Chính phủ Mỹ hôm thứ Ba thông báo sẽ rút khỏi Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên Hợp Quốc (UNESCO), cáo buộc cơ quan này phân biệt đối với Israel và thúc đẩy các chương trình nghị sự “gây chia rẽ”.
Tổng thống Donald Trump từng ra lệnh rút Mỹ khỏi UNESCO vào năm 2017, trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông. Sau đó, Tổng thống Joe Biden đã đưa Mỹ quay trở lại tổ chức này.
“Việc tiếp tục tham gia UNESCO không còn phục vụ lợi ích quốc gia của Mỹ”, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Tammy Bruce tuyên bố.
UNESCO gọi động thái rút lui – sẽ có hiệu lực vào tháng 12/2026 – là điều “đáng tiếc nhưng không bất ngờ”, đồng thời cho biết tác động tài chính sẽ được kiểm soát.
“Tôi vô cùng tiếc nuối trước quyết định của Tổng thống Donald Trump khi một lần nữa rút Mỹ khỏi UNESCO”, Tổng Giám đốc Audrey Azoulay phát biểu, cho rằng quyết định này mâu thuẫn với các nguyên tắc cơ bản của chủ nghĩa đa phương.
“Dù đáng tiếc, thông báo này đã được dự đoán trước và UNESCO đã chuẩn bị cho tình huống này”, bà nói thêm.
Trong những năm gần đây, bà Azoulay cho biết UNESCO đã “thực hiện các cải cách cơ cấu lớn và đa dạng hóa nguồn tài chính”, bao gồm các khoản đóng góp từ khu vực tư nhân và các chính phủ tình nguyện.
Theo bà Azoulay, phần đóng góp hiện tại của Mỹ trong tổng ngân sách UNESCO là khoảng 8%, so với khoảng 20% cách đây một thập kỷ – theo một nguồn tin giấu tên từ UNESCO. Bà khẳng định sẽ không có sa thải nhân sự nào được lên kế hoạch.
Người phát ngôn Tammy Bruce chỉ trích UNESCO là tổ chức thúc đẩy “các chương trình xã hội và văn hóa gây chia rẽ” và quá tập trung vào các mục tiêu phát triển bền vững của Liên Hợp Quốc, điều mà bà gọi là “chương trình nghị sự toàn cầu mang tính ý thức hệ”.
“Chuyện cũ lặp lại”
Bà Bruce cũng nêu bật việc UNESCO thừa nhận Palestine là một quốc gia thành viên là lý do dẫn đến quyết định rút lui.
“Việc UNESCO kết nạp ‘Nhà nước Palestine’ là điều cực kỳ vấn đề, trái với chính sách của Mỹ và đã góp phần làm lan rộng các luận điệu chống Israel trong tổ chức”, bà Bruce nói.
Chính quyền Trump cũng phản đối việc UNESCO công nhận các địa danh ở Bờ Tây và Đông Jerusalem – hiện đang bị chiếm đóng – là di sản văn hóa của Palestine.
Tổng Giám đốc Azoulay phản bác rằng các lý do phía Mỹ đưa ra “vẫn giống hệt như 7 năm trước”, nhưng “tình hình thực tế đã thay đổi rất nhiều, căng thẳng chính trị đã lắng dịu, và UNESCO hiện nay là một trong số ít diễn đàn quốc tế đạt được đồng thuận về các hành động đa phương mang tính cụ thể”.
Những cáo buộc từ phía Washington, bà nhấn mạnh, “mâu thuẫn với thực tế nỗ lực của UNESCO, đặc biệt trong giáo dục về sự kiện Holocaust và chống bài Do Thái”.
Nguồn tin từ UNESCO nhận định động thái của Mỹ là “hoàn toàn mang tính chính trị, không dựa trên dữ kiện thực tế”.
Nguồn tin này cũng nhắc lại rằng tổ chức đã “bị buộc phải” hoạt động mà không có ngân sách từ Mỹ trong nhiều năm kể từ lần rút lui trước năm 2017. Dù đã thích ứng, UNESCO vẫn sẽ cần tìm thêm các nguồn tài trợ mới.
“Mỹ luôn được chào đón”
Ngoại trưởng Israel Gideon Sa’ar đã hoan nghênh quyết định của Mỹ trên nền tảng X: “Đây là bước đi cần thiết, nhằm thúc đẩy công lý và quyền được đối xử công bằng của Israel trong hệ thống LHQ”.
Đại sứ Israel tại Liên Hợp Quốc, ông Danny Danon, gọi UNESCO là “một tổ chức đã lạc lối” và ca ngợi Mỹ vì đã thể hiện “sự sáng suốt về đạo đức trên trường quốc tế”.
Tổng thống Pháp Emmanuel Macron viết trên X rằng ông “hoàn toàn ủng hộ UNESCO” và khẳng định lập trường này sẽ không thay đổi sau quyết định của Mỹ.
UNESCO định nghĩa sứ mệnh của mình là thúc đẩy giáo dục, hợp tác khoa học và sự hiểu biết văn hóa. Tổ chức này giám sát danh sách các di sản thế giới, bao gồm những địa điểm mang tính môi trường và kiến trúc độc đáo như Rạn san hô Great Barrier của Australia, Serengeti của Tanzania, Acropolis ở Athens (Hy Lạp) hay các Kim tự tháp Ai Cập.
Hiện có 26 di sản thế giới được UNESCO công nhận nằm tại Mỹ.
Theo một nguồn tin UNESCO, Mỹ vẫn sẽ được đại diện trong ủy ban di sản thế giới ngay cả sau
Ông Trump không phải Tổng thống Mỹ đầu tiên đưa ra quyết định này. Tổng thống Ronald Reagan đã rút Mỹ khỏi UNESCO vào những năm 1980 với cáo buộc tổ chức này tham nhũng và thiên vị Liên Xô. Sau đó, dưới thời Tổng thống George W. Bush, Mỹ tái gia nhập.
Lần tái gia nhập dưới thời Tổng thống Biden được xem là một thành tựu lớn của Tổng Giám đốc Azoulay, người nhậm chức năm 2017 – không chỉ vì việc quay lại mà còn bởi cam kết Mỹ sẽ trả khoản nợ 619 triệu USD tiền đóng góp còn thiếu.
Bà Azoulay hôm 22/7 tuyên bố: “Mỹ luôn được chào đón bất cứ khi nào”.
Căng thẳng Trump–Musk làm rung chuyển dự án phòng thủ không gian 175 tỷ USD của Mỹ
Tổng thống Trump "bị bất ngờ" trước đòn không kích của Israel vào Syria
