Làm sao để tránh được bẫy lừa khi giao dịch tài sản mã hóa?

Trong khuôn khổ Diễn đàn “Đối thoại chính sách tài sản mã hóa: Từ Quản lý rủi ro đến Kiến tạo thị trường”, diễn ra tại Đà Nẵng, VietTimes đã có cuộc phỏng vấn riêng đối với ông Phan Đức Trung, Chủ tịch Hiệp hội Blockchain & Tài sản số Việt Nam về những thách thức mà thị trường giao dịch tài sản mã hoá Việt Nam đang đối mặt.

Chờ khung pháp lý hoàn chỉnh

- Việt Nam đang xây dựng khung pháp lý, bắt đầu thử nghiệm có kiểm soát đối với các giao dịch tài sản mã hoá, song đâu đó đã có những giao dịch tài sản mã hóa mà tiền điện tử bitcoin là một ví dụ. Vậy thực trạng hoạt động giao dịch tài sản mã hoá ở Việt Nam trong thời gian qua diễn ra như thế nào, thưa ông?

- Tôi chưa có đầy đủ thông tin về thực trạng các hoạt động giao dịch tài sản mã hoá tại Việt Nam trong thời gian qua. Các thông tin chia sẻ chủ yếu do Chainalysis đưa lại, họ cũng chỉ cung cấp những thông tin rất là rõ ở trên thị trường ở trên regis đã cung cấp và Hiệp hội dẫn chiếu lại.

Ví dụ như năm 2025 vừa rồi, họ thống kê tổng dòng tiền tài sản mã hóa ở Việt Nam là khoảng trên 200 tỷ USD, hay những năm trước là khoảng 100 tỷ USD. Còn lại là tỷ lệ những người làm freelance, họ sử dụng các tài sản mã hoá đó và được chấp nhận bởi người Việt lên đến khoảng 85%, hay là tỷ lệ dân số thực hiện giao dịch… thì đấy là cái số liệu của nước ngoài.

Và với những gì đang diễn ra thì chắc chắn sau khi Luật công nghiệp công nghệ số có hiệu lực, các cơ quan quản lý vào cuộc, thì chúng ta mới có được thông tin chính xác và từ đó, chúng ta mới định hình được thị trường.

Hiện nay, Chính phủ cũng muốn định hình thị trường giao dịch tài sản mã hoá chính thức để tìm ra cơ chế của thị trường này đang hoạt động như thế nào.

Câu hỏi bạn đặt ra cũng là câu hỏi mà theo tôi chúng ta sẽ phải chờ thêm thời gian. Còn tất cả những giao dịch chúng ta đang nghe thì cũng chỉ là những câu chuyện không chính thống.

- Như vậy thì không có cách nào khác là phải chờ đợi. Tuy nhiên với những con số tăng trưởng được đưa ra, theo ông, cơ hội cũng như tương lai của thị trường giao dịch tài sản mã hóa ở Việt Nam như thế nào?

- Nói đến cơ hội thì theo tôi phải xác định cơ hội cho ai. Chúng ta cũng đều biết là trên thị trường giao dịch tài sản mã hóa này, nếu ở góc độ Nhà nước thì đây là cơ hội thu thuế, cơ hội kéo các nguồn lực về thúc đẩy kinh tế Việt Nam…

Còn đứng góc độ nhà đầu tư thì cơ hội là họ không bị lừa đảo, cơ hội là họ tìm kiếm được lợi nhuận…Còn đối với nhà tạo lập thị trường, thì họ cơ hội của họ là thu được phí… Với các doanh nghiệp phát hành, cơ hội họ thu được vốn…

Vậy nên nếu chúng ta nói đến cơ hội thì cần có một khung pháp lý cân bằng lợi ích trong các đối tượng tham gia vào thị trường giao dịch. Tuy nhiên cũng cần xem xét yếu tố đặc tính nguồn vốn dành cho thị trường và sử dụng đúng mục đích nếu không sẽ gây rủi ro cho cả thị trường và nhà đầu tư.

