Từ giáo sư nhặt rác đến ông trùm tỷ đô: Hành trình kỳ diệu của "vua phế liệu" Trung Quốc

Tuy nhiên, trên con đường tái chế rác thải điện tử, Tesla chỉ là kẻ đến sau. Hơn 20 năm trước, một giáo sư đại học trẻ đến từ Hồ Nam, Trung Quốc đã dấn thân vào “núi rác”, từ “vua đồng nát” trở thành “ông trùm mỏ di động”, sáng lập nên một doanh nghiệp hàng đầu thế giới với doanh thu hàng năm hơn 33 tỷ nhân dân tệ.

Người đó chính là ông Hứa Khai Hoa (Xu Kaihua) – nhà sáng lập và ông chủ của công ty GEM (viết tắt của Green Eco Maunfacture).

Giáo sư đại học trẻ tài năng trở thành “vua phế liệu”

Trong lĩnh vực ô tô truyền thống, Đại học Công nghiệp Hợp Phì được mệnh danh là cái nôi của nhân tài. Còn trong lĩnh vực năng lượng mới, “lò luyện nhân tài” chính là Đại học Trung Nam (CSU).

70% nhân viên R&D trong ngành pin lithium của Trung Quốc đều xuất thân từ đây - trong đó có những tên tuổi như Vương Truyền Phúc (BYD), Hạ Tín Đức (Penghui Energy), Bạch Hậu Thiện (Ronbay Tech) - và dĩ nhiên, Hứa Khai Hoa cũng là một trong số họ.

Năm 1981, khi mới 15 tuổi, Hứa Khai Hoa đã thi đỗ vào Đại học Luyện kim Trung Nam (tiền thân của CSU). Do thành tích xuất sắc, sau khi tốt nghiệp, ông được giữ ở lại trường giảng dạy, rồi từ giảng viên trở thành giáo sư. Cuộc đời ông tưởng như đã định sẵn con đường ổn định, danh giá, suôn sẻ.

Thế nhưng năm 1999, chuyến đi nghiên cứu tại Đại học Tokyo (Nhật Bản) đã khiến ông thay đổi hoàn toàn hướng đi cuộc đời. Tại đây, ông nghe một giáo sư Nhật trình bày về “Lý thuyết giới hạn Trái đất”: Nếu nhân loại không xây dựng hệ thống tuần hoàn tài nguyên, các thành phố trong tương lai sẽ bị rác thải nhấn chìm.

Là chuyên gia luyện kim, Hứa Khai Hoa hiểu rõ pin phế thải nguy hại thế nào: một viên pin điện thoại có thể làm ô nhiễm 5 tấn nước và 0,5m² đất. Trong khi đó, Trung Quốc khi ấy đang bùng nổ công nghiệp, song tái chế tài nguyên lại bị xem nhẹ, 98% coban phải nhập khẩu.

Giữa ô nhiễm và khan hiếm tài nguyên, ông nhận ra đây là một lĩnh vực “vừa phải làm, vừa đáng làm”. Năm 2001, ở tuổi 35, Hứa Khai Hoa đưa ra quyết định gây sốc: từ chức giáo sư, đi thu gom pin phế thải.

Tin này khiến giới học thuật và cả bạn bè đều bất ngờ: “Giáo sư mà đi nhặt rác sao?”; “Bỏ biên chế vàng để làm công việc dơ dáy thế ư?”… Nhưng Hứa Khai Hoa vẫn kiên định: “Rác thải điện tử không phải là rác — đó là mỏ vàng, kho báu của đô thị”.

Ngay trong năm đó, ông cùng nhóm sinh viên thành lập công ty GEM tại Thâm Quyến, chuyên tái chế coban và niken từ pin thải.

Từ “vua đồng nát” thành ông lớn công nghiệp

Ban đầu, công nghệ tái chế coban và niken bị Canada lũng đoạn, khiến GEM gặp muôn vàn khó khăn. Phương pháp thủ công lại nguy hiểm, dễ gây nổ.

Không có tiền, không có công nghệ, Hứa Khai Hoa và nhóm nghiên cứu sống quanh năm trong phòng thí nghiệm. Tiền điện chi phí mỗi năm tốn hàng trăm nghìn NDT, ông phải thế chấp nhà vay tiền ngân hàng, nhưng quyết không bỏ cuộc.

Sau ba năm miệt mài, đến năm 2004, nhóm nghiên cứu đã phá vỡ thế độc quyền của Canada, phát minh ra quy trình “luyện kim ướt” có thể tách coban-niken với độ tinh khiết 99,99% mà không cần nhiệt độ cao. Sau đó, GEM xây dựng nhà máy đầu tiên tại Kinh Môn (Hồ Bắc), chấm dứt thế phụ thuộc nước ngoài.

Năm 2005, khi Trung Quốc ban hành chính sách thúc đẩy “kinh tế tuần hoàn”, GEM trở thành doanh nghiệp mẫu và bắt đầu phát triển mạnh.

Để xóa định kiến “hàng tái chế = hàng rẻ tiền”, Hứa Khai Hoa đích thân đi thuyết trình, chào hàng khắp nơi, thậm chí cho khách hàng dùng thử sản phẩm miễn phí. Ông nói: “Chỉ cần 2 trong 10 khách hàng tin tưởng dùng thử là thành công”.

Nỗ lực ấy được đền đáp: năm 2007, doanh thu của GEM tăng 111,7% và lợi nhuận tăng 201,5%, lần đầu đứng vững trong ngành.

