VietTimes xin chia sẻ lại bài viết của tác giả Daniel Kraft (lược dịch bởi Vietnam Digital Health Network).
Xem lại Phần 1 tại đây
6. Trí tuệ nhân tạo (AI) đến Trí thông minh tăng cường (Intelligence Augmentation)
Năm 2011 chứng kiến sự ra mắt chấn động của IBM Watson và chiến thắng đầy kịch tính của hãng này. Trong những năm tiếp theo, "Watson đã tiến vào ngành y" ... nhưng thật đáng buồn họ đã thất bại, những quảng bá tiếp thị tuy nhiên thực tế hoạt động vẫn chưa đáp ứng được kỳ vọng đã đặt ra.
Đừng để sự phấn khích ban đầu và những cạm bẫy che lấp … đừng quên ‘Định luật Amara’... "Chúng ta có xu hướng đánh giá quá cao tác dụng của một công nghệ trong ngắn hạn và đánh giá thấp hiệu quả về lâu dài...".
10 năm sau, kỳ vọng bắt đầu đáp ứng được thực tế với phần lớn các bệnh viện sử dụng hệ thống dựa trên AI và 90% sử dụng chiến lược AI, một loạt các công ty khởi nghiệp xây dựng các giải pháp dựa trên Trí tuệ nhân tạo/ Học máy để giải quyết một loạt các vấn đề tồn tại trong chăm sóc sức khỏe.
Google’s DeepMind và AlphaFold đã chứng minh tiềm năng to lớn của AI trên các lĩnh vực chẩn đoán, cho đến khả năng thiết kế protein. AI đóng một vai trò trong việc tăng tốc độ phát triển vắc xin mRNA COVID-19. Năm ngoái đã chứng kiến các loại thuốc được phát hiện bởi AI đầu tiên được đưa vào thử nghiệm lâm sàng. Từ nay, dược phẩm sinh học sẽ phát triển không ngừng và điều này có thể là một trở ngại cho những những doanh nghiệp Big Pharma không tham gia vào thị trường phát triển thuốc AI.
Năm 2031: AI/ML/ Dữ liệu lớn (Big data) sẽ được ứng dụng hiệu quả trong quá trình chăm sóc liên tục cho người dùng/bệnh nhân cũng như cải thiện quy trình làm việc của nhân viên y tế... và giúp hiện thực hóa "tiềm năng" về Dữ liệu lớn cho thông tin ra quyết định cũng như các thông tin cá nhân hóa. Các nguồn dữ liệu đóng góp bởi cộng đồng được chia sẻ bởi bệnh nhân qua các nền tảng như StuffThatWorks có thể phân tích tự động bởi AI, giúp đưa ra các hướng dẫn được tích hợp vào nền tảng bệnh án điện tử từ đó cải thiện việc ra quyết định điều trị.
7. Khám bệnh từ xa cho đến chăm sóc ảo và "HomeSpital"
 |
Nhìn từ bức tranh toàn cảnh, các mô hình chăm sóc truyền thống của chúng ta dựa trên dữ liệu không liên tục, theo truyền thống chỉ được thu thập trong những khoảng thời gian rất hạn chế khi mà một bệnh nhân xuất hiện trong bốn bức tường của phòng khám, phòng cấp cứu hoặc phòng bệnh. Dữ liệu không liên tục dẫn đến một mô hình chăm sóc đáp ứng bị động, do đó các vấn đề thường xuyên xuất hiện ở giai đoạn muộn, làm tăng tỷ lệ mắc bệnh và tử vong. Khả năng tăng tốc của dịch vụ chăm sóc ảo và kết nối có thể dẫn đến một tương lai của dịch vụ chăm sóc liên tục, chủ động, được cá nhân hóa và mang lại cho chúng ta kết quả tốt hơn với chi phí thấp hơn mọi lúc, mọi nơi.
Một thập kỷ trước, nền tảng y tế từ xa đầu tiên đã ra mắt, với sự chấp nhận của người dùng ban đầu còn chậm. Một loạt các thiết bị gia đình chỉ mới bắt đầu truyền dữ liệu theo bất kỳ cách nào có thể… với những ví dụ ban đầu và những thành công trong việc quản lý bệnh nhân suy tim bằng cân được kết nối và máy đo huyết áp.
Nhờ đại dịch Covid-19, gần như tất cả mọi người, từ bệnh nhân đến bác sĩ đều đã trải nghiệm và tham gia vào cuộc gặp chăm sóc ảo đầu tiên của họ. Trong khi sự gia tăng của các lượt truy cập ảo (được kích hoạt bởi việc hoàn trả và nới lỏng quy định) trong thời kỳ đầu của đại dịch, đã quay trở lại thị trường, bối cảnh và kỳ vọng đang thay đổi.
