Kim loại “đất hiếm” – yếu tố then chốt trong sản xuất smartphone, tiêm kích và xe điện – đã trở thành một con bài chiến lược kể từ khi Trung Quốc, nhà sản xuất lớn nhất thế giới, áp đặt hạn chế xuất khẩu trong năm nay.
Khi Liên minh châu Âu (EU) chuẩn bị công bố kế hoạch nhằm thúc đẩy sản xuất nguyên liệu quan trọng tại châu Âu để giảm phụ thuộc vào Trung Quốc trong hôm 3/12, dưới đây là một số thông tin về 17 nguyên tố này và các ứng dụng then chốt của chúng.
Neodymium, praseodymium, dysprosium, terbium
Sản lượng đất hiếm thô toàn cầu đã tăng từ 220.000 tấn năm 2019 lên 390.000 tấn năm 2024 – tăng 77% chỉ sau 5 năm, theo báo cáo của nhóm nghiên cứu Pháp Cercle CyclOpe.
Bốn nguyên tố chiếm phần lớn giá trị kinh tế của toàn lĩnh vực gồm neodymium, praseodymium, dysprosium và terbium.
Nam châm cho tua-bin gió
Bốn nguyên tố đất hiếm “từ tính” này chủ yếu được dùng để chế tạo nam châm, đặc biệt là loại nam châm neodymium–sắt–boron, mạnh hơn khoảng 10 lần so với nam châm thông thường.
Chúng giúp tối ưu hiệu suất của nam châm đồng thời giảm kích thước và trọng lượng, theo ông Damien Ambroise, quản lý năng lượng tại hãng tư vấn Bartle (Pháp).
Một tua-bin gió ngoài khơi có thể chứa đến 1 tấn đất hiếm từ tính.
Tiêm kích, gậy golf
Ngành hàng không là một trong những lĩnh vực tiêu thụ đất hiếm lớn nhất, đặc biệt trong sản xuất máy bay quân sự.
Theo bản tin chuyên ngành Rare Earth Exchanges (Mỹ), tập đoàn quốc phòng Lockheed Martin là doanh nghiệp tiêu thụ lượng samarium lớn nhất tại Mỹ, nguyên tố dùng để chế tạo nam châm chịu được nhiệt độ cực cao.
Một chiếc tiêm kích F-35 cần hơn 400 kg đất hiếm, theo báo cáo của Cơ quan Nghiên cứu Quốc hội Mỹ.
Scandium được dùng để tạo hợp kim nhôm siêu nhẹ, siêu bền – rất được ưa chuộng trong hàng không, và cả các thiết bị thể thao cao cấp như gậy golf, xe đạp và gậy bóng chày.
Smartphone
Đất hiếm cũng xuất hiện trong mọi chiếc smartphone, giúp cải thiện chất lượng màn hình và tạo độ rung.
Mỗi điện thoại chứa khoảng 3 gram đất hiếm – tương đương hơn 3.700 tấn cho 1,24 tỷ thiết bị bán ra toàn cầu năm 2024.
Xe điện và xe nhiên liệu
Mỗi chiếc pin và động cơ của xe hybrid hoặc xe điện chứa từ 1,2 đến 3,5 kg đất hiếm, theo Cục Nghiên cứu Địa chất và Khoáng sản Pháp.
Đất hiếm còn được dùng trong các mô-tơ siêu nhỏ như mô-tơ tự gập gương chiếu hậu.
Xe động cơ đốt trong cũng sử dụng đất hiếm, đặc biệt trong bộ chuyển đổi xúc tác: lanthanum và cerium giúp giảm phát thải bụi mịn.
Dầu mỏ, thủy tinh, laser
Trong ngành hóa chất, cerium được sử dụng rộng rãi trong tinh chế dầu và đánh bóng kính – cũng như trong đá lửa bật lửa.
Erbium được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực y tế: nha khoa, da liễu và nhãn khoa.
Erbium và neodymium đóng vai trò quan trọng trong chế tạo laser dùng cho khắc và cắt công nghiệp.
Việc thêm các nguyên tố đất hiếm khác sẽ thay đổi bước sóng laser và do đó thay đổi công dụng cũng như màu sắc của tia, theo ông Ambroise. “Nó tạo ra những màu sắc rất đẹp trong các buổi trình diễn âm thanh – ánh sáng”, ông nói.
Trung Quốc phát hiện đất hiếm trong thực vật, mở ra “mỏ vàng xanh” cho ngành khai khoáng tương lai
"Liên minh đất hiếm" mới của G7 có phải là thách thức lớn đối với Trung Quốc?
Mỹ, Trung Quốc đạt thỏa thuận về đất hiếm, ông Trump và ông Tập tạm dừng áp thuế để xem xét
Theo AFP
