Từ "deal" Bút bi Thiên Long, nhìn lại hàng loạt thương hiệu Made in Vietnam về tay "cá mập" ngoại

Tập đoàn Kokuyo (Nhật Bản) vừa cho biết họ sẽ chi gần 4.700 tỷ đồng để mua lại hơn 65% cổ phần của Tập đoàn Thiên Long (Mã: TLG). Khi thương vụ hoàn tất, Thiên Long sẽ trở thành công ty con của phía Nhật Bản.

Việc đơn vị sở hữu thương hiệu văn phòng phẩm gắn bó với người tiêu dùng Việt gần nửa thế kỷ sắp về tay nhà đầu tư ngoại đang trở thành một trong những điểm nhấn mới trên thị trường mua bán - sáp nhập (M&A) Việt Nam những tháng cuối năm.

Với “deal” này, Tập đoàn Kokuyo được kỳ vọng mở ra cho Thiên Long cơ hội mở rộng thị trường quốc tế, với mạng lưới toàn cầu và hệ thống tiêu chuẩn chất lượng nghiêm ngặt của Kokuyo – một tập đoàn văn phòng phẩm lâu năm đã có chỗ đứng tại xứ sở Mặt trời mọc nói riêng và châu Á nói chung.

Ngoài Thiên Long - đơn vị sở hữu thương hiệu bút bi gắn liền với biết bao thế hệ sinh viên học sinh Việt - nhiều thương hiệu “made-in-Vietnam” từng rất quen thuộc với người tiêu dùng đã về tay các doanh nghiệp nước ngoài.

Nhìn chung, khẩu vị của những nhà đầu tư ngoại thường là nhắm vào các ngành có tiềm năng tăng trưởng cao, lợi thế cạnh tranh rõ ràng (công nghệ, thương hiệu,...), tài sản có giá trị, hoặc để tận dụng thị trường lao động nhằm mở rộng chuỗi cung ứng,…

Dưới đây là một số thương vụ "đổi chủ" trị giá hàng nghìn tỷ đồng nổi bật trên thị trường Việt Nam trong hơn một thập kỷ trở lại đây:

Diana về tay Unicharm

Năm 2011, Unicharm bất ngờ tuyên bố mua 95% cổ phần của Diana Việt Nam - doanh nghiệp do 2 anh em ông Đỗ Anh Tú và Đỗ Minh Phú sáng lập - với giá 184 triệu USD (gần 4.000 tỷ đồng).

Trước khi về tay khối ngoại, Diana được biết đến là doanh nghiệp chuyên sản xuất và kinh doanh sản phẩm chăm sóc vệ sinh cho phụ nữ, trẻ em và người lớn, sản phẩm giấy lụa tiêu dùng… với 2 thương hiệu có chỗ đứng vững chắc trên thị trường lúc bấy giờ là băng vệ sinh Diana và tã giấy trẻ em Bobby.

Vào thời điểm năm 2011, đây là một trong những thương vụ M&A có giá trị lớn nhất đối với một doanh nghiệp tư nhân của Việt Nam.

Về tay tập đoàn Nhật Bản, ngay trong năm 2011, Diana có có sự tăng trưởng mạnh: đạt 1.700 tỷ doanh thu và và 100 tỷ đồng lợi nhuận sau thuế. Như vậy tại thời điểm hoàn tất giao, Unicharm đã định giá Diana ở mức 40 lần lợi nhuận của công ty (P/E 40 lần).

Diana tiếp tục duy trì mức tăng trưởng cao trong các năm sau đó. Chỉ sau 3 năm kể từ khi “đổi chủ”, tình hình tài chính của Diana đã thay đổi rõ rệt.

Theo số liệu mới nhất năm 2024, Diana vượt mốc doanh thu 8.000 tỷ đồng, gấp hơn 4,7 lần sau 13 năm. Không những thế, Diana cũng đã đã vươn lên vị trí số một về thị phần trong tất cả các ngành hàng trọng điểm chăm sóc trẻ em, phụ nữ, và người cao tuổi tại Việt Nam.

