Ngay sau khi ngồi vào bàn đàm phán với các quan chức châu Âu tại một khu nghỉ dưỡng golf ở Scotland vào ngày 27/7, Tổng thống Mỹ ông Donald Trump cho biết ông muốn được đảm bảo rằng châu Âu sẽ thực hiện các cam kết tăng đầu tư vào Mỹ.
Ông Trump đặt câu hỏi rằng làm sao Mỹ có thể chắc chắn rằng các công ty châu Âu sẽ không phớt lờ kế hoạch đầu tư sau khi đạt được thỏa thuận. Theo những người am hiểu vấn đề, sau khi các nhà lãnh đạo EU cam đoan rằng kế hoạch đầu tư là nghiêm túc, ông Trump đáp lại: "Chứng minh đi".
Các quan chức EU đã liệt kê tên những công ty mà họ nói là đã sẵn sàng đầu tư. Họ nói thêm rằng nếu có thỏa thuận thương mại, khoản đầu tư dự kiến gần 200 tỷ USD sẽ còn tăng thêm.
Kết thúc cuộc đàm phán, ông Trump tuyên bố sẽ áp mức thuế cơ bản xuống còn 15% với EU, thay vì 30% như từng đe dọa. Ông nói EU sẽ đầu tư 600 tỷ USD vào Mỹ, theo thỏa thuận có kèm cam kết riêng mua 750 tỷ USD hàng hóa năng lượng Mỹ trong vòng 3 năm. Các quan chức châu Âu cho biết con số 600 tỷ USD dựa trên kế hoạch đầu tư của khối doanh nghiệp tư nhân.
Thỏa thuận này được xem là một thắng lợi lớn của ông Trump, đánh dấu kết quả sau nhiều tháng đàm phán giữa Mỹ và đối tác thương mại lớn nhất của mình, đồng thời là tín hiệu rõ ràng nhất rằng các nước giờ coi chính sách thuế quan của Mỹ là dài hạn chứ không phải tạm thời.
Sự thay đổi thái độ của phía châu Âu là một yếu tố quan trọng: thay vì cố gắng loại bỏ hoàn toàn các mức thuế, họ tập trung tìm cách giảm thiểu thiệt hại cho doanh nghiệp và nền kinh tế của mình.
Bà Ursula von der Leyen, Chủ tịch Ủy ban châu Âu, thừa nhận mức thuế 15% là "rõ ràng là thách thức đối với một số bên", nhưng bà cũng nói: "Chúng ta không nên quên rằng điều đó vẫn đảm bảo quyền tiếp cận thị trường Mỹ cho EU".
Ngay trước khi ông Trump và bà von der Leyen gặp nhau hôm 27/7 để hoàn thiện thỏa thuận, các cố vấn của ông Trump đã gọi cho phía châu Âu để nhấn mạnh rằng cuộc đàm phán cần tập trung vào việc EU mở cửa thị trường tốt hơn cho doanh nghiệp Mỹ.
Việc EU chấp nhận mức thuế 15% là sự đảo ngược hoàn toàn so với cách tiếp cận mang tính đối đầu ban đầu. Sau khi ông Trump áp thuế 25% lên thép và nhôm vào tháng 3, EU đã đáp trả bằng danh sách thuế lên các sản phẩm Mỹ, từ bơ đậu phộng cho đến xe máy Harley-Davidson, với mục tiêu gây thiệt hại chính trị tối đa cho ông Trump, theo một quan chức EU khi đó.
Khi Anh đạt được thỏa thuận riêng vào tháng 5 với mức thuế chỉ 10%, được coi là mức thuế cơ bản toàn cầu của Mỹ, một số quan chức EU đã tỏ thái độ chỉ trích. Ông Benjamin Dousa, Bộ trưởng Hợp tác Phát triển Quốc tế và Thương mại của Thụy Điển, từng nói: "Nếu thỏa thuận Anh-Mỹ là tất cả những gì châu Âu nhận được, Mỹ nên chờ đợi các biện pháp đáp trả từ phía chúng tôi".
