|
|
| Chiến đấu cơ Su-34 Nga tham chiến tại Syria |
Một tháng trước khi Thổ Nhĩ Kỳ bắn hạ máy bay Su-24 Nga bị tố vi phạm không phận, tình báo quân sự Nga đã cảnh báo tổng thống Vladimir Putin về kế hoạch của Thổ. Các nhà ngoại giao thạo tin nói rằng ông Putin đã bác bỏ lời cảnh báo, hiển nhiên vì ông không tin rằng Thổ Nhĩ Kỳ sẽ dám mạo hiểm khiêu khích Nga và can thiệp sâu vào cuộc chiến Syria.
Theo The Independent (Anh), trong sự kiện chiến đấu cơ F-16 Thổ bắn hạ máy bay Nga hôm 24/11/2015, giết chết một phi công, vụ tấn công có dấu hiệu rất rõ của một vụ phục kích được chuẩn bị kỹ lưỡng. Thổ Nhĩ Kỳ tuyên bố rằng đáp trả máy bay Nga vi phạm không phận 17 giây, nhưng các chiến đấu cơ Thổ đã rất cố gắng ngụy trang bằng cách bay ở độ cao thấp và có vẻ thực hiện nhiệm vụ đặc biệt là tiêu diệt máy bay Nga.
Vụ bắn hạ này ghi nhận lần đầu tiên máy bay Nga bị một nước NATO bắn rơi kể từ chiến tranh Triều Tiên mang tầm quan trọng vì nó cho thấy Thổ Nhĩ Kỳ đã dấn sâu thế nào để duy trì vị thế của mình trong cuộc chiến tàn khốc ở Syria. Hai tháng đã trôi qua, Thổ Nhĩ Kỳ hiện đang đối mặt với những phát triển quân sự mới tại miền bắc Syria, gây ra mối đe dọa lớn hơn nhiều với lợi ích của Ankara hơn là một vụ vi phạm không phận ngắn ngủi. Thậm chí Thổ lại vừa cáo buộc máy bay Nga tiếp tục vi phạm không phận hôm 29/1.
Cuộc chiến Syria đang ở trong một giai đoạn kịch tính, Hơn một năm qua, người Kurd tại Syria và lực lượng vũ trang của họ (YPG) đã chiếm được một nửa biên giới Thổ-Syria dài 500km. Tuyến tiếp tế chủ yếu cho nhóm khủng bố Nhà nước Hồi giáo (IS) chạy qua khu vực biên giới Tal Abyad phía bắc Raqqa, đã bị YPG chiếm được hồi tháng 6/2015. Được không lực Mỹ oanh tạc dữ dội yểm trợ, người Kurd đang tiến trên khắp các hướng, phong tỏa vùng lãnh thổ giữa hai con sông Tigris và Euphrates ở miền bắc Syria với Thổ Nhĩ Kỳ.
YPG chỉ cần đánh chiếm nốt 60 dặm nằm ở tây Jarabulus dọc sông Euphrates, là khóa được các tuyến tiếp tế cho IS và các nhóm phiến quân khác qua hành lang nối Azzaz với Aleppo. Thổ Nhĩ Kỳ tuyên bố rằng “ranh giới đỏ” là YPG không nên vượt qua bờ tây sông Euphrates. Thổ đã không phản ứng gì khi lực lượng ủy nhiệm của YPG là Lực lượng dân chủ Syria (SDF) chiếm được đập Tishrin trên sông Euphrates, uy hiếp thành trì của IS tại Manbij. Người Kurd Syria hiện nay đang cân nhắc xem liệu có nên chiếm vùng lãnh thổ chiến lược ở phía bắc Aleppo và kết nối với khu vực người Kurd ở Afrin hay không.
Những diễn biến trong vài tháng tới đây có thể sẽ xác quyết ai là những người chiến thắng và kẻ thua cuộc về dài hạn trong khu vực trong nhiều thập kỷ tới. Lực lượng của tổng thống Syria Bashar al-Assad đang tiến trên nhiều mặt trận dưới ô không quân Nga. Chiến dịch 5 năm hòng lật đổ Assad tại Damascus của tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan, thông qua việc chống lưng phiến quân vũ trang, dường như sắp thất bại.