Ngày nay, các lượt thăm khám ảo vẫn chủ yếu được coi là các cuộc gặp gỡ đồng bộ trên màn hình nhưng đang ngày càng được kết hợp với tính năng chăm sóc và phân tích hỗ trợ có chatbot trò chuyện không đồng bộ, với các nền tảng như Anthem’s SydneyCare, Ada, Sensely. Tại Trung Quốc, Ping An Good Doctor đã phát triển lên đến hơn 350 triệu người dùng kết hợp giữa dịch vụ di động, chăm sóc sức khỏe ảo tăng cường tích hợp AI và thăm khám trực tiếp khi cần thiết.
Khái niệm về 'Máy cắt phim y tế' (Medical Tricorder) và những người tạo ra nó đã giúp chúng ta dễ dàng sử dụng hơn, giúp cho bệnh nhân và nhân viên chăm sóc sử dụng những chẩn đoán tích hợp, cái mà ngày càng giúp đẩy mạnh chăm sóc từ xa và thăm khám ảo. Từ bộ dụng cụ TytoCare, bạn hiện có thể tìm thấy tại BestBuy cho đến các dịch vụ từ 19Labs, khả năng chẩn đoán từ xa được tích hợp với chăm sóc ảo rất hấp dẫn. Chúng tôi đang thấy tác động sớm của Giám sát bệnh nhân từ xa (RPM), được xúc tác một lần nữa bởi các mã CPT mới, giúp chuyển dịch vụ chăm sóc từ bệnh viện đến nhà. Các lượt thăm khám ảo có thể được tăng cường với chẩn đoán tại nhà và RPM tích hợp, như Thẻ Spire Health có thể trực tiếp truyền dữ liệu sinh lý từ đồ lót của bạn.
Năm 2031: Sự hội tụ và kết nối hơn nữa (sự ra đời của 6G, có khả năng nhanh hơn 100 lần so với 5G và nhanh hơn ~ 1000 lần so với 4G) sẽ cung cấp dịch vụ chăm sóc kết nối (hầu như) ở mọi nơi. Những vùng nông thôn rộng lớn của Mỹ không có băng thông rộng và 50% dân số thế giới ngày nay không có truy cập internet thường xuyên, sẽ được khai thác vào các hệ thống dựa trên vệ tinh của StarLink và các đối thủ mới nổi. Điều này có tiềm năng nâng cao đáng kể trình độ y tế từ xa, sức khỏe toàn cầu và cải thiện công bằng trong chăm sóc sức khỏe.
8. Từ định lượng bản thân (Quantified Self) đến định lượng sức khỏe (Quantified Health)
 |
2011: Trong TEDTalk của mình, tôi đã đề cập đến sự phát triển của các thiết bị đeo (wearables), chưa được tích hợp dễ dàng vào thực hành lâm sàng và đề xuất các khả năng cho "Check Engine Light" để cơ thể nhận biết các tín hiệu khác nhau và giúp cảnh báo sớm, chủ động.
Ngày nay, chúng ta có thể bắt đầu kết hợp các tín hiệu này lại với nhau, cho dù đó là tính năng phát hiện "ngã"ctrên thiết bị đeo hay nhẫn thông minh và đồng hồ thông minh có thể được sử dụng để dự đoán ai mắc bệnh Covid ngay cả khi không có triệu chứng.
Vào năm 2021, chúng ta vẫn còn ở giai đoạn đầu của việc khai thác bề mặt và tiềm năng. Rất ít bác sĩ đã từng "kê đơn" một thiết bị đeo. Nhiều bác sĩ không muốn dữ liệu từ thiết bị đeo của bệnh nhân và bất cập của nó trong việc khó tích hợp vào quy trình làm việc của bác sĩ, EMR và các mô hình bồi hoàn.
Vào năm 2031, kỷ nguyên của "định lượng bản thân" sẽ kết hợp với "Định lượng sức khỏe", được xúc tác bởi các mô hình chăm sóc dựa trên giá trị ... nó sẽ là tiêu chuẩn chăm sóc cho bác sĩ hoặc chuyên gia chăm sóc cơ bản của bạn, để họ truy vấn nhật ký đám mây của thiết bị đeo với "dòng sức khỏe số" của người dùng nhằm có được thông tin chính xác về tình trạng tim mạch hoặc các tình trạng khác của bạn.
