Tư duy số - Trụ cột trong chỉ đạo chiến lược của lực lượng CAND
Từ ngày đầu thành lập lực lượng Công an nhân dân (CAND) cách mạng năm 1945, đến nay, CAND luôn là một trong những trụ cột giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội và bảo vệ vững chắc độc lập chủ quyền quốc gia. Trong suốt chiều dài lịch sử, CAND đã trực tiếp tham gia vào các cuộc kháng chiến, chống phản động, bảo vệ nội bộ Đảng, chống gián điệp, tội phạm hình sự, ma túy, tham nhũng.
Tổng Bí thư Tô Lâm trao tặng Huân chương Sao vàng lần thứ 5 tặng lực lượng Công an nhân dân.
Từ vụ án gián điệp ở miền Nam trong kháng chiến chống Mỹ, đến chiến dịch triệt phá tội phạm có tổ chức như băng nhóm Năm Cam, rồi gần đây là đấu tranh với tội phạm công nghệ cao, CAND luôn là lực lượng xung kích trên tuyến đầu bảo vệ Đảng, Nhà nước và nhân dân.
Trong thư gửi Hội thảo "Công an nhân dân phát huy truyền thống anh hùng cách mạng, dưới lá cờ vẻ vang của Đảng vững bước cùng đất nước tiến vào kỷ nguyên phát triển mới" ngày 4/8 vừa qua, Tổng bí thư Tô Lâm khẳng định, trên chặng đường 80 năm qua, dưới sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp, toàn diện của Đảng, được Bác Hồ kính yêu tổ chức, giáo dục, rèn luyện, lực lượng CAND không ngừng trưởng thành, lớn mạnh, luôn là “lá chắn thép”, “thanh bảo kiếm” sắc bén, bảo vệ Đảng, bảo vệ Nhà nước và Nhân dân, “chỉ biết còn Đảng là còn mình”. Trong dòng chảy lịch sử ấy, mỗi chiến công, mỗi hi sinh của cán bộ, chiến sĩ CAND đều là biểu tượng cao đẹp của lòng trung thành, sự dũng cảm và tinh thần tận tụy phục vụ Nhân dân.
Trước những biến chuyển của thời đại số, Bộ Công an đã sớm nhận thức rằng tư duy số không đơn thuần là ứng dụng công nghệ, mà là thay đổi cách nghĩ, cách làm từ gốc. Điều này thể hiện qua việc chuyển đổi phương thức phòng ngừa, quản lý, điều tra từ truyền thống sang phân tích dữ liệu lớn, dự báo rủi ro, ngăn chặn từ sớm.
Tại Hội nghị lần thứ nhất Ban Chỉ đạo của Bộ Công an về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và Đề án 06 (Ban Chỉ đạo 57 Bộ Công an), đại tướng Lương Tam Quang, Bộ trưởng Công an nhấn mạnh lực lượng CAND phải thể hiện vai trò tiên phong, gương mẫu, qua đó góp phần cụ thể hóa tầm nhìn của Tổng Bí thư Tô Lâm về khát vọng phát triển đất nước.
Bộ trưởng Lương Tam Quang cũng yêu cầu toàn lực lượng CAND tích cực triển khai bảo đảm tiến độ các phần mềm nghiệp vụ, các phần mềm chuyển đổi trạng thái làm việc sang môi trường điện tử; triển khai mạnh mẽ phong trào Bình dân học vụ số, tạo phong trào thi đua sôi nổi, "tự nguyện", "tự giác" trong toàn lực lượng CAND về thực hiện chuyển đổi số. Tích cực nghiên cứu tìm tòi, khai thác tối đa giá trị, tìm ra những điểm đột phá, đổi mới sáng tạo, đóng góp cho sự phát triển của đất nước.
Ông cũng yêu cầu tập trung hoàn thiện thể chế pháp luật phục vụ phát triển khoa học công nghệ, chuyển đổi số, tháo gỡ triệt để điểm nghẽn, rào cản ngay trong năm 2025, đồng thời sớm nghiên cứu đề xuất về Luật AI, Luật An ninh dữ liệu... quy định về những vấn đề mới thúc đẩy phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số...
