Cựu Tổng thống Mỹ và người đoạt giải Nobel Jimmy Carter đã qua đời ở tuổi 100 tại nhà riêng ở Plains, bang Georgia trong hôm 29/12.
Năm 2023, Trung tâm Carter tiết lộ rằng Tổng thống thứ 39 của Mỹ đang chiến đấu với căn bệnh ung thư da hắc tố ác tính. Ông đã dành những năm cuối đời chăm sóc sức khỏe tại nhà. Ông là Tổng thống sống lâu nhất trong lịch sử nước Mỹ.
"Cha tôi là một anh hùng, không chỉ đối với tôi mà còn đối với tất cả những ai tin vào hòa bình, nhân quyền và tình yêu thương vị tha", con trai ông, James E. Carter III, cho biết trong một tuyên bố.
"Anh em trai, chị gái và tôi đã chia sẻ ông với phần còn lại của thế giới thông qua những niềm tin chung này. Thế giới là gia đình của chúng ta vì cách ông ấy đã đưa mọi người lại gần nhau hơn, và chúng tôi cảm ơn bạn đã tôn vinh ký ức của ông bằng cách tiếp tục sống theo những niềm tin chung này".
Sinh ngày 1/10/1924 tại Plains, ông Carter tốt nghiệp học viện hải quân và làm kỹ sư trên tàu ngầm. Ông được bầu làm Thống đốc Georgia vào năm 1971 và cuối cùng giữ chức Tổng thống từ năm 1977 đến năm 1981.
Trong nhiệm kỳ của mình, Jimmy Carter ban đầu tìm cách tiếp tục chính sách hòa hoãn với Liên Xô, nhằm xoa dịu căng thẳng địa chính trị của Chiến tranh Lạnh. Vào tháng 6/1979, ông và nhà lãnh đạo Liên Xô Leonid Brezhnev đã ký thỏa thuận Đàm phán hạn chế vũ khí chiến lược II (SALT II), nhằm hạn chế cuộc chạy đua vũ trang giữa hai siêu cường.
Tuy nhiên, hiệp ước đã gặp phải trở ngại tại Thượng viện Mỹ và không bao giờ được phê chuẩn, phần lớn là do căng thẳng leo thang sau cuộc chiến ở Afghanistan của Liên Xô vào cuối năm 1979.
Tổng thống Carter coi cuộc chiến của Liên Xô ở Afghanistan là mối đe dọa đối với lợi ích của Mỹ trong khu vực và đã thực hiện một số biện pháp chống lại Liên Xô, bao gồm các lệnh trừng phạt kinh tế và tẩy chay Thế vận hội Mùa hè năm 1980 tại Moscow.
Ông đã ủy quyền cho CIA bí mật giúp huấn luyện và trang bị vũ khí cho các chiến binh Hồi giáo mujahideen chống Liên Xô. Việc viện trợ bí mật cho người Hồi giáo đã góp phần vào việc Liên Xô rút quân và sự trỗi dậy của Taliban.
Ông Carter đã làm trung gian cho Hiệp định Trại David năm 1978 giữa Israel và Ai Cập, trở thành trường hợp đầu tiên một quốc gia Arab chính thức công nhận nhà nước Do Thái.
Ông cũng mở đường cho việc bàn giao Kênh đào Panama cho chính quyền Panama vào năm 1999. Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump gần đây đã đe dọa sẽ đảo ngược quyết định này và khôi phục quyền kiểm soát của Mỹ đối với tuyến đường thủy quan trọng này.
Trong nước, ông Carter tập trung vào việc giảm lạm phát và ủng hộ các chính sách bảo vệ môi trường. Là một phần trong quá trình tái tổ chức chính phủ, ông đã thành lập Bộ Năng lượng và Bộ Giáo dục.
Năm cuối cùng trong nhiệm kỳ Tổng thống của ông bị ảnh hưởng bởi cuộc khủng hoảng con tin ở Iran, trong đó những người ủng hộ Cách mạng Hồi giáo đã giam giữ các nhà ngoại giao Mỹ trong 444 ngày. Các con tin được thả vào tháng 1/1981, chỉ vài phút sau khi Ronald Reagan tuyên thệ nhậm chức tổng thống Mỹ tiếp theo.
Sau khi rời nhiệm sở, ông Carter đã cống hiến hết mình cho các nỗ lực nhân đạo, thành lập Trung tâm Carter vào năm 1982, tập trung vào việc thúc đẩy dân chủ và nhân quyền. Năm 2002, ông được trao giải Nobel Hòa bình cho hoạt động nhân đạo của mình.
Tàu tên lửa Mỹ suýt bắn hạ chiến đấu cơ F/A-18 cùng phe thứ hai
“Tổng thống Musk”: Elon Musk và những tác động phức tạp đến chính trường Mỹ