Thông tin chi tiết từ các chương trình huy động cộng đồng tham gia (crown-sourced) như Verily’s Baseline Trial và NIH’s All of Us Research Program sẽ giúp dịch thuật kiến thức thu thập được từ hàng triệu bệnh nhân và dữ liệu đa mạng sang dữ liệu có thể đeo được và biến nó thành thông tin chi tiết hữu ích có thể được sử dụng trên các mô hình chăm sóc. Bác sĩ của bạn thậm chí có thể chủ động liên hệ khi các thuật toán được cá nhân hóa thông báo rằng bạn đang trong tình trạng nguy hiểm (ví dụ là về Huyết áp) và điều chỉnh công thức trên các "polypills 3D" được cá nhân hóa và in tại nhà của bạn (với sự kết hợp và liều lượng được tối ưu hóa hoàn toàn và được điều chỉnh cho cá nhân). Về cơ bản, việc hiểu rõ “dấu hiệu sinh trắc học về sức khỏe” của cá nhân và phát hiện sớm phương sai so với ban đầu sẽ là một yếu tố lớn làm thay đổi thị trường chăm sóc chủ động, tập trung vào phòng ngừa.
9. Nhận thức theo ngữ cảnh để thúc đẩy sức khỏe số chính xác
Nhiều người trong chúng ta, những người đeo những chiếc đồng hồ thông minh mới nhất đã nhận được cảnh báo…. "Đã đến lúc nên đứng và nghỉ ngơi một chút”…. trong khi chúng ta có thể bị kẹt ở ghế cửa sổ của một chuyến bay xuyên quốc gia. Các ứng dụng sức khỏe và y tế sẽ trở nên thông minh hơn, biết bạn đang ở đâu và trong tình huống nào trước khi gửi khuyến khích hoặc đề xuất. Chúng cũng sẽ đưa ra các dấu hiệu từ các yếu tố quyết định tâm lý đến xã hội để cải thiện và cá nhân hóa giao diện người dùng (tức là một người 17 tuổi mắc bệnh tiểu đường loại I cần một Giao diện người dùng và thiết kế khác với một người 70 tuổi).
Thập kỷ tới sẽ chứng kiến những hình đại diện giống như ‘Jarvis’ được cá nhân hóa sẽ tích hợp dữ liệu và chia sẻ nhiều thông tin chi tiết được thực tế hóa phù hợp với các dự đoán, khuyến khích và kiểu tính cách được cá nhân hóa của con người.
10. Sự bùng nổ của robot y tế
 |
Vào năm 2011, phẫu thuật bằng robot đã trở thành xu hướng chủ đạo của Intuitive Surgical. Các phiên bản rất sớm của thực tế tăng cường (AR) đã được chứng minh trong môi trường học thuật.
Chưa đầy một thập kỷ sau, các thủ thuật có sự hỗ trợ của robot chiếm trên 15% tổng số ca phẫu thuật nói chung vào năm 2018, (tăng từ 1.8% vào năm 2012). Hàng chục công ty robot phẫu thuật sáng tạo đang tung ra thị trường và các nền tảng Thực tế tăng cường đã được FDA cấp chứng nhận “See Through Surgery” để cho phép thực hiện các thủ thuật xâm lấn tối thiểu.
Năm 2031, chúng ta sẽ chuyển (giống như sự tiên tiến của ô tô tự lái từ hướng dẫn/chỉ người lái xe, sang hỗ trợ người lái xe), sang "hỗ trợ bác sĩ phẫu thuật" với các trường hợp "được hỗ trợ bởi robot" và trong một số trường hợp sang chế độ tự động hoàn toàn. Các bác sĩ sẽ có thể dịch chuyển vào các avatar robot hình người để cung cấp dịch vụ chăm sóc từ xa.
Các robot cũng sẽ nhỏ hơn, một số sẽ có thể được nuốt vào? (ingestible). Thuốc robot có thể đi vào thành ruột (bỏ qua việc truyền hoặc tiêm IV) đang được thử nghiệm trên người.
11. Nâng cao kỹ năng của 50% Bác sĩ
Hầu hết chúng ta, những người được đào tạo như một bác sĩ lâm sàng đã trải qua quá trình khó khăn của từ nghe giảng đến thực hành... vượt qua các giai đoạn từ đặt ống động mạch hoặc ống ngực, đến đọc XRAY hoặc thực hiện phẫu thuật bắc cầu tim mạch.
Thật không may, có rất nhiều sự khác biệt về chất lượng của các trường hợp được "giảng dạy" và trong một loạt các bài trình bày lâm sàng và sự khác biệt của bệnh nhân, cho dù có sử dụng sự trợ giúp của robot hay không. Việc đo lường năng lực lâm sàng vẫn còn nhiều thách thức.
