Hành trình 25 năm từ Công ước Palermo đến Công ước Hà Nội
Trong khuôn khổ Lễ mở ký và Hội nghị cấp cao Công ước của Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng (gọi tắt là Công ước Hà Nội), Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh đã trao đổi quan điểm về Bảo vệ công dân trong kỷ nguyên chuyển đổi số - góc nhìn từ Việt Nam.
Nhắc tới Công ước của Liên hợp quốc về chống tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia (Công ước Palermo) được thông qua tại Italia năm 2000, Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh cho rằng sau 25 năm, thế giới mới chứng kiến sự ra đời của Công ước Hà Nội - công ước toàn cầu tiếp theo về chống tội phạm.
Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh nhấn mạnh, hành trình từ Công ước Palermo đến Công ước Hà Nội không chỉ là sự kế thừa mang tính biểu tượng, mà còn phản ánh nỗ lực bền bỉ và đầy trách nhiệm của cộng đồng quốc tế trong việc thúc đẩy hợp tác đa phương, hài hòa hóa pháp luật, xây dựng các cơ chế ứng phó linh hoạt trước những thách thức pháp lý xuyên biên giới ngày càng phức tạp của thế kỷ XXI.
Theo Bộ trưởng, kỷ nguyên của Cách mạng công nghiệp 4.0 được định hình bởi những công nghệ đột phá như Trí tuệ nhân tạo (AI), Dữ liệu lớn (Big Data), Chuỗi khối (Blockchain) và Internet vạn vật (IoT). Trong đó, dữ liệu đã trở thành nguồn tài nguyên chiến lược, mang lại giá trị kinh tế và xã hội to lớn, mở ra một kỷ nguyên phát triển mới, nơi mọi cá nhân đều có thể kết nối, học hỏi và sáng tạo không biên giới.
Tuy nhiên, song hành với những thành tựu vượt bậc của công nghệ là sự gia tăng nhanh chóng của tội phạm mạng với quy mô toàn cầu và phương thức ngày càng tinh vi, phức tạp. Những mối đe dọa này không chỉ gây thiệt hại nghiêm trọng về kinh tế, mà còn trực tiếp đe dọa an ninh quốc gia, quyền con người và quyền công dân.
Trong bối cảnh đó, Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh khẳng định, Lễ mở ký Công ước Hà Nội có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, là diễn đàn để cộng đồng quốc tế cùng thể hiện cam kết, thống nhất hành động trong cuộc chiến chống tội phạm mạng xuyên biên giới, góp phần xây dựng một không gian mạng an toàn, tin cậy và nhân văn cho toàn thể nhân loại.
"Xuất phát từ tinh thần hợp tác đó và nhận thức rõ những thách thức nêu trên, tại Việt Nam, chúng tôi cho rằng giá trị cốt lõi của chuyển đổi số và công nghệ phải được xây dựng trên nền tảng bảo đảm quyền con người, quyền công dân trong môi trường số", Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh nêu quan điểm.
4 việc cần làm để bảo đảm quyền con người trên không gian mạng
Để hiện thực hóa quan điểm bảo đảm quyền con người trong kỷ nguyên số, Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh nhấn mạnh 4 việc cần làm ngay.
Thứ nhất, cần chú trọng hoàn thiện khung pháp lý về bảo vệ quyền con người, quyền công dân trên môi trường mạng, dựa trên nền tảng là các điều ước quốc tế về quyền con người.
Theo phân tích của Bộ trưởng Bộ Tư pháp, Việt Nam - thành viên của hầu hết các công ước quốc tế quan trọng, nhận thức rõ rằng các văn kiện này không chỉ ghi nhận quyền cơ bản mà còn đặt ra tiêu chuẩn bảo vệ, thúc đẩy các quyền đó trong thực tế.
"Mối quan hệ giữa các Công ước về quyền con người và Công ước Hà Nội mang tính bổ trợ và tạo thành một hệ thống pháp lý đồng bộ. Nếu các công ước về quyền con người xác lập nội dung các quyền, thì Công ước Hà Nội cung cấp cơ chế pháp lý để bảo vệ những quyền đó trước các nguy cơ từ môi trường số", Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh nói.
Việc ký kết Công ước Hà Nội chính là bước hiện thực hóa cam kết đó, nhằm thiết lập cơ chế chia sẻ dữ liệu minh bạch, kịp thời, góp phần ngăn chặn hiệu quả các hành vi xâm phạm quyền con người trên không gian mạng, bảo đảm môi trường số an toàn, lành mạnh.
