13 thành viên của hội đồng độc lập được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) thành lập – trong đó có một cựu Thủ tướng, một người từng đoạt giải Nobel và các chuyên gia y tế - lần đầu tiên sẽ vạch ra một kế hoạch để thực hiện nhiệm vụ to lớn này. Trước đó, ớn một trăm quốc gia trên thế giới đã kêu gọi WHO điều tra cách phản ứng dịch tại một đại hội tổ chức hồi đầu năm.
“Chúng tôi sẽ đặt ra câu hỏi rằng, liệu WHO và Chính phủ các nước có thể làm khác đi với những kiến thức mà chúng ta có về bệnh dịch này hay không” – đồng Chủ tịch của hội đồng và là cựu Thủ tướng New Zealand Helen Clark cho hay.
Bà Clark được chỉ định để dẫn dắt Hội đồng độc lập về Sự chuẩn bị và Phản ứng Đại dịch, cùng với người giành giải Nobel Ellen Johnson-Sirleaf, cựu Tổng thống Liberia.
Hai vị đồng chủ tịch đã công bố 11 thành viên còn lại trong số những người được các quốc gia đề cử từ đầu tháng này. Những thành viên trên bao gồm chuyên gia hàng đầu của Trung Quốc về chống COVID-19 Chung Nam Sơn, cựu Đại sứ Mỹ Mark Dybul và cựu Bộ trưởng Y tế Ấn Độ Preeti Sudan.
Mặc dù giới chuyên gia nói rằng hội đồng này nhận được sự ủng hộ về mặt chính trị, nhưng vẫn chưa rõ liệu sự ủy thác của họ có thể giúp tìm ra câu trả lời về cách phản ứng dịch của thế giới là đúng hay sai. “Phạm vi và những hạn chế” của hội đồng này vẫn còn đó; Tikki Pangestu, cựu Giám đốc Chính sách nghiên cứu và Hợp tác của WHO, nói.
“Nhưng điều quan trọng nhất là nó đưa ra được một nền tảng độc lập, không thiên vị bất cứ bên nào, dù là WHO hay các nước thành viên” – ông Pangestu nói thêm.
Một trong những điều chưa rõ là liệu hội đồng này sẽ giải quyết như thế nào những câu hỏi liên quan tới cách phản ứng ban đầu trước đại dịch, sau khi nó được phát hiện ở Trung Quốc; hay khoảng thời gian chậm trễ vài tuần giữa thời điểm tuyên bố dịch bệnh và thời điểm Trung Quốc xác nhận có chứng bệnh lạ đang lây lan giữa cộng đồng người.
“Giai đoạn đầu của đại dịch – sự trỗi dậy của nó và sự lây lan trên phạm vi toàn cầu” sẽ nằm trong những “đề tài rộng lớn” của việc đánh giá; bà Clark nói, nhấn mạnh rằng việc đánh giá sẽ bao gồm cả “thời điểm và cách” mà COVID-19 trỗi dậy.
Ngoài ra, WHO còn cho hay họ sẽ cử một đội ngũ quốc tế tới Trung Quốc để tìm hiểu rõ nguồn gốc của dịch bệnh, mà lần đầu tiên xuất hiện ở thành phố Vũ Hán, tỉnh Hồ Bắc.
WHO từng hứng nhiều chỉ trích vì nghe theo phía Trung Quốc quá nhiều trong lúc dịch đang lây lan, một mối quan ngại mà Mỹ từng nêu ngay trước thời điểm diễn ra Đại hội đồng Y tế Thế giới (WHA) hồi tháng 5 năm nay. Mỹ, nước đóng góp chủ yếu ngân sách hoạt động cho WHO, sau đó đã tuyên bố rút khỏi tổ chức này, cáo buộc WHO bị Trung Quốc thao túng và không thực hiện đúng trách nhiệm của mình.
Adam Kamradt-Scott, Giáo sư chuyên về an ninh y tế toàn cầu thuộc ĐH Sydney (Australia), nhận định rằng hội đồng của WHO khó có khả năng kiểm tra kỹ được các hành động bên trong của bất kỳ quốc gia nào trong phòng chống dịch, bởi điều này không nằm trong quyền hạn một cuộc điều tra quốc tế.
Tuy nhiên, “những hành động các nước đưa ra có tác dụng thế nào trong việc ngăn chặn hay khiến dịch bệnh lây lan ra thế giới” sẽ được đưa ra; ông Kamradt-Scott nói.
Các đồng chủ tịch của hội đồng mới khẳng định rằng họ được quyền tiếp cận các bức email và tài liệu nội bộ của WHO để phục vụ cho việc đánh giá. Việc họ có thể đi sâu tìm hiểu từng quốc gia đã tương tác với WHO hay đưa ra dữ liệu chính xác về quyết định mà các quốc gia đưa ra hay không…còn phụ thuộc vào việc chia sẻ thông tin của từng nước; giới chuyên gia cho hay.
Mặc dù quá trình điều tra được cho là sẽ làm nảy sinh nhiều vấn đề, nhưng giới chuyên gia y tế toàn cầu nhất trí rằng hội đồng có làm việc hiệu quả hay không chính là trách nhiệm của WHO trong việc điều phối sự hợp tác giữa các quốc gia và cơ quan của họ.