Nền tảng Proximie cho phép các bác sĩ thuộc tất cả các loại hình "ảo" đến phòng phẫu thuật hoặc phòng thủ thuật, để huấn luyện các bác sĩ lâm sàng ít kinh nghiệm hơn và chia sẻ kỹ năng của họ trong thời gian thực. Khi nhiều quy trình được ghi lại trên video và AI phân tích các tập dữ liệu lớn, các nền tảng như Theator sẽ nâng cao kỹ năng và hướng dẫn các bác sĩ phẫu thuật trung bình thực hiện cũng như phân vị cao nhất, cung cấp "GPS" cho các quy trình, điều này sẽ cải thiện kết quả.
Mô phỏng y tế dựa trên VR kết hợp video game và đồ họa trên tai nghe tiêu dùng giá rẻ do OssoVR tiên phong, sẽ chuyển đào tạo y tế từ "nghe, nhìn" sang "thực hành mô phỏng" trước khi khám cho một bệnh nhân. "Phẫu thuật hỗ trợ kỹ thuật số" sẽ trở thành tiêu chuẩn, với mọi bộ cấy chỉnh hình được định vị hoàn hảo để phù hợp với việc giải phẫu của bệnh nhân và nhiều bộ phận cấy ghép hơn sẽ đi kèm với các cảm biến nhúng để truyền thông tin sức khỏe của khớp nhân tạo hoặc thiết bị với thế giới bên ngoài, giống như máy tạo nhịp tim làm được ngày nay.
12. Giao diện Não - Máy tính
 |
Thập kỷ tới sẽ tiếp tục chứng kiến những tiến bộ vượt bậc trong khoa học thần kinh và sức khỏe tâm thần. Khả năng hình ảnh, phân tích cú pháp và diễn giải hoạt động của não ở trạng thái bình thường, căng thẳng, đối với các trạng thái dòng chảy và trạng thái bệnh tật, đang mở ra cánh cửa cho lĩnh vực hiện đang được gọi là 'tâm thần học chính xác'. Điều này đang được xúc tác từ những hiểu biết sâu sắc được phân tích cú pháp từ thiết bị đeo được, đến các dấu ấn sinh học kỹ thuật số từ cách chúng ta tương tác với thiết bị của mình, đến các dấu giọng nói, các dạng hình ảnh mới và điện não đồ có thể đeo được. Trong thập kỷ tới, kết hợp những hiểu biết này với hệ gen cá nhân, dược lý học, các khía cạnh dược lý của liệu pháp sẽ ít thử nghiệm và sai hơn, đồng thời điều chỉnh nhiều hơn và dựa trên phản hồi khách quan.
Các giải pháp Sức khỏe Tâm thần số đang mở rộng nhanh chóng ngày nay để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng và sẽ trở thành một yếu tố chăm sóc tiêu chuẩn để tối ưu hóa sức khỏe tâm thần và để quản lý các bệnh lý từ lo lắng, Trầm cảm đến PTSD, Tâm thần phân liệt và hơn thế nữa. Những cách tiếp cận này đặc biệt có giá trị đối với những người không có cơ hội tiếp cận thường xuyên hoặc dễ dàng với sức khỏe tâm thần trực tiếp và có thể kết hợp các phiên trực tiếp được phân tích cú pháp với cả nhà tâm lý học và huấn luyện viên ảo và con người. Các thiết bị đeo được, kết hợp với cảm biến và gamification sẽ đóng một vai trò trong việc chẩn đoán và quản lý các tình trạng sức khỏe tâm thần lâm sàng (Fitbit gần đây đã nộp bằng sáng chế về phát hiện rối loạn lưỡng cực và trầm cảm).
Các phương thức mới đang trở thành xu hướng chủ đạo. Từ ADHD hiện có thể được điều trị vào năm 2020 với trò chơi điện tử đã được FDA cho phép, đến sự xuất hiện của phương pháp điều trị dựa trên bằng chứng đối với PTSD, nghiện và trầm cảm bằng ảo giác và các dẫn xuất mới để phù hợp với ‘Tâm lý’ của cá nhân.
Thập kỷ vừa qua đã chứng kiến những tiến bộ thú vị trong Giao diện Não - Máy tính (BCI), dẫn đầu bởi các chương trình như Braingate tại trường cũ của tôi, Đại học Brown. Ngày nay BCI tiên tiến là thử nghiệm và chủ yếu dành riêng cho quadriplegics để cho phép điều khiển robot, con trỏ trên màn hình. Năm ngoái, đã cho thấy khả năng giải mã và khôi phục khả năng giao tiếp của một bộ phận thần kinh ở những bệnh nhân không thể nói được.
