Từ cơ chế nguyện vọng đến Matching Day
Matching Day 2025 của Trường Đại học Y Hà Nội (ĐHYHN) bỗng trở thành một sự kiện hot trong lĩnh vực giáo dục y tế.
Tại Matching Day, các bác sĩ đã đỗ nội trú được lựa chọn các chuyên ngành mong muốn học. Việc lựa chọn ngành nghề đầy kịch tính được livestream trên mạng xã hội đã gây sự chú ý của dư luận. Tuy nhiên, đây không phải lần đầu Trường ĐHYHN tổ chức Matching Day.
Theo GS Tạ Thành Văn, nguyên Chủ tịch Hội đồng Trường ĐHYHN, Matching Day là một điểm nhấn, cũng là dấu ấn riêng trong công tác đổi mới đào tạo bác sĩ nội trú (BSNT) của Trường.
Trước đây, các chuyên ngành gửi chỉ tiêu, thí sinh đăng ký nguyện vọng 1, 2, nên có chuyên ngành như Lao từng 7 năm liền không tuyển được thí sinh, do người đỗ điểm cao thì không muốn vào, người muốn vào lại không đủ điểm. Trong khi có chuyên ngành lại quá nhiều thí sinh đăng ký nhưng chỉ tiêu có hạn.
GS Tạ Thành Văn cho biết để khắc phục tình trạng này, gần 10 năm nay, Trường Đại học Y Hà Nội đã áp dụng cách làm mới: Giống như thi đại học, các bác sĩ lựa chọn chuyên ngành căn cứ trên điểm thi đầu vào thông qua ngày khớp cung cầu Matching Day hằng năm. Thí sinh có điểm cao nhất được chọn trước, lần lượt theo thứ hạng điểm số.
Xu hướng chọn ngành thay đổi theo xã hội
Nếu trước kia tim mạch, ngoại, nhi luôn là lựa chọn số một thì gần đây, các ngành thẩm mỹ, da liễu, sản, chẩn đoán hình ảnh… trở nên hot do gắn với phòng khám tư, thu nhập tốt. Chuyên khoa Tâm thần năm nay có tới 30 BSNT chọn. 6/10 BSNT top đầu chọn sản phụ khoa.
Điều này hoàn toàn khác với trước, khi da liễu, tâm thần từng là lựa chọn cuối, trong khi ở Mỹ, bác sĩ tâm thần mới là ngành hấp dẫn. Điều này phản ánh xu hướng thay đổi theo sự phát triển của xã hội.
Với phương pháp tuyển chọn mới, Trường Đại học Y Hà Nội đã có bác sĩ nội trú ở tất cả các chuyên ngành, kể cả truyền nhiễm hay pháp y – vốn trước đây hầu như không ai đăng ký.
Đây là bước đột phá khi tạo cơ hội nhiều hơn cho các thí sinh, cũng như các chuyên ngành ít sức hút hoặc nhiều năm không có thí sinh ứng tuyển. Thông qua Matching Day, trường đã tạo cơ hội công bằng cho tất cả và quan trọng hơn, khớp được giữa cung và cầu nhân lực.
Đề xuất nhân rộng mô hình toàn quốc
Từ thành công này, Trường ĐHYHN đã đề xuất Bộ Y tế nhân rộng Matching Day thành mô hình quốc gia. Khi đó, tất cả bác sĩ sau 6 năm tốt nghiệp sẽ cùng thi một đề, chọn chuyên ngành từ trên xuống dưới theo điểm số, đảm bảo sự phân bổ hợp lý.
GS Văn nhấn mạnh: Về mặt vĩ mô, việc tuyển sinh này đã tạo nên sự cân bằng lành mạnh giữa các chuyên khoa của toàn bộ hệ thống y tế Việt Nam. Chúng ta luôn cần đội ngũ nhân lực y tế trình độ cao ở tất cả, gần 50 chuyên ngành khác nhau trong Y khoa.
Ở nhiều nước, hệ thống dữ liệu quốc gia giúp họ biết chính xác mỗi năm cần bao nhiêu nhân lực cho từng chuyên ngành trong 39 chuyên khoa, từ đó đưa ra chỉ tiêu đào tạo, định hướng và quản lý trong suốt quá trình hành nghề. Việt Nam hiện chưa có dữ liệu này, dẫn tới tình trạng có ngành thì thiếu, có ngành lại đào tạo ồ ạt, như ngoại khoa hay da liễu, gây mất cân đối và lãng phí nguồn lực quốc gia. Để điều phối được nguồn nhân lực y tế quốc gia, cần sự vào cuộc của Bộ Y tế.
Thêm vào đó, chỉ tiêu đào tạo hiện nay kể cả bậc đại học và sau đại học chỉ căn cứ vào năng lực đào tạo của cơ sở đào tạo chứ chưa căn cứ vào nhu cầu thực sự về nguồn nhân lực của chuyên ngành đó trong hệ thống y tế.
Đột phá về mô hình đào tạo
Theo GS Tạ Thành Văn, trong 40 năm (1974 – 2014), Trường ĐHYHN đào tạo 1.812 BSNT. Với kỳ thi tuyển sinh rất khắt khe, quá trình học được quản lý chặt chẽ, các BSNT đều có tay nghề cao, trở thành lãnh đạo hay chuyên gia trong ngành y tế, hầu hết làm việc ở bệnh viện tuyến Trung ương, gần như không có ở tuyến tỉnh, thành. Trong khi trên thế giới, đào tạo nội trú là bắt buộc, còn ở Việt Nam nhu cầu khám, chữa bệnh chất lượng cao ngày càng tăng, đòi hỏi mô hình đào tạo y khoa phải đổi mới.
Trường chủ trương mở rộng quy mô đào tạo BSNT và được Bộ Y tế đồng ý, tiến tới bắt buộc đào tạo Nội trú với 100% bác sĩ khi tốt nghiệp, để có thêm BSNT phục vụ người dân, kể cả vùng sâu vùng xa. Trường ĐHYHN là cơ sở đào tạo duy nhất được Bộ Y tế giao thí điểm từ 2015. Vì thế, 10 năm trở lại đây, mô hình đào tạo BSNT đã thay đổi rất nhiều.
Trường đã mất 3 năm chuẩn bị cơ sở thực hành, nhân lực để tăng dần chỉ tiêu, từ 10% lên 20-30% và nay, khoảng 75% sinh viên tốt nghiệp đã học BSNT. Nhờ đó, sau 10 năm (2015 – 2025), trường đào tạo được trên 4.000 BSNT, nâng tổng số sau 50 năm lên gần 6.000, chiếm hơn 40% cả nước; khoảng 35% BSNT đã về làm việc tại bệnh viện tỉnh, thành và cơ sở ngoài công lập.
Trước lo ngại việc “phổ cập” BSNT sẽ ảnh hưởng chất lượng, GS Tạ Thành Văn cho rằng cần nhìn tổng thể: Thay vì chỉ có 10 người xuất sắc phục vụ 100 bệnh nhân, thì 100 bác sĩ ở mức 8 điểm vẫn có thể chăm sóc 1.000 bệnh nhân, đem lại hiệu quả cao hơn cho xã hội trong bối cảnh nhu cầu y tế ngày càng lớn.