Ngày 11/7/1995, Tổng thống Mỹ Bill Clinton tuyên bố bình thường hóa quan hệ ngoại giao với Việt Nam. Ngay sau đó, Việt Nam và Hoa Kỳ đã khởi động các cuộc đàm phán về Hiệp định Thương mại song phương (BTA), bởi hơn ai hết việc sớm bình thường hóa quan hệ thương mại giữa 2 nước sẽ góp phần thúc đẩy mối quan hệ giữa 2 quốc gia.
Chặng đường 21 năm
Trải qua 5 năm với 11 phiên đàm phán chính thức, ngày 13/7/2000, Bộ trưởng Thương mại Vũ Khoan và Đại diện Thương mại Mỹ Charlene Barshefsky ký BTA tại Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ. Đây thực sự là bước ngoặt lớn của nền kinh tế Việt nam.
Từ khi hai nước bình thường hóa quan hệ năm 1995 đến năm 2000 kim ngạch thương mại Việt- Mỹ chỉ tăng từ 450 triệu USD lên 1,09 tỉ USD; nhưng từ khi có BTA đến nay đã gia tăng bình quân 20%/năm; năm 2005 là 6,75 tỉ USD, năm 2010 là 18,10 tỉ USD, năm 2015 đạt 41,28 tỉ USD, năm 2020 đạt 76,4 tỉ USD, gấp 76 lần năm 2000, thời điểm ký BTA, và gấp 170 lần so với thời điểm bình thường hóa quan hệ. Năm 2020, Hoa Kỳ vẫn đang là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam, chiếm gần 30,5% tổng kim ngạch xuất khẩu hàng hóa.
Từ chỗ là đối thủ, Việt Nam và Hoa Kỳ đã cùng nhau kiếm tìm, gọt giũa và tỉ mẩn lắp ghép từng mảnh nhỏ của niềm tin, hy vọng để tạo nên một bức tranh BTA đẹp như chúng ta đã và đang thấy.
13 năm sau ngày ký kết BTA, Cựu Trưởng đoàn đàm phán Joseph Damond của Hoa Kỳ đã cho ra mắt cuốn “Give Trade a Chance” (Cho thương mại một cơ hội) dày 274 trang bằng tiếng Anh do Nhà xuất bản Thế giới phát hành. Ngay lập tức “Give Trade a Chance” đã được công chúng Việt Nam tìm đọc, nhất là các nhà ngoại giao, các chuyên gia kinh tế, giảng viên các trường đại học.
Nhiều người tò mò muốn biết những gì đã xảy ra trong quá trình đàm phán, lẫn nội dung của hiệp định. Đặc biệt là sự kiện quá trình đàm phán có lúc tưởng như đã về đích nhưng rốt cuộc vẫn bị bế tắc. Joseph Damond – cựu Trưởng đoàn đàm phán Hoa Kỳ - đã nhận xét: “Ấn tượng lớn nhất về quá trình đàm phán Hiệp định là việc từ chỗ hai bên rất ít hiểu nhau khi quá trình này bắt đầu, nhưng chúng tôi đã học cách cùng nhau làm việc để xây dựng niềm tin và sự thông cảm chung”.
Từ góc nhìn của Việt Nam
Thông tin mà Joseph Damond cung cấp trong cuốn sách của ông khiến nhiều người tò mò. Người ta trông chờ phía Việt Nam, ông Nguyễn Đình Lương, với tư là người đã giữ cương vị Trưởng đoàn đàm phán Việt Nam trong suốt 5 năm trời, sẽ “bật mí” về quá trình đàm phán BTA với người đồng nhiệm phía Mỹ.
Phải mất 8 năm sau, được sự động viên, khích lệ của các đồng nghiệp, bạn bè, người thân, ông Nguyễn Đình Lương (82 tuổi) mới cầm bút và ra mắt cuốn “Việt Nam, lối rẽ của một nền kinh tế”.
Sách do Nhà xuất bản Thông tấn phối hợp với Báo Kinh tế và Đô thị thực hiện, Công ty CP dịch vụ tư vấn và Đầu tư AZ tài trợ. Đối với nhiều người, BTA thực sự là bước ngoặt lớn đối với nền kinh tế Việt Nam thời điểm đó và đến tận bây giờ, nhưng tác giả lựa chọn đặt tiêu đề cuốn sách một cách đơn giản.
Cuốn sách dày 263 trang, gồm 38 bài viết của nhiều nhân vật tên tuổi như Nguyên UV BCT, Nguyên Phó Thủ Tướng kiêm Bộ trưởng Ngoại giao Nguyễn Mạnh Cầm, Cựu Tổng thống Mỹ B. Clinton, Cựu Trưởng đoàn đoàn phán Joseph Damond. Trong 3 chương của cuốn “Việt Nam, lối rẽ của một nền kinh tế”, đích thân ông Nguyễn Đình Lương trực tiếp cầm bút viết 10 bài, những bài còn lại là các cuộc phỏng vấn, làm việc của các nhà báo trong 20 năm qua.
Tổng biên tập báo Kinh tế và Đô thị Nguyễn Minh Đức, đơn vị bảo trợ xuất bản, đích thân viết lời giới thiệu. Điều khá đặc biệt là, chỉ 30 phút sau khi cuốn sách được giới thiệu trên mạng xã hội thì chính Joseph Damond sau lời chúc mừng đã bày tỏ rất mong muốn được có cuốn sách này. Bà Virginia “Ginny” Foote, Chủ tịch Phòng Thương mại Hoa Kỳ tại Việt Nam, sẽ có mặt dự lễ ra mắt và giới thiệu tác phẩm tại Hà Nội.
