Sergei Skripal 66 tuổi - một cựu đại tá tình báo quân đội Nga đã bị bắt tại Moscow năm 2004 vì làm điệp viên cho tình báo MI6 của Anh quốc. Skripal bị kết án 13 năm tù vào năm 2006 vì tội phản quốc. Năm 2010, ông này được ân xá, tha bổng và được đưa tới Anh trong một chương trình trao đổi tù nhân gián điệp với một nhóm nhiều các điệp viên "nằm vùng" bị bắt tại Mỹ đã bị kết tội sớm và trục xuất về Nga (theo EDM, 8.7.2010).
Vào ngày 4.3, Skripal hiện cư trú tại Salisbury, Anh quốc được tìm thấy trên một chiếc ghế công cộng trong tình trạng bất động cùng con gái là Yulia - một công dân Nga sống tại Moscow tới Anh để thăm ông. Theo các nhà chức trách Anh quốc, hai cha con Skripal bị đầu độc bởi một chất độc mạnh gây ảnh hưởng tới thần kinh được biết tới với cái tên "Novichok" được phát triển trong thời kỳ Chiến Tranh Lạnh tại Liên Xô.
Ngày 14.3, Thủ tướng Anh Theresa May đã tuyên bố trục xuất 23 nhà ngoại giao Nga do có liên quan tới hoạt động tình báo.
Không giống như các chất độc thần kinh thông thường khác như sarin hay VX, rất ít điều về Novichok được biết đến. Nó có vẻ độc hơn so với các loại chất độc thần kinh khác. Novichok được sản xuất bằng một "công thức nhị nguyên" bao gồm hai thành phần không độc nhưng khi kết hợp sẽ ngay lập tức trở thành một chất độc tiềm tàng. Nguồn chính để công chúng biết tới Novichok là từ nhà hóa học thời Liên Xô Vil Mirzayanov (83 tuổi). Ông từng làm ở GosNIIKht - viện nghiên cứu vũ khí hóa học của Nga và được sử dụng những thông tin an ninh tối quan trọng OV (Osoboy Vazhnosti).
Năm 1992, cùng với đồng nghiệp là Lev Fedorov ông đã tiết lộ thông tin về việc Nga phát triển trái phép chất độc thần kinh theo chủng Novichok trên tờ báo Moskovskiye Novosti. Mirzayanov ngay lập tức bị bắt và kết tội phản quốc. Trong những tiến trình pháp luật sau đó, các nhà chức trách Nga biết tới sự tồn tại của Novichok. Cuối cùng, Mirzayanov được thả và cho phép di cư tới Mỹ nơi ông hiện đang định cư. Theo Mirzayanov, chỉ có Nga mới có khả năng kỹ thuật để thực hiện một cuộc tấn công sử dụng khí độc thần kinh Novichok (Newsru.com ngày 13.3). Nga đã bác bỏ điều này và cho rằng chất độc này có thể do bên khác tạo ra và thực tế hoàn toàn không có loại chất độc nào tên là Novichock.
Thủ tướng Anh Theresa May đã yêu cầu Moscow phải cung cấp thông tin về chương trình Novichok. Sau khi Nga từ chối, bà đã tuyên bố trục xuất 23 nhà ngoại giao Nga với lý do họ có liên quan tới hoạt động tình báo của Nga. Tất cả các liên hệ cấp cao giữa Nga và London bị dừng lại. Những lợi ích kinh doanh của Nga tại Anh sẽ bị điều tra kỹ lưỡng và sẽ có nhiều vòng kiểm tra an ninh hơn với những người mang quốc tịch Nga.
Phản ứng chính thức của Nga khá cứng rắn. Moscow cũng tuyên bố trục xuất các nhà ngoại giao Anh. Nhưng đây có thể không phải là hành động ăn miếng trả miếng. Việc giảm nhân số ngoại giao của Anh tại Nga có thể là để thực hiện việc phá hỏng các nhiệm vụ tại Moscow. Bộ Ngoại giao Nga tuyên bố các nhà chức trách Anh đang quấy rầy những người Nga giàu có đang sống và có gia đình tại Anh nên để họ quay trở về Nga với tài sản của mình (Interfax ngày 14.3).
Ông Sergei Skripal là điệp viên hai mang Nga - Anh.
Các quan chức Nga cứng rắn phản đối bất cứ mối liên hệ nào giữa người Nga với vụ đầu độc tại Salisbury, cáo buộc Anh đã không đưa ra được bằng chứng vững chắc về sự liên quan tới vụ đầu độc. Vụ đầu độc tại Salisbury được mô tả là một sự "kích động", ngụ ý chính người Anh đã tạo ra chất độc thần kinh Novichok và sử dụng nó với mục đích buộc tội Nga. Khiển trách về căn bệnh "nỗi sợ Nga", đại diện thường trực tại Liên Hợp Quốc của Nga ông Vasiliy Nebenzhya tuyên bố Nga vô tội và không có lợi ích gì khi đầu độc Skripal (Interfax ngày 15.3).