Từ dữ liệu dân cư đến camera AI
Một trong những đột phá lớn nhất trong tiến trình xây dựng Chính phủ điện tử tại Việt Nam chính là việc Bộ Công an chủ trì xây dựng và vận hành Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, một hệ thống công nghệ thông tin quy mô lớn, có độ chính xác cao, được thiết kế để kết nối và chia sẻ dữ liệu với nhiều bộ, ngành, địa phương trong cả nước. Đây là nền tảng số thiết yếu giúp chuẩn hóa, đồng bộ hóa dữ liệu về nhân thân của gần 100 triệu công dân Việt Nam, góp phần xóa bỏ tình trạng dữ liệu phân tán, thiếu nhất quán giữa các cơ quan quản lý Nhà nước.
Camera AI của CSGT có thể phát hiện 20 vi phạm, nhận diện mặt đối tượng truy nã
Hệ thống này không chỉ phục vụ cho công tác quản lý hành chính công mà còn là nền tảng để phát triển nhiều dịch vụ số thiết yếu cho người dân, doanh nghiệp. Đặc biệt, việc tích hợp thông tin dữ liệu dân cư với hệ thống cấp Căn cước công dân (CCCD) gắn chip và ứng dụng định danh điện tử VNeID đã tạo ra một bước tiến lớn trong việc xây dựng một hạ tầng xác thực số thống nhất, an toàn và tin cậy. Nhờ đó, công dân có thể dễ dàng thực hiện các giao dịch hành chính, tài chính, y tế, giáo dục… thông qua hình thức trực tuyến mà không cần đến tận nơi làm thủ tục như trước đây.
Về nhiệm vụ phát triển công dân số, phát triển kinh tế, xã hội số, Bộ Công an đã cấp trên 86 triệu thẻ căn cước công dân gắn chíp cho 100% công dân có đủ điều kiện trên toàn quốc. 100% công dân được cấp số định danh cá nhân. Đã thu nhận trên 74,7 triệu hồ sơ định danh điện tử, trên 30 triệu tài khoản định danh điện tử, kích hoạt trên 53,1 triệu tài khoản định danh điện tử... Việc triển khai kịp thời cấp căn cước công dân có gắn chíp và ứng dụng cơ sở dữ liệu dân cư, định danh điện tử giúp người dân dễ dàng thực hiện các thủ tục hành chính, không phải mang nhiều loại giấy tờ; sử dụng thông tin chip, QRcode trên căn cước công dân kịp thời phục vụ vấn đề sổ hộ khẩu, sổ tạm trú giấy hết giá trị sử dụng sau 31/12/2022.
Trong lĩnh vực bảo đảm an ninh, trật tự xã hội, nhiều địa phương đã triển khai hệ thống camera giám sát thông minh tích hợp trí tuệ nhân tạo (AI) tại các khu vực công cộng, nút giao thông, trung tâm đô thị. Công nghệ AI giúp nhận diện khuôn mặt, phát hiện các hành vi bất thường, từ đó hỗ trợ các lực lượng chức năng điều tra, xử lý vụ việc một cách nhanh chóng, chính xác và hiệu quả hơn rất nhiều so với phương thức truyền thống. Đây là bước đi chiến lược để nâng cao năng lực phòng chống tội phạm trong môi trường đô thị hiện đại, đồng thời góp phần xây dựng hình ảnh thành phố an toàn, văn minh, đáng sống.
Có thể nói, việc ứng dụng công nghệ số trong quản lý dân cư và bảo đảm an ninh trật tự là những minh chứng rõ nét cho quyết tâm đổi mới của Bộ Công an trong thời đại số. Không chỉ dừng lại ở việc "đi trước mở đường", lực lượng Công an nhân dân đang đóng vai trò trung tâm trong việc xây dựng một nền hành chính hiện đại, minh bạch và lấy người dân làm trung tâm phục vụ.
