Cuộc chiến gần đây giữa Israel và Iran đã trở thành một lời cảnh báo cho các quốc gia sở hữu hoặc đang theo đuổi các hệ thống phòng thủ tên lửa hiện đại. Trong suốt 12 ngày xung đột, Iran dần xuyên thủng hệ thống phòng không dày đặc của Israel, cho thấy ngay cả những hệ thống tiên tiến nhất thế giới cũng không bất khả xâm phạm.
Phần lớn tên lửa và máy bay không người lái của Iran đã bị đánh chặn, nhưng Tehran đã thay đổi chiến thuật, liên tục thử nghiệm và tìm ra những kẽ hở trong "tấm khiên" phòng thủ của Israel.
Theo các chuyên gia phân tích dữ liệu mã nguồn mở và hình ảnh công khai về mảnh vỡ tên lửa, Iran bắt đầu phóng các loại tên lửa tiên tiến hơn, tầm xa hơn, từ nhiều vị trí khác nhau, bao gồm cả những khu vực sâu trong lãnh thổ Iran. Tehran cũng thay đổi thời gian và cách thức tấn công, mở rộng phạm vi mục tiêu trên khắp Israel.
Theo phân tích của Wall Street Journal, trong nửa đầu cuộc chiến, chỉ 8% tên lửa Iran lọt qua được hệ thống đánh chặn của Israel. Nhưng đến nửa sau, tỷ lệ này tăng lên 16%, theo dữ liệu của Viện An ninh Quốc gia Do Thái tại Mỹ (JINSA).
Tỷ lệ này không bao gồm các tên lửa bị lỗi khi phóng hoặc bị phá hủy trước khi tiến vào không phận Israel. Ngoài ra, cũng không phân biệt được giữa những tên lửa cố tình bị bỏ qua vì rơi vào khu vực trống và những tên lửa mà hệ thống đánh chặn đã thất bại, theo bà Mora Deitch – người đứng đầu Trung tâm Phân tích Dữ liệu tại Viện Nghiên cứu An ninh Quốc gia (INSS) ở Tel Aviv.
Ngày 22/6, hai ngày trước khi lệnh ngừng bắn được ban hành, là đợt tấn công hiệu quả nhất của Iran: 10 trong số 27 tên lửa đã bắn trúng Israel, theo dữ liệu của JINSA. Điều này cho thấy Iran đã thành công trong việc thích nghi với “thời điểm, cách thức và loại vũ khí sử dụng”, theo ông Ari Cicurel, Phó Giám đốc Chính sách Đối ngoại của JINSA.
Phía quân đội Israel từ chối bình luận về các con số trên, chỉ nói rằng họ không chia sẻ chi tiết về tỷ lệ đánh chặn.
Hệ thống phòng không của Israel, bao gồm “Vòm Sắt” (Iron Dome) nổi tiếng được phát triển cùng Mỹ, là một trong những hệ thống tiên tiến nhất toàn cầu. Tuy nhiên, theo nhà khoa học chính trị cao cấp Raphael Cohen từ RAND (viện nghiên cứu của Lầu Năm Góc), “bất kỳ hệ thống nào, kể cả tinh vi như của Israel, cũng sẽ rò rỉ ở một điểm nào đó. Mấu chốt là hiệu ứng tổng hợp của các lớp phòng thủ”.
Theo các tuyên bố công khai, tỷ lệ đánh chặn của Israel đã giảm dần theo thời gian. Trong giai đoạn đầu chiến sự, quân đội Israel cho biết họ bắn hạ từ 90–95% tên lửa Iran. Sau khi đạt được lệnh ngừng bắn ngày 24/6, con số này được điều chỉnh còn 86%.
Hồi tháng 1, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã ký sắc lệnh phát triển hệ thống phòng thủ tên lửa "Iron Dome for America" với ngân sách lên tới 175 tỷ USD, mô phỏng theo hệ thống của Israel – nay được gọi là “Golden Dome” (Vòm Vàng), để bảo vệ lãnh thổ Mỹ trước các mối đe dọa tên lửa. Tuy nhiên, quy mô rộng lớn của Mỹ khiến việc phòng thủ phức tạp hơn nhiều so với Israel.
Trong khi đó, Ukraine được xem là ví dụ tốt hơn về khả năng bảo vệ lãnh thổ rộng lớn trong một cuộc chiến kéo dài, mặc dù hệ thống của họ là một sự kết hợp rời rạc giữa công nghệ Mỹ, châu Âu và trong nước. Ngược lại, hệ thống phòng thủ tích hợp của Israel gần với mục tiêu mà Mỹ đang theo đuổi.
Israel cũng đã phá hủy được nhiều bệ phóng tên lửa của Iran, buộc Tehran phải sớm sử dụng các loại tên lửa hiện đại, tầm xa hơn ngay từ đầu cuộc chiến.
Video và mảnh vỡ cho thấy tên lửa siêu vượt âm Fattah-1 của Iran đã rơi xuống ít nhất hai thị trấn Israel. Tên lửa này có thể bay từ ngoài bầu khí quyển vào với vận tốc gấp 10 lần âm thanh, mang theo đầu đạn tách rời và có khả năng tránh né hệ thống đánh chặn. Chỉ có các hệ thống tiên tiến nhất như Arrow 3 và David’s Sling mới có khả năng điều hướng để đánh chặn loại tên lửa này.
Ngoài ra, Iran cũng chuyển từ các đợt tập kích ban đêm quy mô lớn sang tấn công theo từng đợt nhỏ ban ngày, từ nhiều vị trí khác nhau. Tehran liên tục thử nghiệm cách thay đổi mô hình phóng, nhắm vào các thành phố cách xa nhau, và điều chỉnh khoảng cách thời gian giữa các đợt tấn công.
“Họ cố gắng chia cắt hệ thống phòng thủ của Israel”, ông Yehoshua Kalisky, chuyên gia tại INSS, nhận định.
Sự cạn kiệt số lượng tên lửa đánh chặn cùng chi phí đắt đỏ cũng buộc Israel phải ưu tiên đánh chặn những mục tiêu nguy hiểm nhất, thay vì bắn hạ mọi tên lửa.
Cả Israel và Iran đều tuyên bố sẽ tiến hành đánh giá lại năng lực tác chiến trên không sau cuộc chiến.
“Cả hai bên đều đang trong quá trình học hỏi”, ông Kalisky kết luận. “Họ đang cải thiện cách tấn công, còn chúng tôi thì phải nâng cấp phòng thủ”.
Iran tuyên bố "không đàm phán hạt nhân" nếu bị ép ngừng làm giàu uranium
Tên lửa Iran xuyên thủng “lá chắn” Patriot, gây thiệt hại hàng triệu USD cho căn cứ Mỹ tại Qatar
