Tờ Chinatimes Đài Loan ngày 18/6 cho rằng trong thời điểm vụ Philippines kiện Trung Quốc lên Tòa trọng tài thường trực Liên hợp quốc (PCA) về vấn đề Biển Đông sắp đưa ra phán quyết, tham vấn giữa Ngoại trưởng Trung Quốc và 10 nước ASEAN không có hiệu quả, tình hình Biển Đông lại tăng thêm nhân tố bất ổn nguy hiểm.
Nếu kết quả cuối cùng của vụ kiện trọng tài Biển Đông bất lợi đối với Trung Quốc, Trung Quốc sớm đã nói rõ họ tuyệt đối không thừa nhận và chấp nhận.
Trong các thủ đoạn đáp trả tiềm tàng của Trung Quốc, có hai thủ đoạn sẽ có thể thách thức quyết tâm của Mỹ trong việc bảo vệ quyền tự do hàng hải Biển Đông và hỗ trợ đồng minh Philippines.
Một là, Trung Quốc có thể thiết lập (bất hợp pháp) cái gọi là Vùng nhận dạng phòng không Biển Đông, tức là ADIZ. Đầu tháng 6/2016, tờ Nam Hoa buổi sáng Hồng Kông dẫn một báo cáo quốc phòng và nguồn tin từ Quân đội Trung Quốc cho hay:
"Nếu Mỹ tiếp tục thách thức chủ quyền của Trung Quốc ở Biển Đông sẽ trở thành thời cơ tốt nhất để Bắc Kinh tuyên bố thiết lập Vùng nhận dạng phòng không Biển Đông".
Đối với vấn đề này, gần đây, Ngoại trưởng Mỹ John Kerry tuyên bố, nếu Trung Quốc thực sự thiết lập Vùng nhận dạng phòng không ở Biển Đông, Mỹ sẽ coi đó là hành động khiên khích và làm bất ổn Biển Đông.
Điều này khiến dư luận nghi ngờ về khả năng Trung Quốc thực hiện cam kết và sử dụng biện pháp ngoại giao để giải quyết tranh chấp.
Thứ hai, Trung Quốc có thể tiếp tục bất chấp dư luận, mở rộng quy mô lớn bãi cạn Scarborough. Chinatimes cho rằng, từ đầu năm 2016 đến nay, Trung Quốc đã tiến hành bồi lấp ở bãi cạn Scarborough (!?). Nếu hoàn thành, Trung Quốc sẽ có thể sở hữu tiền tiêu quân sự chỉ cách Philippines hơn 200 km, tiến tới có khả năng giám sát và kiểm soát đối với căn cứ quân sự Subic.
Gần đây, tại Đối thoại Shangri-La ở Singapore, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Ashton B. Carter cảnh cáo, nếu Trung Quốc thực sự mở rộng bãi cạn Scarborough thì họ sẽ đối mặt với “hậu quả nghiêm trọng”, Mỹ và các nước khác trong khu vực sẽ triển khai “hành động”.
Hai thủ đoạn này của Trung Quốc đang thách thức "giới hạn đỏ" của Mỹ ở Biển Đông. Nếu Mỹ không có hành động đáp trả cụ thể sẽ tác động tiêu cực đến quyết tâm bảo vệ quyền tự do đi lại ở Biển Đông và làm lung lay niềm tin của các đồng ninh Đông Á.
Nếu đáp trả quá mạnh mẽ thì e rằng sẽ gây ra xung đột nghiêm trọng ở Biển Đông, đe dọa ổn định, an ninh khu vực Đông Á - Chinatimes nhận định.
Cuối cùng, Chinatimes cho rằng, Trung Quốc sẽ tiến đến mức độ nào và Mỹ sẽ phản ứng như thế nào, Đài Loan đều “không thể đứng ngoài”, phải sớm ứng phó.