Trong công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm, hệ thống giám sát tích hợp với AI đã giúp cho lực lượng Công an nhanh chóng thu thập nội dung, thời gian, diễn biến các vụ việc, nhận diện, truy vết đối tượng, phương tiện để làm căn cứ tiến hành các biện pháp xác minh, điều tra xử lý tội phạm và các hành vi vi phạm pháp luật; nhất là đối với các hành vi cướp, cướp giật tài sản, trộm cắp tài sản, cố ý gây thương tích, gây rối trật tự công cộng, tai nạn giao thông, tội phạm về ma túy.
Chuyển đổi số vì dân
Không gian mạng ngày nay không còn là môi trường ảo đơn thuần mà đã trở thành một mặt trận thực sự, nơi diễn ra những cuộc chiến vô hình nhưng hệ trọng về chủ quyền và an ninh quốc gia. Trong bối cảnh đó, lực lượng Công an nhân dân không chỉ giữ vai trò là “lá chắn thép” trên mặt đất, mà còn là tuyến đầu bảo vệ biên giới số của Tổ quốc.
Nhận thức rõ vai trò chiến lược của không gian mạng, Bộ Công an đã thành lập các đơn vị chuyên trách về an ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao; đồng thời tăng cường đầu tư vào hạ tầng công nghệ, đào tạo nhân lực và đẩy mạnh hợp tác quốc tế. Mục tiêu là không chỉ phòng vệ hiệu quả, mà còn chủ động tấn công tội phạm mạng, bảo vệ an toàn cho các hệ thống thông tin quốc gia.
Nhờ hệ thống dữ liệu dân cư thống nhất, đồng bộ và tích hợp các nền tảng số, hàng loạt thủ tục như đăng ký cư trú, cấp căn cước công dân (CCCD), khai báo tạm trú, xử phạt vi phạm giao thông… đã được thực hiện trực tuyến
Việc bảo vệ các cơ sở dữ liệu trọng yếu, từ dân cư, tài chính, y tế, năng lượng cho đến các hệ thống điều hành của Chính phủ, không chỉ là yêu cầu về kỹ thuật, mà còn là vấn đề sống còn về chính trị và an ninh quốc gia. Như PGS, TS Lương Thanh Hân, Thiếu tướng, Hiệu trưởng Trường Sĩ quan Chính trị (Bộ Quốc phòng) nhận định: Bảo đảm chủ quyền quốc gia trên không gian mạng nhằm phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia có ý nghĩa to lớn, là yếu tố then chốt để thúc đẩy sự phát triển đất nước. Việc xây dựng và duy trì không gian mạng an toàn, ổn định và tự chủ sẽ là nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững, cho sự vươn mình của dân tộc Việt Nam trong thời đại ngày nay.
Song song với nhiệm vụ đảm bảo an ninh mạng, lực lượng Công an cũng đang đi đầu trong công cuộc cải cách hành chính thông qua chuyển đổi số. Một trong những bước tiến rõ rệt nhất là việc đơn giản hóa và số hóa các thủ tục hành chính liên quan đến người dân.
Nhờ hệ thống dữ liệu dân cư thống nhất, đồng bộ và tích hợp các nền tảng số, hàng loạt thủ tục như đăng ký cư trú, cấp căn cước công dân (CCCD), khai báo tạm trú, xử phạt vi phạm giao thông… đã được thực hiện trực tuyến hoặc ngay tại trụ sở Công an phường, với thời gian xử lý nhanh chóng và quy trình minh bạch.
Đặc biệt, ứng dụng VNeID đang dần thay thế hàng loạt giấy tờ truyền thống như thẻ bảo hiểm y tế, giấy phép lái xe, thông tin tiêm chủng, đăng ký xe… và tiến tới trở thành nền tảng định danh số quốc gia. Đây không chỉ là bước đột phá trong quản trị công, mà còn là biểu tượng cho tinh thần “chuyển đổi số vì dân”, giúp tiết kiệm thời gian, chi phí, đồng thời giảm bớt phiền hà, thủ tục rườm rà cho người dân.
