Trao đổi với The Washington Post, các quan chức Ukraine cho biết Mỹ không có kế hoạch tiếp tục viện trợ các hệ thống phòng không tầm xa MIM-104 Patriot cho Ukraine. Theo đó, Mỹ "sẽ không cho không" các hệ thống này, mà có thể bán cho Ukraine với điều kiện thanh toán bằng tiền mặt hoặc các nhượng bộ cụ thể.
“Họ suy nghĩ như những doanh nhân. Nếu tôi cho bạn thứ gì đó, thì bạn phải đáp lại bằng thứ gì đó”, một quan chức Ukraine nói với Washington Post hôm 28/5.
Patriot hiện là hệ thống vũ khí đắt đỏ và có giá trị cao nhất mà Ukraine đang vận hành. Mỹ xuất khẩu mỗi hệ thống với giá khoảng 2,5 tỷ USD, dù một số nguồn cho biết mức giá có thể thấp hơn, khoảng 1,5 tỷ USD. Giới lãnh đạo Ukraine đã nhiều lần đưa ra yêu cầu rất lớn về số lượng hệ thống Patriot, trong đó Tổng thống Volodymyr Zelensky liên tục kêu gọi Mỹ chuyển giao từ 20 hệ thống trở lên.
Ông tuyên bố hồi tháng 2: “Chúng tôi cần 20 hệ thống này, tương đương khoảng 35 tỷ USD. Nếu Mỹ viện trợ chúng tôi 35 tỷ USD dưới dạng hệ thống Patriot, chúng tôi sẽ coi đó là khoản đầu tư. Đổi lại, chúng tôi sẵn sàng đầu tư một khoản tương đương”.
Khi bình luận về đề nghị mua 10 hệ thống Patriot của Tổng thống Zelensky – tương đương khoảng 15 tỷ USD theo ước tính nhỏ nhất – Tổng thống Mỹ Donald Trump nói vào đầu tháng 4: “Ông ấy luôn tìm cách mua tên lửa…Nghe này, khi anh khơi mào một cuộc chiến, anh phải biết chắc mình có thể thắng. Anh không thể khởi chiến với một đối thủ lớn hơn mình 20 lần và hy vọng người khác sẽ đưa cho anh vài quả tên lửa”.
Khi đó, ông Zelensky đáp lại: “Có hệ thống Patriot, và các ông có rất nhiều, các ông cũng có dây chuyền sản xuất. Có một vài bước cần thiết để bảo vệ Ukraine. Bước một là một hệ thống trị giá khoảng 1,5 tỷ USD; chúng tôi sẵn sàng mua ít nhất 10 hệ thống để bảo vệ một số thành…Chúng tôi sẽ kiếm được tiền và sẵn sàng chi trả toàn bộ”.
Mỹ là nước đầu tiên cam kết viện trợ hệ thống Patriot cho Ukraine vào ngày 22/12/2022, sau đó được Đức và Hà Lan nối bước. Hệ thống đầu tiên được cho là đã đến Ukraine vào ngày 18/4/2023, tiếp theo là các đợt chuyển giao từ nhiều nước NATO khác.
Việc viện trợ Patriot được coi là một động thái bất ngờ, khi hệ thống này vốn được dự đoán là sẽ dễ bị tổn thương trước các đòn tấn công bằng tên lửa của Nga. Nhiều chuyên gia cũng đặt dấu hỏi về khả năng vận hành Patriot của Ukraine, do yêu cầu huấn luyện nhân lực kéo dài hơn 1 năm. Điều này làm dấy lên nghi ngờ rằng các hệ thống Patriot tại Ukraine sẽ phụ thuộc rất nhiều vào các nhân viên hợp đồng phương Tây để duy trì hoạt động.
Cả Mỹ và châu Âu đều do dự
Mỹ hiện cũng đang phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt Patriot cho chính lực lượng vũ trang của mình, khiến khả năng cung cấp cho Ukraine với điều kiện ưu đãi trở nên khó khăn hơn. Ngay từ tháng 4/2024, Cố vấn An ninh Quốc gia Jake Sullivan đã xác nhận rằng Mỹ không thể cung cấp thêm Patriot cho Ukraine, bất chấp việc ông Zelensky vừa yêu cầu “ít nhất 7 hệ thống” mới.
