Chính phủ Mỹ đóng cửa: Hàng trăm nghìn người bị ảnh hưởng, thiệt hại 400 triệu USD mỗi ngày

Chính phủ Mỹ đã buộc phải ngừng phần lớn hoạt động trong hôm 1/10 sau khi những chia rẽ đảng phái sâu sắc khiến Quốc hội và Nhà Trắng không đạt được thỏa thuận ngân sách, mở ra viễn cảnh về một cuộc đối đầu kéo dài và căng thẳng, có thể dẫn đến việc hàng nghìn nhân viên liên bang mất việc.

Hiện chưa có lối thoát rõ ràng cho tình trạng bế tắc, trong khi các cơ quan cảnh báo rằng đây là lần đóng cửa chính phủ thứ 15 kể từ năm 1981. Đợt ngưng hoạt động này sẽ khiến báo cáo việc làm tháng 9, vốn được theo dõi chặt chẽ, không thể được công bố, làm chậm trễ ngành hàng không, nhiều nghiên cứu khoa học bị đình chỉ, binh sĩ Mỹ bị ngừng trả lương, và khiến 750.000 nhân viên liên bang phải nghỉ việc tạm thời, với chi phí thiệt hại khoảng 400 triệu USD mỗi ngày.

Tổng thống Donald Trump, người đang theo đuổi chiến dịch cải tổ mạnh mẽ bộ máy liên bang và dự kiến sẽ cắt giảm khoảng 300.000 việc làm vào tháng 12, cảnh báo rằng việc đóng cửa có thể mở đường cho những động thái “không thể đảo ngược”, bao gồm cắt giảm thêm việc làm và các chương trình chính phủ.

Cuộc khủng hoảng bắt đầu chỉ vài giờ sau khi Thượng viện bác bỏ dự luật chi tiêu ngắn hạn vốn có thể duy trì hoạt động của chính phủ đến ngày 21/11.

Đảng Dân chủ phản đối dự luật vì đảng Cộng hòa từ chối gắn kèm điều khoản gia hạn các khoản hỗ trợ y tế cho hàng triệu người Mỹ, dự kiến sẽ hết hạn vào cuối năm nay. Trong khi đó, phe Cộng hòa khẳng định vấn đề y tế phải được giải quyết riêng.

Ngân sách đang gây tranh cãi liên quan đến 1.700 tỷ USD dành cho hoạt động của các cơ quan chính phủ – chiếm khoảng 1/4 tổng ngân sách liên bang trị giá 7.000 tỷ USD. Phần còn lại chủ yếu dành cho các chương trình y tế, hưu trí và thanh toán lãi cho khoản nợ công khổng lồ 37.500 tỷ USD.

Các nhà phân tích độc lập cảnh báo rằng lần đóng cửa này có thể kéo dài hơn các lần trước, khi ông Trump và Nhà Trắng đe dọa sẽ trừng phạt phe Dân chủ bằng việc cắt giảm chương trình chính phủ và biên chế liên bang. Giám đốc ngân sách của ông Trump, Russell Vought, người từng kêu gọi “ít thỏa hiệp lưỡng đảng hơn”, tuần trước đã đe dọa sẽ sa thải vĩnh viễn nhân viên trong trường hợp chính phủ đóng cửa.

Trên thị trường, hợp đồng tương lai Phố Wall giảm điểm, giá vàng lập kỷ lục mới và chứng khoán châu Á chao đảo, do nhà đầu tư lo ngại về việc hoãn công bố số liệu quan trọng và tác động từ làn sóng mất việc. Đồng USD trượt xuống gần mức thấp nhất trong một tuần so với các đồng tiền chủ chốt.

Bế tắc gợi nhớ nhiệm kỳ đầu của ông Trump

Lịch sử từng ghi nhận lần đóng cửa chính phủ dài nhất kéo dài 35 ngày vào tháng 12/2018 - 1/2019 dưới thời ông Trump, do tranh chấp về an ninh biên giới.

“Điều họ muốn làm chỉ là bắt nạt chúng tôi. Và họ sẽ không thành công”, Lãnh đạo phe Dân chủ Thượng viện Chuck Schumer phát biểu, một ngày sau cuộc họp tại Nhà Trắng giữa ông Trump và các lãnh đạo Quốc hội kết thúc mà hai bên vẫn bất đồng sâu sắc.

Lãnh đạo phe đa số Thượng viện, John Thune, gọi dự luật chi tiêu ngắn hạn bị bác bỏ là một biện pháp “phi đảng phái”, không kèm theo điều khoản chính trị gây tranh cãi, vốn từng được phe Dân chủ chấp nhận trong những năm trước.

“Điều thay đổi duy nhất là Tổng thống Trump hiện đang ở Nhà Trắng. Đây chỉ là vấn đề chính trị. Không có lý do thực chất nào để chính phủ phải đóng cửa”, ông Thune, thượng nghị sĩ Cộng hòa bang South Dakota, nói với báo giới.

Đảng Cộng hòa hiện nắm đa số tại cả hai viện Quốc hội, nhưng theo quy định, cần có ít nhất 60/100 phiếu ở Thượng viện để thông qua luật chi tiêu, đồng nghĩa với việc tối thiểu 7 thượng nghị sĩ Dân chủ phải bỏ phiếu thuận.

Đảng Dân chủ dồn trọng tâm vào y tế

Phe Dân chủ đang chịu áp lực lớn từ những cử tri thất vọng, buộc họ phải giành lấy một thắng lợi hiếm hoi trước thềm cuộc bầu cử giữa kỳ 2026, vốn sẽ quyết định quyền kiểm soát Quốc hội trong 2 năm cuối nhiệm kỳ của ông Trump.

Chiến lược tập trung vào y tế đang giúp họ đoàn kết quanh một vấn đề có sức hút mạnh với cử tri. Bên cạnh việc gia hạn trợ cấp y tế, phe Dân chủ cũng muốn bảo đảm ông Trump không thể đảo ngược các chính sách này nếu chúng được ký thành luật. Ông Trump trước đó đã từ chối chi hàng tỷ USD mà Quốc hội thông qua, khiến một số nghị sĩ Dân chủ đặt câu hỏi: “Vậy tại sao chúng ta phải bỏ phiếu cho bất kỳ dự luật chi tiêu nào?”.

Giáo sư Robert Pape (Đại học Chicago) nhận định: “Bầu không khí chính trị phân cực bất thường ở Mỹ, đặc biệt sau vụ ám sát nhà hoạt động bảo thủ Charlie Kirk, cùng với sự lớn mạnh của các phe cực đoan trong cả hai đảng, sẽ khiến lãnh đạo hai bên càng khó tìm ra thỏa thuận để mở cửa chính phủ trở lại”.

“Để đạt được thỏa hiệp, mỗi bên sẽ phải lùi lại trước hàng chục triệu người ủng hộ cực đoan của mình, điều này vô cùng khó khăn”, ông nói thêm.

Theo Reuters