Trả lời phỏng vấn về xu hướng giảm "không phanh" của giá dầu thế giới, chuyên gia kinh tế cao cấp Lê Đăng Doanh cho hay: Tác động giá dầu giảm, một mặt giảm nguồn thu của ngân sách, nhưng cũng giảm chi phí nhập khẩu các mặt hàng. Cụ thể, giá dầu giảm sẽ kéo theo giá xăng giảm, giá phân bón giảm, giá nhựa cũng giảm, giá vải sợi giảm,… Đây lại chính là cái lợi cho nền kinh tế.
Chính vì vậy, nếu thực hiện khuyến khích doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp vừa và nhỏ sẽ khuấy động được kinh doanh, tạo công ăn việc làm cho người lao động.
"Đây là thu nhập cao hơn rất nhiều thu nhập từ bán dầu thô bởi bán dầu thô là khai thác tài nguyên thiên nhiên. Như vậy, nếu có chính sách tốt chúng ta sẽ được lợi từ giảm giá dầu, chứ không phải chịu thiệt hại từ giá dầu", ông Doanh nhấn mạnh.
Giá dầu giảm có đáng lo?
Theo Ủy ban Giám sát tài chính Quốc gia, năm 2015, kinh tế Việt Nam sẽ đối mặt với những khó khăn như: Giá dầu giảm ảnh hưởng đến thu ngân sách và cân đối ngân sách.
Cụ thể, theo Ủy ban Giám sát tài chính Quốc gia, với dự báo giá dầu thanh toán trung bình năm 2015 là 60USD/ thùng, thì thu ngân sách từ xuất khẩu dầu thô sẽ hụt 37 nghìn tỷ đồng so với dự toán (tương đương với 4% tổng thu Ngân sách Nhà nước), và giảm 47% so với ước thực hiện của năm 2014.
Bên cạnh đó, giả định các mức thuế nhập khẩu và phí xăng dầu giữ nguyên như đầu năm 2014, thì với giá dầu như trên, thu ngân sách sẽ hụt thêm khoảng 6.000 tỷ đồng. Do vậy, tổng mức hụt thu ngân sách nhà nước từ xuất khẩu dầu và thuế, phí nhập khẩu dầu vào khoảng 43.000 tỷ đồng, bằng 4,6% tổng thu ngân sách nhà nước năm 2015.
Bộ Tài chính cũng cho rằng, nếu giá dầu giảm 1 USD/thùng, ngân sách sẽ hụt thu khoảng 1.000-1.200 tỷ đồng, còn Bộ Kế hoạch và Đầu tư thì khẳng định khoảng 11 – 12% tổng thu ngân sách nhà nước từ dầu thô, nên giá dầu thô giảm có ảnh hưởng lớn đến ngân sách và xuất nhập khẩu.
Năm 2015, dự toán thu ngân sách từ dầu thô là 93.000 tỷ đồng với giá dự toán dầu thô là 100 USD/thùng. Bộ Kế hoạch và Đầu tư ước tính, nếu giá dầu giảm từ trên 100 USD/thùng đầu năm 2014 xuống còn bình quân 70 USD/thùng trong năm 2015, thì ngân sách hụt thu khoảng 30.000 tỷ đồng. Nếu giá dầu giảm xuống bình quân 60 USD/thùng, ngân sách sẽ giảm nhiều hơn nữa.
Tuy nhiên, TS. Vũ Đình Ánh lại cho rằng, dầu thô không phải là yếu tố chủ chốt tác động đến thu ngân sách.
Đó là vì lượng xuất khẩu dầu thô của Việt Nam là không nhiều. Năm 2014 theo báo cáo của Bộ Kế hoạch đầu tư, Việt Nam khai thác được trên 15 triệu tấn dầu thô.
Bán hết toàn bộ lượng dầu khai thác được với giá 100 USD/thùng sẽ thu được 10 tỷ USD, còn bán giá 60 USD/thùng như hiện nay chỉ thu được 6 tỷ USD, và trong số này, ngân sách có được từ 3 - 4 tỷ USD.
Trong khi đó, năm 2014, tính đến tháng 11 đã nhập khoảng 800 triệu USD, cả năm có thể lên đến 1 tỷ USD. Điều đó có nghĩa là ngân sách thu từ dầu thô không phải là nhiều, trong khi chúng ta cũng được lợi khi nhập khẩu dầu thô về giá rẻ.
