“Bán mình” ở đỉnh cao?
Cây bút bi đầu tiên xuất hiện ở Mỹ từ năm 1888, nhưng phải gần 100 năm sau, vào năm 1981, người Việt mới lần đầu cầm trên tay chiếc bút bi mang dòng chữ “made in Vietnam”. Trước đó, bút bi là món hàng nhập khẩu hiếm hoi, quý đến mức nhiều người phải bơm lại mực để dùng đi dùng lại. Chính sự thiếu thốn ấy đã trở thành động lực để ông Cô Gia Thọ – Chủ tịch HĐQT CTCP Tập đoàn Thiên Long (Mã: TLG) bắt đầu hành trình khởi nghiệp.
Đến nay, Thiên Long đã vươn lên thành nhà sản xuất văn phòng phẩm hàng đầu Việt Nam, sở hữu danh mục sản phẩm đa dạng từ bút viết, dụng cụ văn phòng đến đồ học tập và mỹ thuật. Riêng ở mảng bút viết, doanh nghiệp nắm giữ tới 60% thị phần trong nước.
Tính đến cuối tháng 9/2025, vốn điều lệ của Thiên Long gần 878 tỷ đồng, trong đó CTCP Đầu tư Thiên Long An Thịnh nắm 46,82% vốn, ông Cô Gia Thọ giữ 6,56% vốn.
Thiên Long An Thịnh được thành lập vào tháng 10/2009, người đại diện pháp luật là ông Cô Gia Thọ - Chủ tịch HĐQT công ty. Tính đến ngày 22/4/2014, ông Thọ sở hữu 40% vốn điều lệ của công ty này.
Tuy nhiên, cơ cấu cổ đông của Thiên Long có khả năng thay đổi trong thời gian tới khi CTCP Đầu tư Thiên Long An Thịnh cho biết đang đàm phán với Tập đoàn Kokuyo (Nhật Bản) để chuyển nhượng toàn bộ cổ phần. Số lượng cổ phiếu được bán ra gần 41,1 triệu đơn vị.
Bên cạnh đó, Tập đoàn Kokuyo dự kiến thực hiện chào mua công khai thêm gần 16 triệu cổ phiếu TLG, tương đương 18,19%. Nếu thành công, họ sẽ sở hữu tới 65,01% vốn điều lệ và đưa Thiên Long trở thành công ty con.
Khác với nhiều thương vụ, cuộc M&A này thu hút được sự quan tâm đông đảo của giới đầu tư kể từ khi công bố, nguyên nhân là Thiên Long quyết định “bán mình” ngay ở thời đỉnh cao.
Doanh thu tăng trưởng đều đặn
Dữ liệu cho thấy, giai đoạn 2014 – 2019, doanh thu của Thiên Long tăng trưởng đều đặn qua các năm. Tuy nhiên, kể từ khi dịch COVID-19 bùng phát (2020, 2021), doanh thu của nhà sản xuất bút bi hàng đầu Việt Nam bị ảnh hưởng nặng nề khi các trường chuyển sang học online.
Đến năm 2022 – khi dịch bệnh được kiểm soát, doanh thu của tập đoàn đạt 3.521 tỷ đồng, tăng 32% so với cùng kỳ và nhanh chóng đạt đỉnh vào năm 2024 với hơn 3.700 tỷ đồng.
Một điểm thú vị trong bức tranh tài chính của Thiên Long là doanh thu thể hiện rõ tính mùa vụ, khi tăng trưởng mạnh nhất vào quý II hàng năm. Đây chính là thời điểm các điểm bán lẻ nhập hàng tồn kho để chuẩn bị cho mùa tựu trường vào tháng 9.
Còn doanh thu theo mặt hàng của Thiên Long hiện vẫn nghiêng về bút viết, với tỷ trọng đạt 43% vào năm 2024, còn dụng cụ mỹ thuật và học cụ lần lượt chiếm 14% và 11%.
