Vụ việc bắt đầu năm 2013. Chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ lúc ấy đã khiến các đồng minh NATO sửng sốt khi thông báo đã chọn loại tên lửa đất đối không tối tân do Trung Quốc chế tạo để trang bị cho quân đội của mình. Đây là một hợp đồng trị giá 3 tỷ euro, có ba tập đoàn đấu thầu: Tập đoàn cơ khí Trung Quốc CPMIEC, hai tập đoàn Mỹ Raytheon và Lockheed Martin liên kết với nhau, và tập đoàn Pháp-Italy Eurosam.
Quyết định này đã gây ra phản ứng mạnh mẽ từ các đồng minh của Thổ Nhĩ Kỳ trong NATO. Tất cả đều cho rằng tên lửa Trung Quốc không phù hợp với hệ thống vũ khí sử dụng trong toàn khối, trong bối cảnh tập đoàn Trung Quốc CPMIEC bị Mỹ trừng phạt về tội cung cấp vũ khí cho Syria và Iran - hai nước đang bị cấm vận. Trước sức ép quá nặng nề, Ankara đã buộc phải xét lại quyết định của mình và mời các tập đoàn phương Tây từng bị loại tham gia đấu thầu trở lại. Theo tiết lộ của Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Erdogan, dường như châu Âu có lợi thế trong cuộc đua mới này.
Tuy nhiên, trong những ngày qua, Thổ Nhĩ Kỳ đã khiến tranh cãi bùng lên trở lại khi liên tiếp phát tín hiệu cho biết tập đoàn Trung Quốc nhiều khả năng sẽ trúng thầu. Cách đây một tuần, Bộ trưởng Quốc phòng Thổ Nhĩ Kỳ Ismet Yilmaz đã nói bóng gió rằng Trung Quốc sẽ thắng. Sau tiết lộ của ông Yilmaz, nhiều giới chức lãnh đạo Thổ Nhĩ Kỳ khác cũng đã nhấn mạnh đến các ưu điểm của tên lửa Trung Quốc, mặc dù vẵn khẳng định là chưa có quyết định nào được đưa ra.
Trả lời hãng tin Pháp AFP, một nguồn tin từ chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ giải thích, Trung Quốc là một ứng viên nghiêm túc và có đề nghị chào hàng cũng tốt hơn hai ứng viên còn lại. Nguồn tin này nhấn mạnh: “Giá cả mà Trung Quốc đưa ra thấp hơn một nửa và quan trọng là họ đồng ý chia sẻ công nghệ”.
Tổ hợp tên lửa HQ-9, được cho là bản copy không có lisence của S-300, thắng thầu trong cuộc đấu thầu tên lửa của Thổ Nhĩ Kỳ
Tuy nhiên, các chuyên gia phân tích cho rằng các tuyên bố trên đây chỉ thể hiện sách lược mà Thổ Nhĩ Kỳ đang áp dụng nhằm đòi thêm nhiều nhượng bộ từ phương Tây trong bối cảnh đàm phán đang diễn ra. Ông Sinan Ulgen, thuộc Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách Ngoại giao tại Istanbul, nói: “Không nên nghĩ rằng Thổ Nhĩ Kỳ đã dứt khoát chọn mua tên lửa của Trung Quốc. Mỹ và châu Âu vẫn còn trong cuộc đua”.
Nhà phân tích Nihat All Ozean, thuộc Trung tâm Nghiên cứu Tepav ở Ankara, khẳng định Thổ Nhĩ Kỳ đang cố gắng đàm phán để có được một hợp đồng tốt nhất, không chỉ về thương mại mà cả về chính trị. Theo báo chí thân chính quyền, Ankara sẽ không đưa ra quyết định trước ngày 24/4 - ngày kỷ niệm lần thứ 100 vụ đế chế Thổ Nhĩ Kỳ thảm sát người Armenia trước đây. Đây là một vấn đề rất nhạy cảm, trong đó Ankara không muốn Paris và Washington tỏ lập trường chống Thổ Nhĩ Kỳ quá mức. Báo "Sabah" của Thổ Nhĩ Kỳ dự đoán: “Một thỏa thuận có thể được ký kết với Trung Quốc nếu chính phủ Pháp và Mỹ có những quan điểm thân Armenia”.
Nhìn chung, giới quan sát đều cho rằng dù đem Trung Quốc ra làm con "ngáo ộp", song rốt cuộc Thổ Nhĩ Kỳ cũng sẽ phải chọn tên lửa của phương Tây. Chuyên gia Sinan Ulgen nói: “Không có chuyện một hệ thống radar của NATO đặt tại Kurecik, miền đông Thổ Nhĩ Kỳ, lại có thể hoạt động hết công suất với một hệ thống tên lửa của Trung Quốc vì đó là một nghịch lý”.
Theo: Báo Tin tức