"Giá dầu tăng giảm xưa nay ảnh hưởng rất lớn đến giá của các mặt hàng khác. Vì vậy, việc giá dầu giảm cũng là một yếu tố tích cực tác động đến các mặt hàng tiêu dùng và sản xuất khác. Vì vậy, phải tính toán cụ thể xem những tác động gián tiếp này mang lại cho ngân sách nguồn thu là bao nhiêu, từ đó mới nói được ngân sách được, mất như thế nào", ông Ánh phân tích.
Lạm phát sẽ ở mức thấp
Nhận định về tình hình kinh tế năm 2015 , chuyên gia kinh tế Lê Đăng Doanh cho rằng, lạm phát năm 2015 sẽ ở mức thấp, khoảng 5%, nếu giá dầu thô vẫn ở mức thấp như hiện nay, tổng cầu kinh tế có thể sẽ tăng nhưng không nhiều.
Về tăng trưởng của nền kinh tế, theo ông Doanh phải có nỗ lực lớn mới đạt được mức 6,2%, vì tăng trưởng năm 2014 tăng bởi nhờ 2 tập đoàn Dầu khí và Than khoáng sản. 2 tập đoàn này đã khai thác thêm dầu và than để tăng trưởng.
Năm 2015 phải dựa vào kinh tế dân doanh, sản xuất trong nước để đáp ứng nhu cầu tiêu dùng tăng cao, đồng thời sản xuất phải tạo được thêm giá trị gia tăng, công ăn việc làm cho người lao động.
Năm 2015 là năm cải cách thể chế, Chính phủ quyết tâm tâm để Việt Nam đạt được mức trung bình của các nước ASEAN 6. Năm 2015 cũng là năm thực hiện luật Doanh nghiệp, luật Đầu tư, Luật Nhà ở, với cải cách thể chế, hành chính, việc thực thi các luật sẽ tạo sự năng động hơn cho nền kinh tế.
"Đây chính là những yếu tố thuận lợi, có tác động tích cực đến kinh tế Việt Nam 2015 ", ông Doanh nhấn mạnh.
Nhận định về kinh tế Việt Nam, Ủy ban Giám sát tài chính Quốc gia cũng cho hay, tăng trưởng thuận lợi hơn chủ yếu nhờ yếu tố bên trong như: Tổng cầu sẽ hồi phục trong năm 2015 do những nguyên nhân sau: tiêu dùng phục hồi nhờ lạm phát thấp trong năm 2014 sẽ giúp cải thiện sức mua của dân chúng, đầu tư tư nhân cải thiện do môi trường kinh tế vĩ mô cùng với những cải cách thể chế sẽ tạo dựng niềm tin của doanh nghiệp và hộ gia đình; khả năng thu hút đầu tư nước ngoài cao hơn với triển vọng TPP được kí kết trong năm 2015...
Bên cạnh đó, tổng cung cũng được cải thiện nhờ quá trình tái cơ cấu dần phát huy tác dụng đối với năng suất của nền kinh tế. Hơn nữa, giá hàng hóa thế giới tiếp tục giảm sẽ tạo điều kiện cho doanh nghiệp cắt giảm chi phí sản xuất, thúc đẩy tổng cung trong nước.
Trên cơ sở tính toán ở trên của Ủy ban Giám sát tài chính Quốc gia về tỷ trọng của xăng dầu và các sản phẩm hóa dầu trong tổng giá trị công nghiệp, với dự báo giá dầu thế giới trong năm 2015 giảm 33% và giả định giá xăng dầu trong nước giảm tương ứng thì giá thành sản phẩm sản xuất trong nước sẽ giảm 3%.
Tuy nhiên, năm 2015, kinh tế Việt Nam sẽ đối mặt với những khó khăn như: Giá dầu giảm ảnh hưởng đến thu ngân sách và cân đối ngân sách.
Kinh tế thế giới mặc dù phục hồi nhưng chậm và còn không ít bất trắc. Giá hàng hóa thế giới được dự báo giảm không chỉ trong năm 2015 mà thậm chí ở những năm tiếp theo phần nào sẽ ảnh hưởng đến xuất khẩu của Việt Nam.
Do đó, Ủy ban Giám sát tài chính Quốc gia dự báo tốc độ tăng trưởng quý 1/2015 sẽ là 5,4%, cao hơn cùng kì 2014. Xu hướng này sẽ tiếp tục trong các quý tiếp theo và mục tiêu tăng trưởng 6,2% cả năm 2015 là khả thi.