Thổ Nhĩ Kỳ có thể phản ứng trước thực tế trên bằng cách chấp nhận, thừa nhận rằng sẽ rất khó điều quân vào miền bắc Syria do vấp phải sự phản đối mạnh mẽ của Mỹ và Nga. Nhưng nếu hứng chịu thất bại và tủi hổ, Thổ có thể làm liều. Ông Gerard Chaliand, chuyên gia người Pháp về chiến tranh phi thông thường và chính trị Trung Đông nói: “Nếu Erdogan không phải là lãnh đạo, tôi dám chắc người Thổ sẽ không can thiệp quân sự vào miền bắc Syria. Nhưng kể từ khi ông ta nắm quyền , tôi nghĩ Thổ sẽ làm việc đó”.
Erdogan nổi tiếng liều lĩnh. Can thiệp quân sự vào Syria sẽ rất mạo hiểm, nhưng ông Challiand tin rằng Thổ Nhĩ Kỳ “có khả năng can thiệp quân sự và sẽ không bị Nga ngăn cản”. Tất nhiên, việc này không dễ. Moscow có các chiến đấu cơ trên không và hệ thống tên lửa phòng không trên mặt đất, nhưng có thể ông Putin có ý đồ rõ ràng về việc hạn chế chiến dịch quân sự của Nga tại Syria.
Omar Sheikhmous, một cựu lãnh đạo người Kurd hiện đang sống tại châu Âu cho biết, người Kurd hiểu rõ rằng Nga và chính quyền Syria sẽ không lâm chiến với Thổ Nhĩ Kỳ vì người Kurd. Ông cảnh báo rằng đảng lãnh đạo người Kurd PYD không nên phóng đại sức mạnh của mình vì phản ứng của Erdogan rất khó lường.
Những thủ lĩnh người Kurd khác tin rằng Thổ Nhĩ Kỳ sẽ không can thiệp quân sự và nếu điều đó có xảy ra, nó đã phải diễn ra trước sự kiện bắn hạ Su-24 Nga. Việc này đã dẫn tới thực tế Nga tăng cường không quân và phòng không tại Syria và có thái độ thù địch hơn với Thổ Nhĩ Kỳ, dốc sức hậu thuẫn cho quân đội Syria tiến đánh bắc Latakia và xung quanh Aleppo. Hiện nay, người Kurd tại Syria vẫn đang cân nhắc xem nên làm gì.
Nếu như Thổ không can thiệp quy mô lớn vào Syria, rồi Assad và đồng minh của ông chiến thắng nhờ sự hậu thuẫn của Nga, Iran và lực lượng Hezbollah thay đổi cán cân lực lượng có lợi cho họ. Các nước Hồi giáo Sunni trong khu vực như Saudi Arabia, Qatar và Thổ Nhĩ Kỳ do đó thất bại trong việc lật đổ Assad bằng cách chống lưng cho phiến quân.
Tham vọng của các nước này bị kiềm chế. Saudi Arabia là một nước lãnh đạo đồng bóng, đã bị mắc cạn trong cuộc chiến tại Yemen và giá dầu có thể chỉ ở mức 30USD/thùng. Hành động của Qataq tại Syria thậm chí còn thiếu tính toán hơn với những chính sách luôn bị xem là hợm hĩnh, hư ảo.
Thổ Nhĩ Kỳ là cường quốc trong khu vực có thể làm thay đổi cục diện Syria bằng cách công khai can thiệp quân sự, một động thái không thể không tính đến trong bối cảnh biên giới Thổ Nhĩ Kỳ-Syria đã bị phong tỏa. Tuy nhiên, cuộc xung đột Syria đã bị quốc tế hóa đến mức chỉ có Mỹ và Nga mới có thể giúp đi tới hồi kết thúc, Independent kết luận.
T.N