- Chính phủ cho rằng Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi) cần quy định rõ thu nhập từ hoạt động giao dịch mua, bán vàng thuộc đối tượng chịu thuế, Giáo sư nhìn nhận như thế nào về chính sách này?
- Chủ trương đưa thu nhập từ giao dịch mua bán vàng vào diện chịu thuế thu nhập cá nhân là một bước đi phù hợp với mục tiêu minh bạch hóa thị trường vàng. Về mặt tích cực, chính sách này sẽ giúp đặt vàng ngang hàng với các tài sản đầu tư khác như chứng khoán, bất động sản, qua đó, tạo sự công bằng về nghĩa vụ thuế và giảm tình trạng thời quan qua vàng được coi là “vùng xám” ngoài kiểm soát.
Khi có cơ chế khai báo và đánh thuế, Nhà nước có thể giám sát dòng vốn đầu tư vào vàng, hạn chế được tình trạng đầu cơ lướt sóng gây biến động giá, thu hẹp khoảng cách giá vàng trong nước và thế giới.
Tuy nhiên, vấn đề đặt ra là cơ chế thực thi. Việc xác định giá vốn, lãi, lỗ thực tế trong từng giao dịch vàng của cá nhân không hề đơn giản, nhất là khi thói quen mua bán chủ yếu bằng tiền mặt vẫn còn phổ biến và việc mua vàng đã có từ rất lâu đời trong đời sống của người dân. Nếu không thiết kế kỹ lưỡng, chính sách này có thể làm tăng chi phí giao dịch, dẫn đến tâm lý né tránh và chuyển sang giao dịch phi chính thức.
Vì vậy, song song với quy định thuế, cần triển khai các điều kiện mang tính nền tảng cơ bản và lâu dài như: bắt buộc thanh toán qua ngân hàng cho giao dịch giá trị lớn; áp dụng hóa đơn điện tử trong toàn bộ giao dịch vàng; hình thành sàn giao dịch vàng tập trung để chuẩn hóa giá và minh bạch hóa thông tin. Khi những yếu tố mang tính nền tảng này vận hành ổn định, việc thu thuế thu nhập cá nhân từ vàng sẽ khả thi hơn, vừa hạn chế “vàng hóa”, vừa duy trì vai trò vàng như một kênh đầu tư hợp pháp.
Tôi cho rằng việc đánh thuế thu nhập cá nhân vào giao dịch mua, bán vàng là một chủ trương đúng về định hướng, nhưng cần được thực hiện theo lộ trình, gắn liền với cải cách quản lý thị trường vàng và các biện pháp hỗ trợ kỹ thuật để chính sách thực sự đi vào cuộc sống.
- Hiện nay có hai luồng ý kiến đề xuất cách đánh thuế. Ý kiến thứ nhất đề xuất đánh thuế thu nhập cá nhân cần dựa trên cơ sở chênh lệch của giao dịch mua, bán vàng. Luồng ý kiến thứ hai cho rằng việc đánh thuế thu nhập cá nhân dựa trên giá bán vàng của khách hàng? Theo Giáo sư phương án nào sẽ hợp lý hơn?
- Đây là một vấn đề cốt lõi liên quan đến thiết kế chính sách thuế và công bằng với người nộp thuế.
Về phương án thứ nhất, đánh thuế dựa trên chênh lệch mua, bán (lãi vốn). Phương án này có ưu điểm là đảm bảo công bằng, vì chỉ khi người nắm giữ vàng thực sự có lãi từ giao dịch mới phải nộp thuế, tránh tình trạng người lỗ vẫn phải nộp thuế. Đây cũng là cách nhiều nước áp dụng khi đánh thuế tài sản đầu tư. Tuy nhiên, nhược điểm là bối cảnh của nước ta sẽ rất khó trong quản lý và xác định giá vốn, nhất là với những người mua bán nhiều lần hoặc đã mua vàng từ lâu, không có hóa đơn chứng từ rõ ràng.
Về phương án thứ hai, đánh thuế dựa trên giá bán vàng. Phương pháp này có ưu điểm là dễ quản lý và thu thuế, vì chỉ cần căn cứ vào giá bán tại thời điểm giao dịch, không cần theo dõi lịch sử mua vào. Nhược điểm của phương án này có thể thấy rõ là tiềm ẩn thiếu công bằng, vì người bán có thể lỗ nhưng vẫn phải nộp thuế, dễ có tâm lý né tránh, đẩy giao dịch sang kênh phi chính thức.
Tôi cho rằng phương án dựa trên chênh lệch mua, bán (lãi vốn) là hợp lý hơn về nguyên tắc, vì bảo đảm công bằng và phù hợp thông lệ quốc tế.
Tuy nhiên, để triển khai hiệu quả đánh thuế vào giao dịch mua, bán vàng, cần có lộ trình, trước mắt có thể kết hợp đánh thuế dựa trên giá bán với mức thuế suất thấp và kèm ngưỡng miễn thuế cho giao dịch nhỏ.
Sau đó khi hạ tầng dữ liệu và thanh toán minh bạch hơn như thanh toán qua ngân hàng, hóa đơn điện tử, sàn vàng tập trung, sẽ chuyển dần sang cơ chế đánh thuế theo lợi nhuận thực tế. Như vậy, phương án 1 là mục tiêu dài hạn hợp lý, còn phương án 2 là giải pháp tạm thời trong giai đoạn đầu để đảm bảo tính khả thi quản lý.