Một vài quan chức Nga bảo vệ quan điểm chất độc thần kinh Novichok đã bị tiêu hủy tại Nga cùng với tất cả các vũ khí hóa học khác (Militarynews.ru ngày 14.3). Các quan chức khác khẳng định Novichok chưa bao giờ được chính thức coi là một vũ khí hóa học và chưa bị tiêu hủy bởi vì nó chưa bao giờ tồn tại một cách chính thức (Interfax ngày 14.3).
Mirzayanov người đã lộ thông tin về Novichok hiện bị các nguồn tin ủng hộ Kremlin phản bác (Komsomolskaya Pravda ngày 15.3). Phó Bộ trưởng Ngoại giao Nga Sergei Ryabkov dứt khoát phủ nhận có một chương trình chất độc thần kinh bí mật tên là "Novichok ở Nga hay ở Liên Xô" khi Nga đã dừng hoàn toàn việc phát triển các vũ khí hóa học mới và hoàn toàn tiêu hủy những kho vũ khí hóa học đã từng tồn tại. Ông Ryabkov gọi ông Mirzayanov là "kẻ đào ngũ" và là người không đáng tin (Militarynews ngày 15.3).
Nhà hóa học Mirzayanov được cho là đã chế tạo ra chất độc thần kinh Novichok.
Có vẻ như Moscow đang giận dữ hơn là sợ hãi khi được nghe thông tin về các lệnh trừng phạt mới. Những nhà bình luận người Nga kết luận, Anh có thể đang "cáu tiết" nhưng không thể tự mình làm gì gây thiệt hại thật sự tới đất nước Nga. Về mảng ngân hàng, Nga có thể bị thiệt hại nếu bị chặn quyền truy cập vào hệ thống chuyển tiền quốc tế SWIFT nhưng để làm được điều này London cần ủng hộ trực tiếp từ các đồng minh - điều có vẻ như không thể xảy ra.
Mỹ và các nước chủ chốt của phương Tây để thể hiện tình đoàn kết với Anh sau vụ tấn công tại Salisbury. Nhưng có lẽ Moscow đã tính toán rằng không nước phương Tây nào sẽ đi xa hơn thế. BP có 20% cổ phần tại Rosneft, công ty dầu khí do nhà nước Nga kiểm soát và quyền lợi của BP có thể bị ảnh hưởng nếu vụ Skripal dẫn tới việc áp dụng thêm những lệnh trừng phạt kinh tế với Nga. Người ta tin rằng toàn bộ câu chuyện về Skripal sẽ bị thổi bay với kết quả là thêm những rạn nứt vào mối quan hệ vốn đã bất hòa giữa các nước phương Tây (Interfax ngày 14.3).
Ngày 1.3, trong thông điệp thường niên trước Quốc hội Liên bang Nga, tổng thống Putin đã tuyên bố Nga đang thắng trong cuộc chạy đua vũ khí hạt nhân.
Vào ngày 1.3 vừa qua, trong thông điệp thường niên trước Quốc hội Liên bang Nga, tổng thống Putin đã thông báo rằng Nga đang chiến thắng trong cuộc chạy đua bằng một loạt các loại siêu vũ khí. Ông cũng tuyên bố rằng phương Tây (Mỹ) đã thất bại trong việc ngăn chặn hay kiểm soát Nga bằng các lệnh trừng phạt hay bằng cách xây dựng các hệ thống phòng thủ tên lửa và thực tế đòi hỏi phương Tây đàm phán một cách bình đẳng (EDM ngày 1, 5 và 8.3).
Nhưng phương Tây và Mỹ có vẻ chưa đủ ấn tượng bởi những gì ông Putin đưa ra để đồng ý đàm phán bỏ cuộc về mặt chiến lược. Trong khi những căng thẳng giữa Nga và thế giới phương Tây có thể tăng lên thì vụ Skripal công khai gửi một thông điệp mạnh mẽ tới tất cả những kẻ có tiềm năng phản bội nước Nga trong hệ thống của Nga rằng việc làm phản sẽ không có hiệu quả và phương Tây không thể đảm bảo an toàn cho họ.
Cùng thời điểm, Nga thách thức phương Tây có hành động tiến xa hơn là những lời nói sáo rỗng và đe dọa. Nếu phương Tây thất bại trong việc phản ứng lại bằng những gì thực tế hơn là sự cáu giận thì Moscow đã chiến thắng. Nếu phương Tây cùng nhau đóng băng Nga trong SWIFT, bộ máy tuyên truyền của Kremlin sẽ quay về trạng thái phòng thủ toàn bộ, tập hợp những người ủng hộ Kremlin và ông Putin chống lại "những kẻ xâm lược phương Tây". Logic những hành động của Nga có thể làm cho nhiều nước phương Tây lúng túng và mất tinh thần. Nhưng logic này dù không đi theo lẽ thường nhưng vẫn rất hiệu quả, James Town thừa nhận.
