"Quyền rất cao nhưng trách nhiệm ràng buộc cũng rất nặng nề"

Bộ Chính trị vừa ban hành Quy định số 142-QĐ/TW về việc thí điểm giao quyền, trách nhiệm cho người đứng đầu được giới thiệu nhân sự bầu cử, bổ nhiệm cấp phó; bổ nhiệm, miễn nhiệm cấp trưởng cấp dưới trực tiếp thuộc thẩm quyền quản lý.

Theo quy định này, người đứng đầu phải có trách nhiệm bảo đảm tiêu chuẩn, điều kiện, phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống, năng lực công tác của nhân sự do mình giới thiệu, và chịu trách nhiệm về quyết định của mình kể cả khi đã chuyển công tác hoặc nghỉ hưu.

Để làm rõ hơn quyền và trách nhiệm của người đứng đầu theo tinh thần Quy định số 142, VietTimes cuộc cuộc trao đổi với đại biểu Quốc hội Lê Thanh Vân, Ủy viên thường trực Ủy ban Tài chính, Ngân sách của Quốc hội.

"Vai trò của cấp ủy không hề suy giảm"

- Từ trước đến nay, chưa có quy định chính thức nào về việc giao quyền, trách nhiệm về công tác cán bộ cho người đứng đầu. Quy định 142 là có những đột phá về phương pháp lựa chọn nhân sự. Theo ông, những nguyên tắc lâu nay trong công tác tổ chức được kế thừa, phát triển như thế nào trong quy định mới?

-ĐBQH Lê Thanh Vân: Trước đây, việc tiến cử, giới thiệu nhân sự là công việc của tập thể, của cấp ủy. Tức là nhấn mạnh yếu tố tập thể trong việc xem xét để tiến cử cán bộ đảm nhận các chức vụ trong Đảng và bộ máy Nhà nước.

Quy định 142 làm rõ và nhấn mạnh đến vai trò của người đứng đầu kết hợp với vai trò của tập thể. Tuy nhiên, đọc những nội dung trong Quy định 142 chúng ta vẫn thấy các nguyên tắc trong công tác tổ chức cán bộ vẫn bảo đảm, nhưng phát triển ở một tầm cao hơn.

Đó là nguyên tắc tập trung dân chủ chưa bao giờ bị thay đổi. Mà nó là sự kết hợp giữa dân chủ của tập thể và vai trò khởi xướng, chủ động của cá nhân người đứng đầu.

Nói rõ hơn là tính dân chủ trong vai trò tập thể khi lựa chọn và khi phương án đưa ra lại được tập trung ở vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu. Quy định 142 cho phép người đứng đầu có quyền đề cử cấp phó của mình và có quyền tự quyết định cấp trưởng, cấp phó của cấp dưới trực tiếp.

Nhưng đấy không phải là quy định cứng nhắc. Cho phép người đứng đầu có quyền như vậy, nhưng họ có thể thực hiện hoặc không thực hiện thẩm quyền này. Quyền của người đứng đầu được đề cao trong việc đề cử, tiến cử nhân sự cho Đảng, cho Nhà nước, nhưng cũng ràng buộc trách nhiệm đến hết đời trong 2 trường hợp là tiến cử, đề cử sai, hoặc bãi nhiệm, kỷ luật sai.

- Theo ông, việc giao quyền cho người đứng đầu như vậy có làm vai trò của các cấp ủy đảng trong công tác cán bộ bị suy giảm, nhất là khi chúng ta luôn khẳng định công tác tổ chức cán bộ là công tác của Đảng?

-ĐBQH Lê Thanh Vân: Như tôi đã nói, nguyên tắc tập trung dân chủ trong công tác cán bộ chưa bao giờ bị thay đổi. Nguyên tắc này thể hiện ở 2 sự tương tác qua lại.

Dân chủ để mà lựa chọn tập trung. Khi tập trung rồi, thì tính tuân thủ và chấp hành ý chí của tập thể được đồng thuận cao ở từng cá nhân, trong đó có người đứng đầu.

Người đứng đầu có quyền đề cử cấp phó, còn việc lựa chọn hay không vẫn thuộc quyền của cấp uỷ

ĐBQH Lê Thanh Vân

Trong quy định cụ thể của Quy định 142, người đứng đầu có quyền lựa chọn nhân sự cấp phó cho mình và quyết định nhân sự cấp dưới trực tiếp, sau khi trao đổi với cấp uỷ cùng cấp với nhân sự được bổ nhiệm. Người đứng đầu có quyền giới thiệu, đề cử cấp phó, còn việc lựa chọn hay không vẫn thuộc quyền của cấp uỷ.

Nhưng rõ ràng việc lựa chọn nhân sự để giới thiệu là quyền ưu tiên của người đứng đầu. Khi đưa ra một nhân sự để cấp uỷ lựa chọn thì người đứng đầu phải chịu trách nhiệm về nhân sự đó trước tập thể.