Trong tương lai, Neuralink (một công ty khác của Elon Musk) có nguyện vọng chuyển đổi ban đầu từ hỗ trợ người khuyết tật sang siêu hỗ trợ những người đầy đủ chức năng thần kinh. Khi việc cấy ghép não thu hẹp lại trong thập kỷ tới, chúng ta sẽ được thấy sự ra đời của "Viên thuốc kỹ thuật số cho tâm trí" hiện đang được phát triển dưới dạng vật liệu cấy ghép nhỏ để điều trị chứng trầm cảm và cuối cùng là các chứng rối loạn não khác.
Các phương pháp tiếp cận ít xâm lấn gần đây đã có sẵn - Kernal’s Flow, chẳng hạn, một tai nghe có thể ghi lại huyết động vỏ não theo thời gian thực để thiết lập các mô hình hoạt động não chính xác.
13. Khi cấy ghép nội tạng động vật vào con người
 |
Gần 100.000 người Mỹ đang nằm trong danh sách chờ ghép thận, và ước tính khoảng 6.000 người chết mỗi năm vì không đủ nội tạng. Trong khi kỹ thuật mô, hợp nhất với sinh học tế bào gốc và in 3D có nhiều hứa hẹn đối với các cơ quan đơn giản, khả năng tạo ra các cơ quan phức tạp có chức năng mạch máu vẫn còn là một thách thức. Phương pháp tiếp cận kỹ thuật mô / in 3D có thể bị gián đoạn bởi những tiến bộ trong Cấy ghép Xenot.
Tháng 10 năm 2021 chứng kiến ca cấy ghép thành công đầu tiên của thận lợn nhân bản (mặc dù trong thời gian ngắn là 54 giờ vào một người chết não). Các nhóm học thuật và nhà điều dưỡng như eGenesis và United Therapeutics ... Một thập kỷ kể từ bây giờ, tôi mong đợi thận, gan, tim và các bộ phận khác có nguồn gốc từ lợn nhưng không phải là tiêu chuẩn, có thể nằm trong danh sách nội tạng để cấy ghép cho người trong trường hợp không có người hiến tặng nào.
14. Bắt bệnh ở giai đoạn 0. Từ khái niệm đến thực tế
Ở phần kết của TEDTalk năm 2011, tôi đã đưa ra khái niệm về 'Thuốc giai đoạn 0' ... xác định sớm các vấn đề (trước khi có triệu chứng) khi can thiệp có thể dẫn đến chữa khỏi và cứu sống, đặc biệt là liên quan đến ung thư. Là một bác sĩ chuyên khoa ung thư, thật thú vị khi thấy điều này chuyển từ khái niệm thành hiện thực.
Năm 2021 chứng kiến sự ra mắt của xét nghiệm GRAIL’s Galleri giúp phát hiện sớm hơn 50 loại ung thư dựa trên máu. Công việc này, tận dụng sự kết hợp của giải trình tự gen thế hệ mới, Big data, và AI đã không thể thực hiện được vào một thập kỷ trước. Nhưng đi theo cấp số nhân cùng với sự đổi mới và thực thi, những gì tưởng như khoa học viễn tưởng sẽ trở thành tiêu chuẩn chăm sóc tầm soát ung thư, trở nên ít tốn kém hơn và sẵn có.
Thập kỷ mới và 'Thời đại sức khỏe' phía trước
Khi chúng ta bước vào năm 2022, bất chấp những bất ổn và thách thức của đại dịch, tôi là một người lạc quan và cảm thấy rằng với sức mạnh to lớn của các công nghệ hiện có và đang phát triển nhanh chóng, chúng ta đang hướng tới một thập kỷ có thể là "Thời đại sức khỏe" thực sự.
Như tôi đã tóm tắt trong TEDTalk năm 2021 của mình, tôi tin rằng điều này có thể xảy ra “nếu tất cả chúng ta thoát ra khỏi lối suy nghĩ tuyến tính của mình, thực hiện các bước theo cấp số nhân (tăng trưởng đột phá) và hợp tác cùng nhau tiến lên, không chỉ để giải quyết những thách thức của đại dịch này và dự đoán tương lai của y tế và y học, nhưng hãy mạnh dạn đi cùng nhau để tăng tốc một cuộc thi tốt hơn rất nhiều cho tất cả mọi người trên Spaceship Earth”. Hãy cùng nhau làm việc để biến điều đó thành hiện thực.