Còn xét theo thị trường, trụ cột chính của doanh nghiệp vẫn là thị trường nội địa, chiếm 73% trong cơ cấu doanh thu năm 2024. So với giai đoạn trước, tỷ lệ này đã “hạ nhiệt”, thể hiện sự xoay trục trong chiến lược kinh doanh của Thiên Long.
Tại buổi gặp gỡ nhà đầu tư vào tháng 9/2025, doanh nghiệp đặt mục tiêu duy trì tốc độ tăng trưởng doanh thu xuất khẩu ở mức 20 - 25%/năm giai đoạn 2025 - 2027, qua đó nâng tỷ trọng doanh thu từ thị trường nước ngoài lên 35 - 37% vào năm 2027 (so với khoảng 30% năm 2025).
Theo Thiên Long, động lực tăng trưởng đến từ đầu tư thương hiệu và hệ thống phân phối FlexOffice tại Philippines, Indonesia thông qua mô hình liên doanh; Mở rộng hợp tác OEM với các đối tác quốc tế mới; Đa dạng hóa danh mục sản phẩm xuất khẩu sang các nhóm hàng ngoài bút viết như ba lô, tập, máy tính, giấy.
Hồi tháng 8, công ty đã công bố nghị quyết đầu tư 2,8 triệu USD vào thị trường Philippines nhằm thành lập pháp nhân FlexOffice Philippines, đánh dấu bước đi cụ thể trong chiến lược quốc tế hóa thương hiệu.
Về lợi nhuận, giai đoạn 2014 – 2019, Thiên Long liên tục ghi nhận sự tăng trưởng nhưng vào hai năm 2020 và 2021, công ty đã không duy trì được đà tăng này do dịch COVID-19 diễn biến phức tạp.
Khi tình hình dịch bệnh được kiểm soát vào năm 2022, doanh nghiệp đã quay trở đường đua và ghi nhận mức lợi nhuận cao nhất trong lịch sử hoạt động với 460 tỷ đồng vào năm 2024.
Biên lợi nhuận gộp cũng được cải thiện đáng kể, duy trì trên 42% kể từ năm 2021. 9 tháng đầu năm nay, biên lãi gộp của Thiên Long đạt 50%.
Lượng tiền mặt dồi dào
Điểm mạnh về tài chính lớn nhất của Thiên Long đến từ cơ cấu tài sản lành mạnh, với nợ ròng liên tục âm trong nhiều năm. Tiền, các khoản tương đương tiền và đầu tư ngắn hạn (toàn bộ là tiền gửi) chiếm đến 30% tổng tài sản, tính đến tháng 9/2025.
Xét trong giai đoạn 2019 – 2024, tỷ lệ dao động 25 - 32% cơ cấu tài sản của doanh nghiệp. Nhờ thế hàng năm, Thiên Long đều thu về lượng tiền gửi ổn định. Năm 2024, lãi tiền gửi của doanh nghiệp là hơn 27 tỷ đồng, tăng 8% so với cùng kỳ.
Bên cạnh đó, dòng tiền của công ty khá lành mạnh khi CFO luôn dương trong các năm vừa qua, ngay cả trong 2 năm diễn ra dịch COVID-19.
Nhìn chung, khả năng tài chính lành mạnh cộng với mô hình kinh doanh tương đối ổn định này giúp doanh nghiệp có thể đứng vững trước các cú sốc từ bên ngoài, đồng thời cũng cho công ty khả năng đầu tư vào các dự án sản xuất, M&A tiềm năng.
Trong 9 tháng đầu năm 2025, công ty đã chi tiền mạnh cho việc thâu tóm lại cổ phần nhà sách Phương Nam. Tuy nhiên, mảng kinh doanh nhà sách đang đối mặt với nhiều thách thức, các chuỗi nhà sách như Cá Chép, Nhã Nam, Nhân Văn đã lần lượt thu hẹp quy mô từ năm 2021 đến nay.
