- 2024 là một năm có nhiệm vụ giải ngân vốn đầu tư công rất cao. Ông đánh giá thế nào về bức tranh giải ngân vốn đầu tư công năm nay?
Thứ trưởng Trần Quốc Phương: Đầu tư là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy tăng trưởng. Trong đầu tư, chúng ta luôn quan tâm đến một khía cạnh là đầu tư công. Bởi đây là phần chi tiêu của Chính phủ, có thể chủ động về mặt chính sách để thúc đẩy tăng trưởng. Đầu tư công cũng có tác động lan toả tới sự phát triển của các lĩnh vực khác trong ngành kinh tế.
Đầu tư công trong những năm vừa qua được Chính phủ rất quan tâm và đã có những hành động cụ thể trong chỉ đạo điều hành thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công. Kết quả cho thấy trong những năm gần đây, tỉ lệ giải ngân vốn đầu tư công liên tục được cải thiện.
Cụ thể, năm 2023, năm đặc biệt với số vốn giải ngân đầu tư công rất lớn, tỷ lệ chúng ta đạt gần 95%. Đây là con số hết sức ấn tượng, chúng ta có thể hài lòng so với mục tiêu đã đề ra.
Bước sang năm 2024, yêu cầu về các động lực thúc đẩy tăng trưởng tăng mạnh hơn, nhanh hơn, trong đó đầu tư công cũng vậy.
Ngay từ đầu năm, Thủ tướng Chính phủ đã có chỉ đạo hết sức quyết liệt về tăng cường các giải pháp thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công. Kết quả 3 tháng đầu năm cho thấy chúng ta cũng đã giải ngân được một lượng vốn khá lớn, hơn 80.000 tỷ đồng và đạt tỷ lệ hơn 13,7%. So với tỷ lệ của cùng kỳ năm ngoái, chúng ta cao hơn rất nhiều, năm ngoái đạt hơn 10%, cao hơn cả về số tương đối và số tuyệt đối.
Câu chuyện thú vị ở con số tuyệt đối, bởi lẽ năm 2023 có lượng vốn đầu tư công cao nhất từ trước đến nay. Năm 2024 thấp hơn một chút bởi chúng ta đã kết thúc Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội, nên lượng vốn để giải ngân trong năm 2024 thấp hơn khoảng gần 100.000 tỷ đồng.
Điểm đặc biệt ở 3 tháng đầu năm nay, số tuyệt đối giải ngân đầu tư công lại cao hơn cùng kỳ năm ngoái.
- Theo ông, đâu là những nguyên nhân dẫn đến kết quả đó?
Thứ trưởng Trần Quốc Phương: Nguyên nhân do các giải pháp trên tất cả các lĩnh vực mà Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã đề ra phát huy hiệu quả thiết thực, có ý nghĩa lớn trong thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công.
Đầu tiên, phải kể đến khâu thể chế. Chúng ta có nhiều những cải cách, đổi mới trong thể chế và đặc biệt những cơ chế mới, cơ chế đặc thù, trình các cấp có thẩm quyền, trình Quốc hội ban hành trong thời gian qua áp dụng cho các dự án quy mô lớn, dự án quan trọng.
Thứ hai, công tác chỉ đạo điều hành. Phải nói rằng các giải pháp trong chỉ đạo điều hành trong những năm vừa qua mà Chính phủ áp dụng và triển khai hết sức quyết liệt. Từ 5 tổ công tác đôn đốc giải ngân thì đã trở thành 26 tổ, do các đồng chí Bộ trưởng, thành viên Chính phủ làm tổ trưởng để đi đôn đốc tất cả các giải pháp trong đó có đầu tư công. Ngoài ra có rất nhiều các Nghị quyết, chỉ đạo, chỉ thị của Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ để tổ chức triển khai đồng bộ các giải pháp trong chỉ đạo điều hành.
Thứ ba, giải pháp quan trọng nhất, sự tự giác và quyết liệt ở các đơn vị tổ chức, các bộ ngành địa phương trong việc tổ chức triển khai thi công các công trình.
Cuối cùng, các giải pháp về mặt phối hợp nhịp nhàng giữa các cơ quan, trung ương địa phương trong việc xử lý các tình huống. Trong đầu tư công có vô vàn các tình huống phát sinh trong quá trình thực hiện như điều chỉnh dự án, thay đổi cơ chế chính sách hay các giải pháp... Rõ ràng một cơ quan không làm được mà phải có sự phối hợp nhịp nhàng từ Trung ương đến địa phương.
Mỗi một giải pháp hiện nay, mỗi thay đổi điều chỉnh đều có những quy định cụ thể, rõ ràng và phải thực hiện các quy trình đó. Điều quan trọng nhất phải thực hiện nhanh mới làm cho quá trình đầu tư công không bị ngắt quãng.
- Mục tiêu của năm nay vẫn có tỷ lệ giải ngân 95%, dù đã có kinh nghiệm thành công từ năm trước nhưng vẫn là một con số thách thức. Những giải pháp nào sẽ được triển khai tới đây và sẽ có những giải pháp đặc thù nào, thưa ông?