- Nhiều ý kiến cũng cho rằng cần cân nhắc giao dịch mua bán vàng từ mức nào sẽ bị đánh thuế (ví dụ giao dịch mua bán phải từ số lượng lớn trở lên), bởi có rất nhiều trường hợp người dân tích cóp được số vàng nhỏ lẻ, không có giấy tờ, khi cần dùng việc cho gia đình mới phải bán, trong khi số tiền từ nguồn vàng này cũng đã thực hiện việc nộp thuế cho Nhà nước, nếu vẫn tiếp tục đánh thuế thì thuế sẽ chồng thuế? Ý kiến của Giáo sư về vấn đề này như thế nào?
- Đây là một băn khoăn xác đáng từ phía người dân. Nhiều trường hợp người dân tích cóp vàng nhỏ lẻ, sau nhiều năm bán đi để chi tiêu cho gia đình trong khi phần giá trị đó thực chất đã được hình thành từ thu nhập đã chịu thuế trước đó (lương, tích lũy,…). Nếu tiếp tục thu thêm một lần nữa trên toàn bộ giá trị vàng bán ra thì dễ rơi vào tình trạng thuế chồng thuế, tạo ra sự thiếu công bằng.
Do đó, việc xác định ngưỡng chịu thuế là rất quan trọng. Nhiều quốc gia khi đánh thuế đối với giao dịch vàng hay các tài sản đầu tư khác thường quy định ngưỡng tối thiểu miễn thuế, các giao dịch nhỏ, phục vụ nhu cầu chi tiêu thiết yếu, sẽ không bị tính thuế; miễn thuế cho trường hợp đặc biệt, như thừa kế, quà tặng trong phạm vi gia đình, hoặc bán vàng nữ trang giá trị thấp; đánh thuế lũy tiến, với giao dịch càng lớn thì thuế suất càng cao, để đảm bảo công bằng và hạn chế đầu cơ quy mô lớn.
Như vậy, một giải pháp hợp lý là chỉ đánh thuế thu nhập cá nhân đối với các giao dịch vàng có quy mô lớn, mang tính đầu tư, còn các giao dịch nhỏ lẻ, phục vụ mục đích tiêu dùng hoặc chi tiêu gia đình thì nên được miễn hoặc áp dụng ngưỡng tối thiểu. Cách làm này vừa đảm bảo công bằng, vừa tránh ảnh hưởng tới niềm tin của người dân, tạo sự đồng thuận xã hội, đồng thời vẫn đạt mục tiêu quản lý, hạn chế đầu cơ vàng quy mô lớn.
- Để nhằm chống thất thu thuế cho Nhà nước, vừa giúp minh bạch thị trường vàng, chống đầu cơ, vừa đảm bảo tính hợp lý cho người giao dịch mua, bán vàng khi đóng thuế thu nhập cá nhân, theo Giáo sư, trong vấn đề này, chúng ta cần thực hiện những giải pháp như thế nào để đạt được mục đích trên?
- Theo tôi, để vừa chống thất thu thuế, vừa minh bạch hóa thị trường vàng, đồng thời bảo đảm sự hợp lý cho người dân khi nộp thuế thu nhập cá nhân từ giao dịch vàng, cần triển khai một số giải pháp đồng bộ thay vì chỉ tập trung vào sắc thuế. Một số định hướng quan trọng có thể gồm:
Thứ nhất, hoàn thiện khung pháp lý và xác định rõ ngưỡng chịu thuế.
Thứ hai, minh bạch hóa giao dịch qua hạ tầng quản lý. Đây là điều kiện tiên quyết để Nhà nước theo dõi dòng giao dịch, chống thất thu thuế và hạn chế buôn lậu, đầu cơ.
Thứ ba, xây dựng và vận hành sàn giao dịch vàng tập trung. Khi toàn bộ giao dịch lớn được tập trung qua sàn, giá vàng sẽ minh bạch, tiệm cận quốc tế, đồng thời dữ liệu giao dịch được ghi nhận rõ ràng, giúp cơ quan thuế dễ dàng kiểm soát thu nhập, tránh thất thu.
Thứ tư, thiết kế chính sách thuế theo hướng công bằng và linh hoạt. Nên ưu tiên đánh thuế theo phần chênh lệch lãi vốn, vì đây là cách phản ánh đúng bản chất thu nhập. Nếu khó áp dụng ngay, có thể triển khai theo lộ trình, giai đoạn đầu thu ở mức thấp trên giá bán, sau đó dần chuyển sang đánh thuế trên lợi nhuận thực khi hạ tầng dữ liệu đủ mạnh.
Thứ năm, cần song hành với tuyên truyền và đa dạng hóa kênh đầu tư. Người dân cần được cung cấp đầy đủ thông tin về mục tiêu và lợi ích của chính sách thuế, đồng thời Nhà nước phát triển thêm các công cụ tài chính thay thế như quỹ hoán đổi danh mục vàng (Quỹ ETF vàng), chứng chỉ vàng, trái phiếu vàng. Khi có nhiều kênh đầu tư hợp pháp, hấp dẫn, vai trò trú ẩn của vàng sẽ giảm, từ đó hạn chế tình trạng đầu cơ.
Tóm lại, chính sách thuế thu nhập cá nhân đối với vàng cần gắn liền với cải cách quản lý thị trường vàng, minh bạch hóa giao dịch, có ngưỡng miễn thuế hợp lý, áp dụng dần cơ chế đánh thuế công bằng và song hành với phát triển công cụ đầu tư thay thế. Đây là con đường giúp thị trường vàng ổn định, bền vững và đóng góp tích cực cho ổn định kinh tế vĩ mô.
- Xin cảm ơn Giáo sư!
Giá vàng SJC tăng 300.000 đồng/lượng