Lạm phát sẽ không có biến động lớn do tổng cầu trong năm 2015 mặc dù cải thiện so với năm 2014, nhưng ở mức độ vừa phải và không gây áp lực lên lạm phát.
Trong khi đó, TS. Trần Đình Thiên - Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam lại cho rằng, kinh tế Việt Nam vừa trải qua một giai đoạn khó khăn kéo dài nên mọi việc giai đoạn trước mắt không hề dễ dàng, không phải toàn màu hồng. Thể hiện qua con số các doanh nghiệp đóng cửa trong năm 2014 tiếp tục tăng lên so với năm 2013.
“Việc cần làm trước mắt là phải tôn trọng thị trường, tạo môi trường cạnh tranh bình đẳng và đổi mô hình tăng trưởng sang hướng hiện đại hơn", ông Thiên đưa giải pháp.
Tăng trưởng hay giữ ổn định
Một câu hỏi lớn được nhiều người quan tâm trong năm 2015 là việc Việt Nam sẽ tập trung cho việc tăng trưởng hay tiếp tục giữ ổn định nền kinh tế?
Theo TS. Vũ Đình Ánh, không thể phủ nhận những mục tiêu đã thực hiện được trong năm 2014, cũng như vài năm gần đây. Tuy nhiên, nền kinh tế nước ta đang phải đối mặt với nhiều vấn đề.
Thứ nhất, quy mô nợ xấu không những không giảm mà tăng lên dù Ngân hàng Nhà nước đã đưa ra các biện pháp kiểm soát, cũng như phân loại nợ theo thông lệ chuẩn mực quốc tế . Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước đặt ra mực tiêu cuối năm 2015 sẽ đưa mức nợ xấu về chuẩn quốc tế, khoảng tầm 3% trên tổng dư nợ. Do đó, gánh nặng về xử lý nợ xấu trong năm 2015 là khá nặng.
Thứ hai là vấn đề nợ công, tại kỳ họp thứ VIII vừa qua, đại biểu quốc hội và cử tri cả nước đã rất quan tâm việc nợ công đến cuối năm 2014 sẽ lên trên 60% GDP, và dự tính 2016 sẽ lên tới đỉnh điểm, tầm 64,9% GDP - gần ngưỡng an toàn nợ công được Quốc hội đặt ra (65% GDP).
Vấn đề thứ ba là, các doanh nghiệp trong nước vẫn đối mặt với nhiều khó khăn, thể hiện cụ thể qua con số trên 6 vạn doanh nghiệp dừng hoạt động, giải thể trong năm 2014. Các cơ quan chức năng đã cố gắng cải cách hành chính hay thay đổi thể chế với các doanh nghiệp, song phải làm rất nhiều việc trong thời gian tới.
Vì vậy, việc lựa chọn tăng trưởng hay giữ ổn định phải hết sức thận trọng.
Chuyên gia kinh tế Lê Đăng Doanh thì lại nhận định, ổn định kinh tế vĩ mô vẫn tiếp tục, nhưng không có nghĩa sẽ cản việc chúng ta phát triển được kinh tế, bởi lẽ thị trường bất động sản có thể sống lại, quá trình hội nhập cũng tăng lên.
Nhưng hội nhập cũng đồng nghĩa với sức ép về năng lực cạnh tranh cũng tăng lên. Việc nhiều tập đoàn Thái Lan nắm chuỗi bán lẻ có thể gây ra bất lợi khi chúng ta có thể mất thị trường ngay trên sân nhà. Chính phủ và các Bộ, nhất là Bộ Công thương phải hành động kịp thời, đẩy mạnh người Việt Nam dùng hàng Việt Nam.
"Chúng ta mua hàng của họ cũng có nghĩa là sẽ sử dụng nhân công và nộp thuế cho ngân sách của họ, trong khi lao động trong nước không có việc làm, ngân sách thất thu do mất nguồn thuế", ông Doanh phân tích.
Theo ông Doanh, chỉ có cách phát huy kinh tế dân doanh, cải cách thể chế, giảm bớt chi phí về thời gian và tiền bạc cho doanh nghiệp thì lúc ấy doanh nghiệp mới thúc đẩy sản xuất, góp phần phát triển kinh tế đất nước.