Đáng chú ý, thương hiệu băng vệ sinh phổ biến Diana hiện chiếm 60% thị phần, áp đảo tất cả các đối thủ khác trong ngành. Hiện Việt Nam là một trong những thị trường chiến lược của Tập đoàn Unicharm tại châu Á.

KIDO bán mảng thương hiệu bánh kẹo Kinh Đô cho Tập đoàn Mỹ

Cuối năm 2014, Tập đoàn Kinh Đô (tên trước đây của Tập đoàn KIDO – mã: KDC) khiến giới tài chính bất ngờ khi quyết định bán 80% mảng bánh kẹo cho tập đoàn Mondelēz International (Mỹ) với giá 370 triệu USD (7.846 tỷ đồng).

Điều này cũng đồng nghĩa, Mondelez Kinh Đô (doanh nghiệp do Mỹ thành lập sau khi thâu tóm) đã được sở hữu danh mục các nhãn hàng gồm bánh trung thu, bánh quy Cosy, bánh bông lan Solite, bánh quy giòn AFC, bánh quy Oreo,...

Thương vụ này khi đó đã chính thức chấm dứt "mối tình" 23 năm của 2 anh em nhà Trần Kim Thành và Trần Lệ Nguyên với mảng bánh kẹo.

Khi đó, bất chấp tỷ suất sinh lời cao của Kinh Đô, ban lãnh đạo vẫn đưa ra quyết định táo bạo trên, và ví von việc bán đi mảng bánh kẹo này cũng như "cái áo mặc không vừa đến lúc phải thay đi” để hướng đến “cái áo lớn hơn”. Năm 2015, KIDO lãi ròng hơn 5.200 tỷ, gấp 10 lần con số năm trước đó, trong khi doanh thu thuần chỉ hơn 3.100 tỷ đồng.

Sau khi bán mảng bánh kẹo, đã có những khoảng thời gian KIDO chông chênh khi doanh thu và lợi nhuận giảm sút, trong khi ngành nghề mới chưa đem lại lợi nhuận. Công ty gấp rút tìm kiếm các kênh đầu tư mới để bù đắp phần thiếu hụt do bán mảng bánh kẹo.

KIDO bắt đầu dồn lực cho các mảng kem và dầu ăn - đây đều là những sản phẩm tiêu dùng thiết yếu với cơ hội tăng trưởng còn rất lớn. Trong đó, mảng kem lạnh được xem là “con gà đẻ trứng vàng” cho KIDO khi sở hữu biên lãi gộp lên tới 40% - 50%/năm.

Tập đoàn của hai anh em gốc Hoa vẫn tiếp tục với chiến lược M&A chủ đạo trong suốt những năm qua, thành công có và thất bại cũng có.

Song, trong 5 năm gần đây, tập đoàn đối diện với thử thách doanh thu lợi nhuận ghi nhận thêm nhiều gam xám khi 2 mảng kinh doanh chính dầu ăn và kem đã đạt đến bão hòa. Mới đây nhất, KIDO đã quyết định chấm dứt “duyên nợ” với kem, chính thức chuyển sạch vốn qua Nutifood và dự thu về 2.500 tỷ đồng.

Bia Sabeco về tay người Thái

Cuối tháng 12/2017, Vietnam Beverage - công ty do Tập đoàn bia Thái Lan ThaiBev nắm giữ 49% - đã hoàn tất thanh toán số tiền 110.000 tỷ đồng (4,84 tỷ USD) cho Bộ Công Thương để nhận chuyển nhượng 53,59% cổ phần của Tổng công ty Cổ phần Bia - Rượu - Nước giải khát Sài Gòn (Sabeco - Mã: SAB).

