Mua bán vàng trên “chợ mạng” sôi động: Vi phạm pháp luật, rủi ro rình rập

Vàng “chợ mạng” sôi động

Sau chuỗi ngày tăng nóng, áp lực bán chốt lời đã khiến giá vàng đồng loạt quay đầu giảm vào ngày 21/3. Giá vàng miếng tại Công ty SJC và Tập đoàn Doji cùng được giao dịch ở mức 94,7 - 97,7 triệu đồng/lượng (mua - bán), giảm 3,1 triệu đồng/lượng ở chiều mua vào và hạ 2,1 triệu đồng/lượng ở chiều bán ra so với hôm qua. Tuy vậy, việc trao đổi, giao dịch vàng qua kênh “chợ mạng” vẫn khá sôi động.

Trên nhiều hội nhóm Facebook, hàng trăm bài đăng rao bán vàng nhẫn trơn cũng như vàng miếng SJC, với trọng lượng từ 1 chỉ đến 10 lượng. Không chỉ người bán, nhiều người cũng thông báo sẵn sàng mua vào với số lượng lớn, thu mua tận nhà.

Rao bán 1 lượng vàng SJC Rồng Vàng với giá 99,6 triệu đồng vào tối 20/3, chị Nguyễn Thuỷ (Hà Nội) cho hay chỉ 30 phút đã chốt được giao dịch với giá 99 triệu đồng/lượng. Người mua đến tận nhà để kiểm tra và giao dịch. Chị Thuỷ cho rằng nhiều người chọn mua vàng “chợ đen” bởi khó mua ở các cửa hàng.

“Xếp hàng mấy tiếng đồng hồ, nhưng rất khó mua vàng nhẫn, nếu mua được cũng chỉ với số lượng hạn chế (1-2 chỉ). Thậm chí với người có vàng bán, không phải lúc nào cũng có thể bán được ở các địa điểm chính thức, nên việc mua qua các hội nhóm trên Facebook được nhiều người lựa chọn”, chị Thuỷ nói.

Ở góc độ người chuyên thu mua, anh Lê Tú (Hà Nội) cho biết giá vàng đang hạ nhiệt. Ngày 21/3, với 1 lượng vàng SJC anh chỉ thu mua với giá 96,8 triệu đồng/lượng, trong khi chỉ mới sáng cùng ngày, giá thu mua khoảng 97,4-97,5 triệu đồng/lượng.

Những khảo sát trên của phóng viên chỉ là một phần nhỏ trong diễn biến sôi động của thị trường vàng “chợ mạng” hiện nay. Những lời mời gọi như “giá vàng giảm là “món quà”, nếu không chớp cơ hội để mua thì vài hôm sau lại tiếc; hoặc chúng tôi bán thấp hơn giá niêm yết khoảng 500.000 đồng/lượng; chấp nhận thu mua vàng cũ, hỏng, không còn giấy… vẫn khá phổ biến ở các nhóm.

Vi phạm pháp luật, rủi ro rình rập

Thực tế, việc giao dịch vàng qua các hội nhóm trên mạng xã hội sôi động vào giữa năm 2024 khi thị trường khan hiếm nguồn cung. Người dân muốn mua vàng miếng SJC qua 4 ngân hàng thương mại Nhà nước (Agribank, BIDV, VietinBank, Vietcombank) và Công ty vàng bạc đá quý Sài Gòn phải đăng ký online với số lượng nhất định.

Còn với vàng nhẫn, việc mua hàng khó khăn vì lượng người mua đông đảo, nhiều đơn vị cũng bán hạn chế. Đó cũng là lý do nhiều người chọn kênh “chợ mạng” để mua vàng.

Trao đổi với VietTimes, luật sư Nguyễn Văn Đồng, Trưởng Văn phòng Luật sư Nhân Chính (Đoàn Luật sư TP Hà Nội) cho biết có nhiều nguyên nhân khiến thị trường vàng “chợ đen” vẫn hoạt động mạnh, đặc biệt khi giá vàng biến động.

Nguyên nhân đầu tiên là chênh lệch giá giữa thị trường chính thức và "chợ đen". Khi giá vàng trong nước cao hơn giá vàng thế giới hoặc có sự chênh lệch giữa các hệ thống kinh doanh được cấp phép, người dân tìm đến chợ đen để mua bán với giá tốt hơn.