- Nhiều người quan tâm đến tình huống sẽ xử lý như thế nào nếu ý chí của người đứng đầu xung đột với ý kiến của cấp ủy khi lựa chọn, giới thiệu, bổ nhiệm hoặc kỷ luật cán bộ?

-ĐBQH Lê Thanh Vân: Quy định 142 quy định rất rõ 2 trường hợp. Trường hợp thứ nhất là người đứng đầu tiến cử, đề cử cấp phó cho mình. Trong trường hợp này, người đứng đầu được quyền ưu tiên đưa nhân sự ra để tập thể lựa chọn. Nhưng vai trò quyết định lựa chọn vẫn là cấp uỷ. Nếu chọn sai thì không chỉ người đứng đầu phải chịu trách nhiệm, mà ở đây vai trò của cấp uỷ cũng bị xem xét.

Quy định như vậy là rất chặt chẽ. Vì vậy, trách nhiệm của người đứng đầu và cấp uỷ bị ràng buộc quyền và trách nhiệm như nhau. Còn nếu trong trường hợp người đứng đầu tiến cử nhân sự cấp phó cho mình, nhưng sau khi cấp uỷ xem xét, phân tích nhân sự đó chưa xứng đáng và người đứng đầu nhận thức được vấn đề thì người đứng đầu có thể giới thiệu, tiến cử nhân sự khác thay thế.

Trường hợp thứ hai là người đứng đầu có quyền quyết định bổ nhiệm, miễn nhiệm cấp dưới trực tiếp của mình, nhưng không bắt buộc phải thông qua cấp uỷ cùng cấp, mà chỉ quy định phải trao đổi với cấp uỷ cấp dưới nơi có cán bộ được bổ nhiệm. Như vậy, có thể hiểu quyết định bổ nhiệm, kỷ luật cấp dưới trực tiếp thuộc quyền hạn của người đứng đầu.

Điều này cho thấy, việc trao quyền cho cấp trưởng là rất cao. Nhưng, trách nhiệm ràng buộc cũng rất nặng nề trong các quyết định về nhân sự của mình. Đó là sự cảnh báo, buộc “anh” phải nghĩ đến lợi ích chung khi tiến cử, bổ nhiệm người. Sự trừng phạt có thể rơi xuống đầu “anh” bất cứ lúc nào, kể cả khi về hưu rồi, nếu “anh” lạm dụng quyền lực hoặc thiếu trách nhiệm trong việc lựa chọn và bổ nhiệm nhân sự.

Trách nhiệm suốt đời của người đứng đầu

- Quyền thì phải gắn liền với trách nhiệm. Tuy nhiên, việc quy định trách nhiệm rất nặng nề như giới thiệu sai người thì phải chịu trách nhiệm suốt đời. Ví dụ, tại thời điểm giới thiệu và bổ nhiệm họ là người tốt nhưng sau 1-2 nhiệm kỳ, nhân sự đó suy thoái, biến chất mà người đứng đầu vẫn phải chịu trách nhiệm thì liệu có công bằng?

-ĐBQH Lê Thanh Vân: Nếu người đứng đầu suy nghĩ chín chắn, thấu đáo, có cái tâm trong sáng và có bản lĩnh, vì sự nghiệp chung của Đảng, của nhân dân trong việc lựa chọn nhân sự, thì khả năng chọn sai là rất ít, nếu không muốn nói là khó xảy ra. Vì quy định 142 buộc người đứng đầu phải cân nhắc rất kỹ lưỡng.

Quy định cho “anh” hai lựa chọn. Một là có quyền làm, hai là chọn cách không làm. Tức là người đứng đầu có thể tự mình lựa chọn nhân sự hoặc để cho cấp uỷ quyết định. Vì vậy, khi chọn thì phải suy nghĩ, xem xét thật kỹ càng chứ, phải có kiểm nghiệm, có thực chứng người được lựa chọn cả về đạo đức lẫn tài năng, phải đảm bảo đúng tiêu chuẩn để thực thi công việc được giao.

Thực tế cho thấy các Nghị quyết, quyết định rất đúng đắn, nhưng khi đưa vào cuộc sống, có chỗ, có nơi bị biến tướng.

- Liệu Quy định 142 đã đủ nghiêm khắc để răn đe việc người đứng đầu lạm quyền không, thưa ông?

-ĐBQH Lê Thanh Vân: Cũng có ý kiến lo ngại sự lạm quyền của người đứng đầu. Ví dụ, người đứng đầu có thể bằng quyền uy của mình mà chi phối, tác động đến từng thành viên của cấp uỷ để hợp thức hóa sự tiến cử của mình. Tuy nhiên, trong các quy định khác của Đảng đã có sự rào chắn vấn đề này và đặc biệt, trong Quy định 142 cũng đã rào chắn rất kỹ.