Thứ trưởng Trần Quốc Phương: Trong các báo cáo trình Chính phủ, Bộ KH&ĐT luôn tổng kết nguyên nhân bài học kinh nghiệm rút ra để có những hành động, những giải pháp tiếp theo trong thời gian tới.
Về giải ngân vốn đầu tư công, chúng ta có rất nhiều bài học kinh nghiệm để có thể dễ dàng phát huy trong thời gian tới. Bốn giải pháp mà chúng ta vừa nêu trên trong năm 2024 cần nhấn mạnh và nâng tầm nó lên cao hơn, hiệu quả hơn, để có thể phấn đấu các mục tiêu giải ngân hơn 95% tổng vốn đầu tư công năm nay.
Tại thời điểm này, chúng ta đang tiếp tục nỗ lực phấn đấu để đạt được mục tiêu đã đề ra 95% vì đây là một nhiệm vụ khó khăn.
Mặc dù chúng ta đã có nhiều bài học kinh nghiệm nhưng để đạt được mục tiêu giải ngân hết được vốn đầu tư công, ngoài bốn giải pháp đã thực hiện phải nhấn thêm một giải pháp nữa là vấn đề xử lý các tình huống phát sinh đối với các dự án, đặc biệt là những dự án lớn.
Hiện nay, Quốc hội đã có đoàn giám sát tối cao về tình hình triển khai các dự án quan trọng của quốc gia do Quốc hội quyết định chủ trương đầu tư, đấy là những dự án quy mô rất lớn, lượng vốn đầu tư đổ vào nhiều.
Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện không tránh khỏi những tình huống phát sinh từ khâu giải phóng mặt bằng, va chạm trong các bước thủ tục đền bù cho người dân… Chỉ cần vướng một vài hộ gia đình có thể ảnh hưởng đến tiến độ cả dự án. Hay như trong khảo sát thăm dò, thiết kế dự án phát sinh những yếu tố mà khi phê duyệt dự án chưa có được các thông số.
Tất cả các tình huống phát sinh như vậy cần phải làm nhanh. Bởi nếu không làm nhanh được các động tác đó thì dự án sẽ bị đình trệ, nó không liên tục và bị ngắt quãng và ảnh hưởng đến tiến độ giải ngân.
Chúng ta không lường trước được tình huống của mỗi một dự án nhưng tinh thần chung là đối với các chủ đầu tư, các ban quản lý dự án phải hết sức nhạy bén và linh hoạt trong các tình huống. Như vậy mới đảm bảo được tiến độ.
- Ngoài ra, còn điều gì khiến ông băn khoăn trong quá trình giải ngân đầu tư công năm nay?
Thứ trưởng Trần Quốc Phương: Điều mà tôi lo lắng là việc cuối năm thiếu vốn. Tình hình nếu các bộ ngành giải ngân tốt thì có khả năng đến cuối năm là hết tiền, tức là giải ngân hết rồi, chúng ta không còn hạn mức, không còn dự toán để giải ngân nữa.
Đây cùng là tình huống mà vừa qua, Bộ KHĐT đã có báo cáo với Thủ tướng về khả năng dự báo năm nay và năm 2025 đối với việc lượng vốn thực tế có thể giải ngân được so với tổng hạn mức của kế hoạch đầu tư công trung hạn. Theo ước tính, năm nay có thể thiếu hơn 100.000 tỷ đồng.
Nếu tình hình giải ngân tốt, chuyện thiếu vốn có thể xảy ra. Chủ trương chung là huy động mọi nguồn lực để bổ sung cho giải ngân vốn đầu tư công. Tuy nhiên, không phải lúc nào chúng ta cũng có nguồn lực dư để làm chuyện đó.
Năm nay, nếu tình trạng đó xảy ra, có một giải pháp là điều chỉnh hài hoà kế hoạch đầu tư công. Bởi luôn có tình trạng nơi thiếu và nơi thừa. Vì vậy, nơi thừa phải điều chuyển đến nơi thiếu để giải ngân hết được nguồn tiền, không được ôm tiền, không được giữ tiền mà không làm gì cả. Vì vậy, khâu điều chỉnh, điều hoà kế hoạch là quan trọng.
Quán triệt quan điểm chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ là phải từ sớm từ xa, Bộ KH&ĐT đã báo cáo Thủ tướng chủ trương rà soát kế hoạch 2024 ngay từ bây giờ để phát hiện sớm những nơi thấy thừa. Có nơi nào thiếu thì sẵn sàng khoản vốn dư để điều chuyển đến chỗ đó để giải ngân.
Tôi cho rằng, phần vốn thừa chưa hẳn nhiều nhưng chủ yếu tập trung vào khoản vốn chưa phân bổ. Có những nơi chưa phân bổ hết cần phải tìm hiểu nguyên nhân tại sao. Nếu như không phân bổ được phải điều chuyển đến nơi khác. Đây là câu chuyện điều hành kế hoạch và năm nay sẽ là năm điều chỉnh kế hoạch rất nhiều lần, để đảm bảo tiền được chuyển đi chuyển lại từ nơi thừa sang nơi thiếu thật điều hoà.
- Xin cám ơn ông!