Những rủi ro

- Trung Quốc là một trong những quốc gia phát triển về lĩnh vực tài sản mã hoá. Hiện nay, nước này đang có những chính sách kiểm soát rất chặt. Việt Nam có thể học hỏi gì từ Trung Quốc hay không, thưa ông?

- Việt Nam rất khác, chúng ta không có cơ hội để so sánh hay học hỏi Trung Quốc vì công nghệ của họ rất phát triển, nhất là đối với Blockchain và Crypto. Theo tôi, vấn đề này Trung Quốc dẫn đầu thế giới và vượt qua cả Mỹ. Mục tiêu của họ là cạnh tranh toàn cầu và tầm nhìn của họ rất rộng và vấn đề này được họ thúc đẩy từ 2019.

Thứ hai là họ nhìn thấy lợi thế của bitcoin, ví tiền bitcoin lớn thứ 2 thế giới là Trung Quốc với gần 200.000 bitcoin cùng mô hình phòng chống tội phạm rất chặt chẽ.

Không những vậy, Trung Quốc thiết kế một mô hình quản lý blockchain rất khác biệt, nhất là khi họ thấy lợi thế bitcoin, khu vực Hồng Kông được mở của toàn bộ.

Đặc biệt, Trung Quốc xây dựng mạng giao dịch có phí giao dịch tài sản hàng hóa rẻ cho những cái hoạt động khởi nghiệp… Nên nếu nói chúng ta học hỏi gì từ Trung Quốc thì cần một khoảng thời gian dài và hơn thế nữa là phải nhìn trên góc về địa chính trị, tài chính, nguồn nhân lực…

- Theo ông, những rủi ro của thị trường giao dịch tài sản mã hoá là như thế nào và hệ luỵ của nó sẽ ra sao nếu không quản lý tốt?

- Theo tôi, rủi ro đầu tiên là đối diện với thị trường ngầm, một thị trường ngầm hàng trăm tỷ USD sẽ tác động tiêu cực đến thị trường. Tiếp theo là hệ luỵ của đa cấp núp bóng công nghệ trong giao dịch tài sản mã hoá. Ví dụ như những vụ giao dịch bitcoin trong những năm 2011 có thể nói là những rủi ro mang tính lừa đảo.

Và những hệ luỵ này sinh ra tình trạng hack tài sản, hack tiền… kéo theo những hệ luỵ khác trong xã hội.

- Vậy những chiêu thức gian lận liên quan giao dịch tài sản mã hóa thường được các đối tượng xấu sử dụng là gì?

- Năm 2024, Trung tâm Khiếu nại Tội phạm Mạng (IC3) thuộc FBI IC3 ghi nhận thiệt hại toàn cầu từ lừa đảo tài sản số hơn 9,3 tỷ USD, tăng gần 70% so với năm trước và Việt Nam được xếp trong nhóm 6 điểm nóng toàn cầu về dòng tiền gian lận. Điều này cho thấy cơ chế giám sát là điều kiện không thể thiếu để bảo đảm niềm tin thị trường cũng như đảm bảo ngăn chặn được gian lận.

Còn lừa đảo, thật sự không khó để tránh. Bởi chúng tôi thường tổ chức các khóa đào tạo về lừa đảo, trong đó có khoảng 6 chiêu thức lừa đảo. Nếu tham gia thì sẽ nhận biết được những thủ đoạn lừa đảo và để tránh lừa đảo không khó.

Cái khó nhất là làm thế nào để có kiến thức về thị trường. Thứ hai là phải kiềm chế sự hấp dẫn của bẫy lợi nhuận, bởi lợi nhuận cao luôn đi kèm với rủi ro cao. Có như vậy, chúng ta mới tránh bị lừa và thoát khỏi những thiệt hại trong thị trường giao dịch tài sản mã hoá.

Cảm ơn ông!