Trừng trị những người lạm dụng chức vụ quyền hạn, bất kể đã nghỉ hưu là quy định tiến bộ và rất chặt chẽ

ĐBQH Lê Thanh Vân

Như đã phân tích trong 2 tình huống nêu trên, đó là tiến cử sai người, hoặc kỷ luật, cách chức, giáng chức sai người, cho dù đã về hưu thì vẫn phải chịu trách nhiệm. Đấy là quy định có tính chất phòng ngừa rất cao, chưa từng có. Cái này đã được kiểm nghiệm qua thực tế, đặc biệt là trong công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực vừa qua.

Ví dụ việc trừng trị những người lạm dụng chức vụ quyền hạn, bất kể người ấy đã nghỉ hưu 2-3 nhiệm kỳ. Việc làm này mang lại hiệu quả tốt và rất được lòng dân. Vì vậy trong Quy định 142 lần này, một lần nữa, xác định rất rõ trách nhiệm của người đứng đầu khi tiến cử nhân sự sai hay kỷ luật cấp dưới sai. Đấy là quy định tiến bộ và rất chặt chẽ.

- Quy định 142 quy định quyền của người đứng đầu trong việc bổ nhiệm cấp dưới trực tiếp của mình nhưng không quy định cách thức lựa chọn để bổ nhiệm. Giả dụ, nếu trước khi bổ nhiệm một Bộ trưởng, Thủ tướng có thể chọn 2-3 ứng cử viên (sau khi trao đổi với cấp ủy cấp bộ) và cho tranh cử trong nội bộ của bộ hay không?

-ĐB QH Lê Thanh Vân: Về công tác nhân sự cấp cao trong bầu cử và bổ nhiệm từ trước đến nay vẫn tiến hành các bước rất chặt chẽ theo các quy định hiện hành. Quy định 142 quy định rõ hơn quyền và trách nhiệm của người đứng đầu. Ví dụ, người đứng đầu bổ nhiệm cấp dưới trực tiếp của mình thì quy định 142 chỉ quy định thủ tục trao đổi với cấp uỷ cấp dưới, rồi quyết định bổ nhiệm và phải chịu trách nhiệm về quyết định của mình.

Còn trong 142 đúng là không có những quy định cụ thể đối với tình huống vừa đặt ra. Quy định 142 chỉ quy định việc giới thiệu nhân sự bầu cử, bổ nhiệm cấp phó của người đứng đầu; bầu bổ sung ủy viên ban thường vụ cấp ủy cùng cấp; bổ nhiệm, miễn nhiệm cấp trưởng cấp dưới trực tiếp thuộc thẩm quyền quản lý, không quy định cụ thể người đứng đầu lựa chọn bằng phương pháp nào.

Vì vậy, nếu người đứng đầu thấy làm như thế này, thế kia sẽ lựa chọn được người để mình đưa ra giới thiệu hoặc bổ nhiệm tốt hơn thì có thể làm mà không trái với tinh thần của Quy định 142.

- Cùng với việc trao quyền và trách nhiệm cho người đứng đầu chắc chắn phải đồng hành với việc cải cách tiền lương và những cơ chế, chế độ cho những người tài thì mới mong có được đội ngũ vừa có đức, lại có tài năng để đảm nhiệm các trọng trách được giao. Vấn đề này đang được giải quyết như thế nào, thưa ông?

-ĐBQH Lê Thanh Vân: Chúng ta đang thực hiện cải cách tiền lương theo tinh thần của Nghị quyết số 27-NQ/TW về cải cách chính sách tiền lương đối với cán bộ, công chức, viên chức, lực lượng vũ trang và người lao động trong doanh nghiệp. Trong nghị quyết này cũng nhấn mạnh đến việc đối đãi với những người có tài năng.

Trung ương cũng đã có văn bản quy định mang tính nguyên tắc về lương bổng với người có tài năng, đặc biệt là tài năng trẻ. Chính phủ đang hoàn thiện dự thảo nghị định quy định chính sách thu hút và trọng dụng người có tài năng vào cơ quan hành chính nhà nước và đơn vị sự nghiệp công lập.

Tinh thần của dự thảo nghị định là đưa ra các tiêu chí đối với người tài năng, đặc biệt là trên các lĩnh vực mà chúng ta đang ưu tiên, trong đó có lĩnh vực quản lý điều hành, như là chọn người đứng đầu chẳng hạn. Trong đó cũng đang bàn luận về các chính sách ưu đãi như bố trí công ăn việc làm, tiền lương, nhà ở… và có những quy định ưu đãi khác vượt trội dành cho người tài năng. Đồng thời với việc triển khai thực hiện Quy định 142 cũng phải hoàn thiện các quy định khác như là chính sách đãi ngộ để đảm bảo cho cán bộ thực hiện các trọng trách mà họ được giao.

- Xin cám ơn ông!