Australia cắt giảm một nửa con số ước tính về tăng trưởng sản lượng trong quý 3 năm 2022. Cùng năm đó, Cục Thống kê Lao động Mỹ cũng hiệu chỉnh lại con số ước tính của họ về nonfarm payroll (NFP) là 59.000/tháng, so với 40.000 trong năm 2019.
Nhiều thay đổi về cấu trúc
Điều gì đang diễn ra? Có lẽ thế giới đã trở nên dễ tổn thương hơn.
Trong năm ngoái, châu Âu đã chứng kiến cuộc chiến tranh lớn nhất trong vòng 7 thập kỷ, các chuỗi cung ứng đứt gãy, một cuộc khủng hoảng năng lượng và một giai đoạn bất ổn trong hệ thống ngân hàng.
Ngoài ra còn có nhiều sự thay đổi sâu rộng về cấu trúc. Sự thay đổi đầu tiên liên quan tới sự gián đoạn do COVID-19 gây nên. Đà tăng trưởng của thế giới cứ hết đi từ suy giảm cho tới tăng đột biến, khi các lệnh phong toả đến rồi đi. Điều này gây khó khăn cho những đợt “điều chỉnh theo mùa” vốn thường thấy trong các dữ liệu về kinh tế.
Trong tháng 2, Cục Thống kê Lao động Mỹ đã thay đổi các thành phần gây ra lạm phát, điều này khiến cho việc đưa ra con số lạm phát hàng tháng trở nên khó khăn hơn. Lạm phát lõi theo năm trong quý cuối cùng của năm 2022 theo đó “tăng” từ 3,1% lên 4,3%. Lạm phát ở khu vực eurozone cũng khó nắm bắt hơn. Kamil Kovar đến từ Moody’s Analytics nhấn mạnh rằng, tuỳ vào sự điều chỉnh theo mùa, lạm phát lõi theo tháng trong tháng 3 vừa qua sẽ chỉ ở mức thấp 0,2% hoặc 0,4%.
Sự thay đổi thứ hai liên quan tới số người tham gia thăm dò, để đưa ra con số ước tính. Đại dịch COVID-19 đã thúc đẩy một xu hướng mà trong đó ngày càng có nhiều người không muốn tham gia vào các nghiên cứu chính thức. Ở Mỹ, tỷ lệ người dân tham gia các cuộc nghiên cứu để ước tính tỷ lệ thất nghiệp đã giảm từ 60% (trước đại dịch) xuống còn 30%.
Thời điểm COVID-19 đang hoành hành, tỷ lệ tham gia nghiên cứu của người lao động Anh giảm tới một nửa. Trong khi lệnh phong toả được áp dụng, một số doanh nghiệp phải đóng cửa. Và người dân bắt đầu từ bỏ dần thói quen điền câu trả lời vào bảng câu hỏi. Sự mất lòng tin đối với chính phủ ở một số nước cũng gia tăng, khiến người dân không muốn giúp đỡ các chuyên gia thống kê nữa.
Tỷ lệ tham gia thăm dò suy giảm có thể làm tăng tính không bền vững của dữ liệu, có thể dẫn tới sai lệch. Những người không tham gia thăm dò dường như nghèo hơn những người tham gia, từ đó làm sai lệch dữ liệu về thu nhập.
Jonathan Rothbaum, đến từ Cục Thống kê Dân số Mỹ, nói rằng đà tăng trưởng thu nhập trung bình của hộ gia đình Mỹ trong giai đoạn 2019-2020 là 4,1%, chứ không phải 6,8% như được báo cáo ban đầu. Con số 4,1% được đưa ra sau khi đã qua chỉnh sửa đối với nhóm không tham gia thăm dò.
Kể từ năm 2020, tình trạng không tham gia thăm dò tiếp tục làm tăng những con số thống kê thu nhập thêm khoảng 2%. Một báo cáo bởi Omar Sharif, đến từ hãng tư vấn Inflation Insights, cho thấy việc điều chỉnh “xu hướng sai lệch do không tham gia thăm dò” có thể góp phần khiến các cơ quan Mỹ phải thực hiện một đợt hiệu chỉnh dữ liệu thu nhập lớn.
Các nhà đầu tư và chuyên gia thống kê sẽ hiểu rõ hơn về bức tranh nền kinh tế toàn cầu trong những giai đoạn dễ đổ vỡ và lạm phát. Khi những hiệu ứng của đại dịch mờ nhạt dần, những đợt điều chỉnh theo mùa cũng đỡ bị bóp méo hơn.
Các nhà kinh tế học đã đạt được bước tiến trong việc tích hợp dữ liệu thay thế vào trong các dự báo của họ, giúp giảm thiểu vấn đề suy giảm tỷ lệ tham gia thăm dò. Tuy nhiên, đây chỉ là một sự xoa dịu quá nhẹ nhàng đối với chính phủ và các doanh nghiệp, những bên cần phải đưa ra quyết định ngay bây giờ.
Sẽ chẳng có gì bất ngờ nếu như nền kinh tế toàn cầu vẫn ở trong trạng thái khó đoán giống như bức tranh Mona Lisa trong khoảng thời gian nữa.../.
Giới kinh tế học lo ngại về triển vọng lạm phát
Fed vẫn muốn nâng lãi suất trong tháng 5, bất chấp rủi ro suy thoái tăng cao
Niềm tin trở lại với chiến lược đầu tư 'chuẩn sách giáo khoa' 60/40
Theo The Economist
