|
|
| Ông Duterte trong chuyến thăm Trung Quốc |
Theo Foreign Affairs, từ khi ông Duterte lên nắm quyền, chính sách đối ngoại của Philippines bị hoàn toàn đảo lộn, nhân vật dân túy này đã thay đổi triệt để quan hệ Mỹ - Philippines.
Philippines là đồng minh lâu đời nhất của Washington ở châu Á. Mỹ đã biến Philippines thành thuộc địa từ 1899 đến 1942. Trong Thế chiến thứ hai, hai bên cùng chống phát xít Nhật và năm 1951 hai bên đã ký hiệp ước phòng thủ…
Vào giai đoạn căng thẳng như vào những năm 1990, Mỹ phải rút khỏi hai căn cứ Subic và Clark năm 1991, nhưng sự hiện diện quân sự Mỹ đã lại tăng cường trở lại trước tham vọng của Trung Quốc. Năm 2014, ổng thống Obama cùng tổng thống Benigno Aquino đã ký một thỏa thuận tăng cường hợp tác quân sự hai bên… Nhưng giờ đây thì quan hệ này có vẻ như đã thuộc về quá khứ.
Tổng thống Philippines đến Trung Quốc ngày 20/10 với mục tiêu thông báo chia tay với Mỹ và nói về một liên minh mới giữa Trung Quốc- Philippines và Nga. Trung Quốc và Philippines đã ký kết những hợp đồng trị giá 13 tỷ USD.
Foreign Affairs tìm hiểu tại sao lại có sự thay đổi triệt để như trên và đã đi đến kết luận rằng đó là do cá tính đặc biệt của tổng thống Duterte, bởi lẽ những lợi ích chiến lược và thương mại của Philippines không thay đổi mấy: Trung Quốc vẫn là đối tác thương mại thứ nhì của Manila, trong lúc Nhật Bản vẫn đứng đầu và Mỹ đứng thứ 3. Cho nên đó không phải do kinh tế thúc bách.
Về mặt chiến lược Philippines càng không nên đổi phe, vì Trung Quốc vẫn quyết đoán về vấn đề chủ quyền ở Biển Đông, muốn thâu tóm các tài nguyên và nguồn cá. Trong khi dân chúng Philippines cho thấy vẫn rất tin tưởng Mỹ, còn quân đội Philippines thì đã hợp tác với Mỹ từ nhiều thập niên qua và đã được nhào nặn theo mô hình quân đội Mỹ, và cho dù ông Duterte vẫn lớn tiếng xúc phạm, Mỹ vẫn sẵn sàng bảo vệ Philippines.
Tóm lại nếu có thay đổi, đó là do cá tính của tổng thống mới tại Philippines, một nhân vật quyết đoán, xem nhẹ vấn đề nhân quyền thông qua chiến dịch chống ma túy đẫm máu đã cho thấy. Cho nên việc ông Duterte xích lại gần Trung Quốc cũng là chuyện tự nhiên trong khi từ lâu ông rất ghét Mỹ, Foreign Affairs nhận xét.
Về phía Mỹ, sự thay đổi chính sách của ông Duterte sẽ có hậu quả nghiêm trọng nếu nó kéo theo một thời kỳ quá độ chiến lược lâu dài. Đối với Mỹ và các đồng minh trong khu vực, Philippines là một địa bàn vô cùng quan trọng để chống lại mưu đồ của Trung Quốc ở Biển Đông và Hoa Đông.
Foreign Affairs đánh giá, nếu Philippines nằm trong vòng ảnh hưởng Trung Quốc,Washington rất khó mà bảo vệ chuỗi đảo thứ nhất ở phía tây Thái Bình Dương bao gồm Nhật Bản, các đảo Ryukyu, Đài Loan, và quần đảo Philippines. Duy trì rào cản này là một trụ cột của chiến lược Mỹ từ thời Chiến tranh Lạnh, nhưng giờ đây chiến lược này lại có nguy cơ bị sụp đổ.
Trung Quốc có thể vô hiệu hóa đối tác trọng yếu này của Mỹ, thậm chí có thể biến Philippines thành căn cứ hải quân của Trung Quốc, đe dọa các đồng minh của Mỹ như Đài Loan, Nhật Bản, Úc. Hải quân Mỹ sẽ càng lúc càng khó bảo vệ các tuyến hàng hải quan trọng nhất thế giới, hàng năm 5.300 tỷ USD hàng hóa đi qua Biển Đông trong đó 1.200 tỷ là thương mại của Mỹ.
Foreign Affairs ghi nhận rằng phe đối lập Philippines đã lên án chuyến thăm Trung Quốc của ông Duterte, tại Manila một thẩm phán Tòa án tối cao đã cảnh báo rằng ông Duterte có thể bị phế truấtnếu từ bỏ chủ quyền trên bãi Scarborough. Mỹ chỉ có thể hy vọng là những biện pháp của ông Duterte sẽ bị một người kế nhiệm thực tế hơn vô hiệu hóa.
Tạp chí Pháp Le Courrier trích dẫn phản ứng của truyền thông Philippines trước các động thái của tổng thống Duterte. Một nhà bình luận trang mạng Philippines Rappler thắc mắcliệu ông Duterte có biết là ông đang chơi trò gì hay không? Chắc chắn bà Hillary Clinton sẽ không vui mừng trước ra đi của một cột trụ của chính sách xoay trục nếu bà đắc cử.
Tờ Manila Times thậm chí tự hỏi: «Phải chăng chúng ta đang khấu đầu trước Bắc Kinh? Chính sách ngoại giao Philippines phải chăng để phục vụ Trung Quốc hay đặt quyền lợi của Philippines lệ thuộc vào Trung Quốc?». Báo Philippine Star thì cho là tổng thống không có quyền hủy bỏ những hiệp ước của Philippines đã ký keets và nói những điều mà Bộ Ngoại giao không chấp nhận.