Những chuyển động mạnh mẽ ấy cho thấy: chuyển đổi số trong ngành Công an không phải là mục tiêu tự thân, mà là một hành trình vì nhân dân phục vụ. Mỗi thủ tục được rút ngắn, mỗi ứng dụng được triển khai thành công đều góp phần cụ thể hóa cam kết “lấy người dân làm trung tâm” của cải cách hành chính.
Trong tương lai gần, khi nền hành chính số và xã hội số được hoàn thiện, người dân sẽ chỉ cần một thiết bị di động có kết nối mạng để thực hiện hầu hết các thủ tục từ xa, không cần đến trụ sở, không phải mang giấy tờ rườm rà. Đó không chỉ là tiện ích, mà còn là thước đo của một chính quyền hiện đại, minh bạch và vì dân.
Từ “lá chắn” đến “kiến trúc sư” quốc gia số
Trong kỷ nguyên số, khi mọi hoạt động kinh tế, xã hội và quản lý nhà nước ngày càng phụ thuộc vào không gian mạng, thách thức đối với an ninh quốc gia cũng thay đổi căn bản về bản chất lẫn quy mô. Lực lượng CAND không chỉ đối mặt với tội phạm truyền thống biến tướng trên nền tảng số, mà còn phải ứng phó với những hình thái tội phạm hoàn toàn mới, từ lừa đảo deepfake, tấn công chuỗi cung ứng số, đến xâm nhập dữ liệu qua trí tuệ nhân tạo.
Nhiều vụ việc gần đây cho thấy, chỉ trong vài phút, công nghệ tổng hợp giọng nói và hình ảnh có thể giả mạo thân nhân nạn nhân để thực hiện hành vi lừa đảo tinh vi. Cùng lúc, việc số hóa dữ liệu dân cư, tài chính, y tế và định danh điện tử cũng đặt ra thách thức lớn về quyền riêng tư, bảo mật thông tin cá nhân và niềm tin vào hệ thống số.
Trong bối cảnh đó, việc xây dựng khung pháp lý chặt chẽ, linh hoạt và kịp thời là điều kiện tiên quyết. Các đạo luật như Luật An ninh mạng, Luật Dữ liệu cá nhân, Luật Giao dịch điện tử (sửa đổi)… là những bước đi cần thiết, nhưng vẫn cần tiếp tục hoàn thiện, đi kèm cơ chế giám sát độc lập và các nghị định hướng dẫn thi hành hiệu quả.
Bên cạnh đó, lực lượng CAND cần mở rộng hợp tác quốc tế và đẩy mạnh liên kết công- tư. Trong thế giới kết nối toàn cầu, không quốc gia nào có thể đơn độc đối phó với tội phạm mạng. Việc hợp tác với các tổ chức an ninh quốc tế, doanh nghiệp công nghệ, nền tảng AI và điện toán đám mây sẽ nâng cao khả năng dự báo, ứng phó và kiểm soát các mối đe dọa xuyên biên giới.
Nhưng yếu tố quyết định vẫn là nguồn nhân lực. Ngành Công an cần ưu tiên đào tạo đội ngũ cán bộ tinh thông công nghệ, phân tích dữ liệu lớn, am hiểu luật pháp quốc tế, có tư duy phản biện và đạo đức vững vàng. Đó chính là những người “giữ cổng” cho không gian số Việt Nam.
Lực lượng CAND ngày nay không chỉ là “lá chắn” bảo vệ trật tự, mà đang từng bước trở thành “kiến trúc sư” kiến tạo xã hội số. Hệ thống căn cước công dân gắn chip, định danh điện tử, dữ liệu dân cư dùng chung, trung tâm điều hành thông minh... là minh chứng cụ thể cho vai trò tiên phong ấy.
Sự thích ứng nhanh, tư duy đổi mới và sự tận tụy của lực lượng CAND chính là điểm tựa vững chắc cho tiến trình chuyển đổi số quốc gia, nơi an ninh, công lý và sáng tạo cùng đồng hành vì mục tiêu tối thượng: phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân.
AI và Big Data - Trợ thủ đắc lực của lực lượng công an