Sau giao dịch này, Vietnam Beverage chính thức trở thành cổ đông nắm giữ 53,6% cổ phần và trở thành công ty mẹ nắm quyền kiểm soát của Sabeco. Với 36% cổ phần còn lại, Bộ Công thương vẫn có tiếng nói đáng kể đối với các quyết sách quan trọng của doanh nghiệp bia có thị phần lớn nhất Việt Nam.

Sau 8 năm về tay Thái Lan, vốn hóa của Sabeco hiện vào khoảng 62.800 tỷ đồng - tương đương 2,38 tỷ USD. Nhân với tỷ lệ sở hữu 53,59%, phần giá trị ThaiBev đang nắm giữ chỉ còn khoảng 1,27 tỷ USD, tức bốc hơi hơn 3,7 tỷ USD so với mức vốn ban đầu.

Nguyên nhân chủ yếu đến từ đà giảm kéo dài của cổ phiếu SAB. Từ vùng đỉnh sau khi thoái vốn nhà nước, giá cổ phiếu SAB đã mất khoảng 70% và chỉ mới phục hồi nhẹ trong thời gian gần đây.

Trong khi giá trị khoản đầu tư giảm mạnh, dòng tiền cổ tức từ Sabeco lại mang về cho ThaiBev nguồn thu rất lớn.

Theo thống kê, Sabeco trong nhiều năm duy trì chính sách cổ tức tiền mặt cao, phổ biến ở mức 35-50%. Đây là yếu tố giúp ThaiBev đảm bảo dòng tiền ổn định, bất chấp biến động lợi nhuận trong ngành bia.

Nguồn thu cổ tức lớn từ Sabeco (khoảng 12.000 tỷ đồng) được đánh giá là một trong những nguyên nhân ThaiBev vẫn kiên định giữ Sabeco như một tài sản chiến lược, ngay cả khi giá trị cổ phiếu suy giảm và tình hình kinh doanh gặp thách thức trước những quy định cấm tài xế tham gia giao thông có nồng độ cồn.

Nhiều doanh nghiệp dược phẩm ăn nên làm ra sau khi đón cổ đông ngoại

Ngành dược luôn là một trong những lĩnh vực hấp dẫn nhất với giới đầu tư, đặc biệt là khối ngoại. Nhiều cổ đông ngoại đã nắm quyền chi phối doanh nghiệp sản xuất dược phẩm trên sàn chứng khoán như Taisho Pharmaceutical (Nhật Bản) nắm 51% Dược Hậu Giang (Mã: DHG), Tập đoàn Livzon Pharmaceutical Group Inc (Trung Quốc) mua lại 64,81% cổ phần Imexpharm (Mã: IMP), Abbott (Mỹ) nắm 52% của Domesco (Mã: DMC) hay như Stada (Đức) đã nắm tới 99,5% vốn của Pymepharco.,… Nhìn chung, các doanh nghiệp dược phẩm hàng đầu Việt Nam đều có cổ đông nước ngoài.

Trong suốt những năm qua, sau khi có sự tham gia của khối ngoại, ngành dược phẩm càng ăn nên làm ra. Ngay cả khi đại dịch COVID-19 khiến nhiều ngành nghề “đóng băng”, thì đây vẫn là ngành sống khỏe. Năm 2024, hàng loạt doanh nghiệp báo lãi kỷ lục và đà tăng trưởng lan rộng tới 9 tháng năm 2025.

Hiện ngành dược phẩm Việt Nam đang ghi nhận mức tăng trưởng hai con số mỗi năm, với quy mô thị trường dự kiến đạt 10 tỷ USD vào năm 2026.

Nếu như nhiều ngành trong nền kinh tế vẫn còn phụ thuộc chu kỳ, thì dược phẩm lại đang đi theo một câu chuyện riêng: ổn định trong ngắn hạn, bùng nổ trong dài hạn nhờ vào cú hích từ chính sách Nhà nước và chiến lược toàn ngành dược đến năm 2030 đưa Việt Nam trở thành trung tâm sản xuất giá trị cao.