Tiếp theo, hệ thống kinh doanh vàng chính thức còn hạn chế. Hiện nay, chỉ các doanh nghiệp được cấp phép mới có thể kinh doanh vàng miếng, trong khi nhu cầu thực tế của người dân lại cao hơn số lượng cửa hàng được cấp phép.

Một lý do khác, theo ông Đồng là tâm lý tích trữ vàng của người dân khi vàng từ lâu được coi là tài sản trú ẩn an toàn. Khi có biến động kinh tế, nhu cầu mua vàng tăng mạnh, kéo theo hoạt động mua bán ngoài luồng.

Theo PGS.TS Đinh Trọng Thịnh (Học viện Tài chính), khi mua - bán vàng “sang tay”, người mua được lợi vài trăm đến 1 triệu đồng/lượng, nhưng tiềm ẩn nguy cơ mua phải vàng giả, vàng nhái, vàng kém chất lượng…

“Chưa kể, đây cũng là hành vi vi phạm pháp luật khi vàng là mặt hàng Nhà nước quản lý rất kỹ lưỡng, chỉ được giao dịch ở những cơ sở được cấp phép”, ông Thịnh nói.

Chung quan điểm, luật sư Nguyễn Văn Đồng cho rằng hành vi giao dịch vàng qua “chợ mạng” vi phạm quy định về mua bán vàng miếng.

"Theo Nghị định 24/2012/NĐ-CP của Chính phủ, chỉ các tổ chức tín dụng và doanh nghiệp được Ngân hàng Nhà nước cấp phép mới có quyền kinh doanh mua bán vàng miếng. Việc cá nhân hoặc tổ chức không được cấp phép thực hiện giao dịch vàng miếng là trái pháp luật", luật sư Đồng nói.

Không chỉ vậy, ông Đồng cho rằng vàng giao dịch trên “chợ đen” có thể không rõ ràng về nguồn gốc, không đạt chuẩn chất lượng theo quy định của Nhà nước. Người mua rất dễ gặp tình trạng vàng kém tuổi, vàng giả hoặc vàng pha tạp chất, làm giảm giá trị thực tế của tài sản. Chưa kể việc không có hóa đơn, chứng từ hợp lệ khiến người mua rất khó chứng minh quyền sở hữu hoặc khiếu nại nếu xảy ra tranh chấp.

Vị luật sư cũng cho hay việc mua bán qua “chợ đen” cũng khó kiểm soát giao dịch, tiềm ẩn nguy cơ trốn thuế. Lý do là các giao dịch vàng trên “chợ đen” không được kê khai thuế, gây thất thu ngân sách Nhà nước.

“Nếu mua vàng miếng từ các tổ chức, cá nhân không có giấy phép, người mua cũng có thể vô tình tiếp tay cho hành vi vi phạm pháp luật”, ông Đồng nói.

Thực tế, theo Nghị định 88/2019, người dân mua bán vàng miếng với các đơn vị không có giấy phép kinh doanh vàng miếng bị phạt cảnh cáo hoặc 10-20 triệu đồng nếu vi phạm nhiều lần. Đối với doanh nghiệp, nếu mua bán vàng miếng nhưng không có giấy phép, họ có thể bị phạt 300-400 triệu đồng.

Để xử lý vấn đề này, ông Đồng khuyến nghị cần mở rộng hệ thống kinh doanh vàng hợp pháp; xem xét việc cấp phép thêm cho các doanh nghiệp đáp ứng đủ điều kiện, giúp người dân tiếp cận kênh giao dịch chính thức dễ dàng hơn.

Ngoài ra, cơ quan chức năng cần siết chặt quản lý, xử phạt mạnh các trường hợp kinh doanh vàng trái phép. Song song với đó là nâng cao nhận thức của người dân, tuyên truyền về rủi ro khi mua vàng “chợ đen” để người dân lựa chọn kênh giao dịch an toàn.

“Nhìn chung, dù thị trường vàng chợ đen có thể mang lại lợi ích trước mắt về giá cả, nhưng rủi ro pháp lý và tài chính luôn rình rập. Người mua cần thận trọng, lựa chọn giao dịch tại các đơn vị được cấp phép để đảm bảo quyền lợi và tránh những rủi ro trên thị trường”, ông Đồng nói.