Năm 2008, khi khủng hoảng tài chính toàn cầu nổ ra, nhà cung cấp niken của tập đoàn Rio Tinto (Australia) dừng hoạt động. GEM nhân cơ hội, chào hàng nguyên liệu coban-niken của mình.

Sau ba năm thẩm định, đến 2011, Rio Tinto chính thức ký hợp đồng trị giá 8 triệu USD — GEM chính thức bước vào chuỗi cung ứng kim loại cao cấp toàn cầu.

Năm 2010, GEM niêm yết trên sàn Thâm Quyến, trở thành công ty đầu tiên trong ngành tái chế rác điện tử lên sàn. Sau đó, hãng còn đạt chứng nhận ISO/TS 16949, mở đường gia nhập chuỗi cung ứng của các ông lớn BMW và Tesla.

Hứa Khai Hoa, “giáo sư nhặt rác” năm nào, nay đã trở thành người dẫn đầu ngành tái chế pin điện.

Xây dựng “mỏ tài nguyên di động” toàn cầu

Sau khi thành công, Hứa Khai Hoa không dừng lại. Nhận thấy ô tô điện sẽ là “mỏ tài nguyên di động” trong tương lai, GEM bắt đầu mở rộng chuỗi sản xuất.

Năm 2012, ông mua lại công ty Cobalt Kelik (Giang Tô) để bước sâu vào lĩnh vực vật liệu pin. Năm 2017, khi thế giới khan hiếm lithium, GEM đã hoàn thiện dây chuyền tái chế pin xe điện đầu tiên tại Trung Quốc, hình thành “mỏ năng lượng mới” bền vững.

Chỉ trong vài năm, GEM đã lập ra 16 khu công nghiệp tuần hoàn tại 11 tỉnh và mở rộng ra nước ngoài: Tại Nam Phi, mua lại công ty kim loại địa phương, trở thành nhà sản xuất bột coban lớn nhất thế giới. Tại Hàn Quốc: GEM hợp tác với ECOPRO, tham gia sản xuất vật liệu pin ô tô điện. Tại Indonesia: GEM liên doanh với Tập đoàn Thanh Sơn (Qingshan Group) xây dựng khu công nghiệp niken cho pin. Tại Thụy Sĩ: phát hành CDR (Chinese Depositary Receipt - chứng chỉ lưu ký Trung Quốc) trên sàn, tiếp tục mở rộng chuỗi niken toàn cầu.

Tính đến năm 2025, GEM sở hữu hơn 5.000 bằng sáng chế, làm chủ nhiều công nghệ then chốt như máy phân loại X-quang, giúp tái chế nhôm đạt độ tinh khiết 98%.

Công ty cũng vận hành dây chuyền tháo lắp pin linh hoạt thông minh đầu tiên của Trung Quốc, đánh dấu bước vào kỷ nguyên vật liệu pin siêu niken.

Theo dự báo, năm 2025 Trung Quốc sẽ có 960.000 tấn pin xe điện hết hạn, và GEM đã sẵn sàng trở thành người dẫn đầu không thể thay thế.

Hiện nay, cơ sở Kinh Môn của GEM xử lý hơn 3 triệu tấn chất thải mỗi năm, tái chế 25 loại tài nguyên quý, chiếm 60% thị phần coban-niken trong nước.

Từ một giáo sư bỏ nghề giảng dạy đi “nhặt rác”, Hứa Khai Hoa đã xây dựng nên đế chế tái chế pin trị giá hàng trăm tỷ NDT, góp phần đảm bảo an ninh tài nguyên và bảo vệ môi trường cho Trung Quốc.

Theo báo cáo 6 tháng đầu năm 2025, GEM đạt doanh thu 17,56 tỷ NDT, vốn hóa thị trường hiện đạt 40 tỷ NDT (tính đến ngày 21/10/2025).

Hơn 20 năm kiên trì, Hứa Khai Hoa không chỉ chứng minh giá trị của rác thải mà còn khiến thế giới phải nhìn nhận lại khái niệm “kinh tế tuần hoàn”. “GEM phải trở thành doanh nghiệp dẫn đầu toàn cầu về kinh tế tuần hoàn, để việc tái sử dụng tài nguyên trở thành hiện thực trên khắp thế giới” - Đúng như lời ông nói, hành trình của GEM vẫn đang tiếp tục — từng bước một, biến “rác thải” thành “tài nguyên”, viết nên một huyền thoại mới của ngành năng lượng tái chế Trung Quốc.

Hiện nay, các lô hàng tiền chất pin ba nguyên tố (NCM precursor) của GEM chiếm hơn 15% tổng lượng hàng xuất khẩu toàn cầu, sản phẩm tetraoxide cobalt (Co₃O₄)chiếm hơn 20% tổng lượng hàng xuất khẩu toàn cầu. Công ty kiểm soát hơn 50% thị trường bột coban siêu mịn toàn thế giới. Hứa Khai Hoa rất lạc quan về tương lai. Ông hoạch định giai đoạn cạnh tranh then chốt cho công ty từ năm 2025 đến năm 2027, với mục tiêu doanh thu 60 tỷ NDT vào năm 2027. Năm 2024, doanh thu của công ty là 33,2 tỷ NDT, đồng nghĩa với việc công ty sẽ tăng gấp đôi doanh thu trong 3 năm.

Theo Creaders, Sina