Thứ hai, bảo đảm sự hài hòa giữa pháp luật quốc gia và pháp luật quốc tế, gắn kết giữa nguyên tắc của luật pháp quốc tế và điều kiện đặc thù của mỗi quốc gia.
Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh nhấn mạnh, pháp luật quốc tế dù có tính phổ quát nhưng không thể thay thế khung pháp lý quốc gia; mỗi nước cần chủ động hoàn thiện hệ thống pháp luật của mình để bảo đảm tính đồng bộ và hiệu lực thực thi cam kết quốc tế.
Việt Nam đã hiện thực hóa tinh thần này khi Hiến pháp 2013 lần đầu tiên quy định riêng một chương về quyền con người, quyền công dân, được coi là bước tiến lớn trong tư duy lập hiến. Những năm qua, Việt Nam không ngừng hoàn thiện hành lang pháp lý, ban hành nhiều đạo luật quan trọng như Luật An ninh mạng, Luật An toàn thông tin mạng, Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân... góp phần bảo đảm an ninh, an toàn và quyền con người trên không gian số.
Nỗ lực này giúp Việt Nam được quốc tế ghi nhận, tiếp tục trúng cử Hội đồng Nhân quyền Liên Hợp quốc nhiệm kỳ 2026-2028. Bộ trưởng Tư pháp khẳng định trong thời gian tới, Việt Nam sẽ tiếp tục sửa đổi, bổ sung các luật quan trọng và ban hành Luật Trí tuệ nhân tạo, bảo đảm quyền con người được tôn trọng và bảo vệ trong kỷ nguyên số.
Thứ ba, việc bảo đảm quyền con người, quyền công dân trong kỷ nguyên chuyển đổi số cần gắn với việc bảo vệ lợi ích quốc gia, dân tộc trên không gian mạng.
Trong kỷ nguyên chuyển đổi số, bảo vệ quyền con người phải song hành với bảo đảm an ninh quốc gia và trật tự xã hội. Dẫn báo cáo của Viettel Cyber Security, Bộ trưởng chỉ ra trong 6 tháng đầu năm 2025, Việt Nam ghi nhận hơn 8,5 triệu tài khoản bị đánh cắp, gần 4.500 tên miền lừa đảo và hơn nửa triệu cuộc tấn công mạng.
Từ đó, ông Ninh nhấn mạnh về cách tiếp cận tổng thể: hoàn thiện khung pháp lý, tăng cường cảnh báo sớm, đầu tư hạ tầng an ninh mạng hiện đại và nâng cao ý thức bảo mật của người dân, nhằm chủ động phòng ngừa, ứng phó trước các mối đe dọa mạng ngày càng tinh vi và toàn cầu.
Thứ tư, trách nhiệm bảo vệ công dân trên không gian mạng cần có sự chung tay của toàn xã hội, bên cạnh vai trò nòng cốt của Nhà nước.
Trong kỷ nguyên số, khi dữ liệu cá nhân dễ bị tấn công, bảo vệ không gian mạng phải trở thành nghĩa vụ đạo đức và pháp lý của mọi cá nhân, tổ chức. Quyền con người trên môi trường số chỉ được bảo đảm khi toàn xã hội cùng chia sẻ trách nhiệm.
Theo Bộ trưởng, để hiện thực hóa điều này, bên cạnh việc hoàn thiện khung pháp lý, cần đẩy mạnh triển khai đồng bộ các giải pháp như tuyên truyền, nâng cao nhận thức; củng cố, phát triển các tổ chức, hiệp hội an ninh mạng; tăng cường đối thoại, phối hợp giữa Nhà nước - doanh nghiệp - xã hội; huy động đa dạng nguồn lực đầu tư cho cơ sở hạ tầng kỹ thuật.
Nêu rõ quan điểm Lễ mở ký Công ước Hà Nội không chỉ là một cột mốc quan trọng trong xây dựng thể chế pháp lý quốc tế về an ninh mạng, mà còn khẳng định vai trò chủ động, trách nhiệm của các quốc gia trong việc thiết lập một khuôn khổ hợp tác toàn cầu để đối phó với tội phạm mạng.
“Việt Nam sẵn sàng hợp tác toàn diện với các quốc gia thành viên, tổ chức quốc tế và đối tác tư nhân, nhằm xây dựng một không gian mạng an toàn, lành mạnh, thúc đẩy phát triển bền vững và bảo vệ các giá trị nhân văn toàn cầu”, Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh nói thêm.
Thủ tướng Phạm Minh Chính kêu gọi các nước "5 đẩy mạnh" triển khai Công ước Hà Nội
Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc António Guterres: Công ước Hà Nội là "thời khắc lịch sử"