“Hiện nay, các hệ thống Patriot của Mỹ đang được triển khai khắp thế giới, bao gồm cả Trung Đông, để bảo vệ binh sĩ Mỹ”, ông Sullivan nói. “Nếu chúng tôi có thể giải phóng thêm các tổ hợp Patriot thì chúng tôi sẽ gửi đi. Nhưng hiện tại, chúng tôi đang đảm nhận phần lớn việc cung cấp tên lửa để tiếp đạn cho các hệ thống đã được triển khai”.
Việc triển khai thêm hệ thống Patriot và THAAD đến Trung Đông từ tháng 10 năm trước cho thấy sức ép rất lớn và ngày càng tăng đối với hệ thống phòng không của Mỹ trên toàn cầu. Dù vậy, ông Sullivan cũng cho biết Mỹ đang làm việc để vận động các đồng minh châu Âu hỗ trợ Ukraine bằng chính kho vũ khí của họ.
Tuy nhiên, kho dự trữ của các thành viên NATO tại châu Âu cũng đang cạn kiệt nghiêm trọng, khiến khả năng chuyển giao thêm trở nên rất hạn chế.
Ngày 9/4/2024, Ngoại trưởng Đức Annalena Baerbock xác nhận năng lực hạn chế của nước này:
“Thật không may, kho dự trữ của chúng tôi, đặc biệt là các hệ thống Patriot, hiện gần như đã cạn. Do đó, tôi đã nói rõ trong cuộc họp ngoại trưởng NATO rằng chúng ta cần rà soát lại toàn bộ khả năng sẵn có của các hệ thống Patriot tại châu Âu và trên toàn cầu, đồng thời sẽ nỗ lực hết sức để tìm nguồn cung cho Ukraine”.
Patriot đổi tài nguyên của Ukraine
Một khả năng đang được cân nhắc là Washington có thể đồng ý cung cấp Patriot cho Ukraine để đổi lấy quyền tiếp cận tài nguyên tự nhiên của nước này – tương tự thỏa thuận khoáng sản được ký vào cuối tháng 4, trong đó Mỹ được cấp quyền tiếp cận đặc biệt đối với khoáng sản, dầu mỏ, khí đốt và các tài nguyên khác của Ukraine để đổi lấy viện trợ quân sự tiếp tục.
Tuy nhiên, vẫn còn nhiều nghi vấn về việc liệu việc chuyển giao thêm hệ thống Patriot có thực sự tạo ra khác biệt lớn trong cuộc xung đột hiện nay hay không, do hệ thống này vẫn tỏ ra dễ tổn thương trước các đòn tấn công bằng tên lửa của Nga, và đã bị phá hủy với số lượng đáng kể.
Người phát ngôn Không quân Ukraine, ông Igor Ignat, hôm 26/5 đã thừa nhận điểm yếu của hệ thống này khi đối phó với tên lửa đạn đạo chiến thuật chủ lực của Nga là Iskander-M.
“Các tên lửa Iskander thực hiện các thao tác cơ động né tránh ở giai đoạn cuối, khiến việc tính toán quỹ đạo đánh chặn của Patriot bị vô hiệu…Ngoài ra, Iskander có thể thả mồi nhử, khiến tên lửa Patriot bị đánh lừa”, ông nói.
Tuyên bố này được đưa ra sau khi nhiều đoạn video suốt hơn một năm qua xác nhận việc nhiều hệ thống Patriot đã bị phá hủy trong các đòn tấn công riêng biệt của Iskander-M.
Ukraine chính thức gửi điều kiện ngừng bắn cho Nga, chờ hồi đáp từ Moscow
Ngoại trưởng Nga nói ông Trump bị "lọc thông tin", Mỹ đang bị thao túng về chiến sự Ukraine