Tuy nhiên, theo thời gian, các quan chức EU dần coi mức 10% là mức sàn tối thiểu. Họ nhận ra rằng các quan chức Mỹ đang chú trọng đến doanh thu từ thuế quan.
Ông Maroš Šefčovič, Cao ủy Thương mại EU, nói với Wall Street Journal trong hôm 28/7: "Ngày càng rõ rằng Tổng thống Trump hoàn toàn nghiêm túc trong việc thay đổi mạnh mẽ cục diện thương mại toàn cầu". Ông nói thêm: "Không thể quay lại trạng thái cũ như trước ngày 2/4".
Khi thích nghi, EU đã dựa nhiều vào ông Šefčovič để dẫn dắt đàm phán chính trị với phía Mỹ. Từ tháng 2, ông đã 7 lần bay sang Washington, có hơn 100 giờ thảo luận với các quan chức Mỹ qua điện thoại, video và gặp trực tiếp.
Có lần, khoảng một tuần trước cuộc gặp ở Scotland, ông Šefčovič nói rằng mình đã dành một nửa thời lượng chuyến xe dài 700 dặm về Slovakia để trao đổi với Bộ trưởng Thương mại Mỹ Howard Lutnick và Đại diện Thương mại Mỹ ông Jamieson Greer. Khi cần tìm tài liệu để tiếp tục trao đổi, ông phải dừng lại ở các bãi đỗ xe có Wi-Fi để tiếp tục các cuộc thảo luận – vốn rất quan trọng cho giai đoạn cuối trước cuộc gặp ở Scotland.
Bước ngoặt của cuộc đàm phán xảy ra vào tháng 5, khi ông Trump đe dọa trên mạng xã hội sẽ áp mức thuế 50% lên EU. "Đàm phán với họ chẳng đi tới đâu", ông Trump viết. Nhưng sau cuộc gọi với bà von der Leyen 2 ngày sau đó, ông tuyên bố tạm thời dừng lời đe dọa này.
EU sau đó thay đổi chiến lược. Theo những người liên quan, họ trình cho Mỹ một đề xuất bao gồm việc tăng mua năng lượng Mỹ và giảm thuế cho một số hàng hóa nhập khẩu từ Mỹ. Ông Greer xác nhận vào đầu tháng 6 rằng EU đã đưa ra "một điểm khởi đầu đáng tin cậy".
Tuy nhiên, vào ngày 12/7, ông Trump lại đăng thư lên mạng xã hội, tuyên bố sẽ áp thuế 30% với EU vào đầu tháng 8. Việc này khiến các quan chức EU bất ngờ vì họ tưởng đã gần đạt được thỏa thuận.
Vài ngày sau, ông Šefčovič trả lời Fox News, hé lộ về thỏa thuận sắp thành hình: EU sẵn sàng tăng mạnh nhập khẩu dầu mỏ, khí đốt hóa lỏng, nhiên liệu hạt nhân từ Mỹ, cũng như chi khoảng 40 tỷ USD cho chip trí tuệ nhân tạo.
Ông cũng nói EU dự tính đầu tư khoảng 500 tỷ USD vào Mỹ trong 3 năm tới.
Trước cuộc họp ở Scotland, ông Šefčovič còn xin lời khuyên từ trưởng đoàn đàm phán Nhật Bản để hiểu rõ hơn về cách ông Trump đàm phán. Ông được biết rằng ở giai đoạn cuối, các cuộc trao đổi với ông Trump thường đi sâu vào chi tiết.
Vào ngày 27/7, các quan chức EU đã tập trung tại một khách sạn ở Glasgow để bàn về thông điệp nào sẽ hiệu quả nhất trong cuộc họp với ông Trump. Họ đến cuộc gặp với đầy đủ dữ liệu cụ thể, bao gồm các ví dụ cụ thể về kế hoạch đầu tư của doanh nghiệp EU vào Mỹ.
Tiết lộ chi phí nâng cấp "cung điện bay" của ông Trump
Ông Trump thăm Scotland, EU sẵn sàng "xuống nước" để đạt thỏa thuận thương mại