Chứng khoán Phú Hưng cho rằng, việc tham gia M&A vào lĩnh vực này mở ra cơ hội khai thác giá trị thương hiệu lâu đời, nhưng đồng thời cũng đặt ra nhiều rủi ro về hiệu quả vận hành, khả năng thích ứng với xu hướng mới và áp lực chuyển đổi mô hình kinh doanh.
Áp lực của Thiên Long
Với sản phẩm chính là bút viết, Thiên Long nhập khẩu nhiều loại nguyên liệu như đầu bút, hạt nhựa, mực, ống ruột, lò xo và hóa chất. Nguyên vật liệu chiếm khoảng 40% giá thành sản xuất, trong đó hạt nhựa chiếm gần 25%. Do đó, biến động giá hạt nhựa có thể ảnh hưởng đáng kể đến biên lợi nhuận gộp của công ty.
Để giảm thiểu rủi ro, Thiên Long thường xuyên cập nhật giá nguyên liệu, duy trì quan hệ lâu dài với các nhà cung cấp lớn, so sánh giá chào và đàm phán hợp đồng với mức giá – sản lượng hợp lý. Công ty cũng chủ động xây dựng các kịch bản dự trữ và mua hàng linh hoạt, đảm bảo ổn định hoạt động sản xuất kinh doanh.
Ngoài ra, Thiên Long thường xuyên nhập khẩu nhiều nguyên vật liệu từ nước ngoài, đặc biệt là hạt nhựa và máy móc thiết bị nên hoạt động sản xuất kinh doanh của Thiên Long chịu tác động không nhỏ từ sự biến động của tỷ giá hối đoái, đặc biệt là tỷ giá VND/USD và tỷ giá VND/JPY. Dù vậy, khoảng 27% doanh thu của công ty đến từ hoạt động xuất khẩu, do đó biến động tỷ giá có thể tác động hai chiều.
Một trong những tác động chính đến Thiên Long là ngành văn phòng phẩm đang đối mặt với áp lực cạnh tranh gay gắt từ các sản phẩm giá rẻ của Trung Quốc và sự thay đổi trong thói quen tiêu dùng như mua sắm trực tuyến, chuyển dịch sang các sản phẩm công nghệ thay thế đồ dùng truyền thống. Điều này có thể ảnh hưởng đến thị phần và biên lợi nhuận của công ty.
Hơn nữa, sản phẩm Thiên Long thuộc ngành hàng tiêu dùng không thiết yếu, công ty có thể chịu ảnh hưởng từ việc cắt giảm chi tiêu của người dân trong bối cảnh kinh tế biến động hoặc lạm phát tăng cao. Bên cạnh đó, sự bão hòa của thị trường trong nước khiến tăng trưởng tiêu thụ khó bứt phá.
Để giảm thiểu rủi ro này, Thiên Long tập trung mở rộng xuất khẩu, phát triển sản phẩm mới hướng đến phân khúc cao cấp và tăng cường hệ thống bán lẻ thông qua thương vụ hợp nhất Phương Nam, nhằm duy trì tăng trưởng ổn định trong dài hạn.
Liên quan đến thương vụ với phía Nhật Bản mới đây, Thiên Long khẳng định những diễn biến trên sẽ không làm ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động sản xuất kinh doanh hàng ngày của công ty. Tất cả các bộ phận vẫn sẽ tiếp tục hoạt động bình thường và ổn định.
“Trong giai đoạn này, chúng tôi tiếp tục tập trung vào việc đảm bảo chất lượng sản phẩm, tiêu chuẩn dịch vụ và hiệu quả vận hành”, công ty khẳng định.
Rộ tin sắp về tay tập đoàn của Nhật, bút bi Thiên Long nói gì?
Từ "deal" Bút bi Thiên Long, nhìn lại hàng loạt thương hiệu Made in Vietnam về tay "cá mập" ngoại
