Tranh chấp Biển Đông đang biến châu Á thành khu vực dễ bùng nổ nhất trên thế giới hiện nay. Le Figaro đã trao đổi với ông Renaud Girard, giáo sư về chiến lược tại Học viện Khoa học Chính trị Paris, đồng thời là bình luận viên quốc tế, phóng viên chiến trường, từng bám sát các cuộc xung đột lớn trên thế giới từ năm 1984 đến nay.
Trong bài phỏng vấn «Chiến tranh toàn diện có thể nổ ra ở Biển Đông» đăng trên Le Figaro ngày 12/8, giáo sư Girard đánh giá: Ngày nay, chúng ta đang phải đối mặt với những cuộc chiến tranh cường độ thấp. Thậm chí cuộc chiến mà tổ chức khủng bố Nhà nước Hồi giáo tiến hành còn là một cuộc chiến tranh cường độ rất thấp.
Điều đáng sợ nhất ngày nay là sự tái lập một cuộc chiến tranh toàn diện trên quy mô lớn, đại loại như cuộc chiến tranh Thế giới lần thứ I 1914-1918. Tôi không nghĩ rằng một cuộc chiến tranh như vậy có thể đến từ phía Nga, bởi vì rốt cuộc ông Vladimir Putin đã cho thấy tại Ukraine là ông là một người biết lý lẽ. Ông ta hoàn toàn có thể chiếm lấy cảng Mariupol để thiết lập sau đó một sự liên tục lãnh thổ giữa Nga và bán đảo Crimea. Nhưng ông Putin đã không làm như vậy.
Putin chỉ muốn thăm dò quyết tâm của phương Tây. Điều đó là lý do giải thích vì sao ông lại phái máy bay ném bom và tàu ngầm đi mọi nơi, kể cả đến vùng biển Manche, và đặc biệt là đến vùng Biển Baltic gần các nước Baltic.
Chỉ cần cho thấy rằng phương Tây đã sẵn sàng đối phó – trong tư cách là những người bạn hiểu rõ quyền lợi của mình là gì, chứ không phải là kẻ thù - bởi vì đó là những gì mà ông Putin chờ đợi, và như vậy, ông sẽ tôn trọng phương Tây hơn. Như nước Pháp phải cho thấy rằng Paris cũng có chiến đấu cơ Rafale và tàu ngầm tấn công hạt nhân. Phải cho thấy là NATO sẽ không nhượng bộ trên vấn đề chủ quyền lãnh thổ của các thành viên của mình.
Trung Quốc khinh thường luật lệ quốc tế, thèm khát lãnh thổ
Tuy nhiên theo giáo sư Girard, ở châu Á chính sách bành trướng trên biển của Trung Quốc rất đáng lo ngại. Nó có thể dẫn đến một cuộc chiến tranh toàn diện cường độ cao.
Trung Quốc rõ ràng là khinh thường mọi luật lệ quốc tế cũng như mọi hình thức đàm phán đa phương về vấn đề Biển Đông. Việc Trung Quốc coi thường phán quyết của Tòa Trọng tài La Haye là sư kiện khiến người ta lo ngại nhất trên phương diện địa lý chính trị trong năm 2016 này.
Nói một cách hoàn toàn chính xác, Trung Quốc không bao giờ muốn đàm phán đa phương. Họ không bao giờ vượt ra khỏi khuôn khổ đàm phán song phương. Ta hoàn toàn có thể tưởng tượng ra rằng trong một cuộc đàm phán giữa Trung Quốc và Brunei chẳng hạn, Bắc Kinh sẽ được lợi thế như thế nào... Điều này là rất nguy hiểm.
Ông Girard nhấn mạnh, tại Biển Đông, Bắc Kinh đã có một chính sách tạo nên sự đã rồi, chiếm cứ những rạn san hô mà luật pháp quốc tế gọi là terra nullius, tức là các bãi đá chưa bao giờ thuộc về ai. Ở đấy, Trung Quốc muốn xây dựng một "Trường thành cát" bằng cách biến các đảo nhỏ ở khu vực hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa thành vô số căn cứ quân sự.
Bằng chiến lược bồi đắp phi pháp các đảo nhân tạo lớn, Trung Quốc đã thiết lập những căn cứ quân sự, căn cứ không quân và hải quân gần Philippines hay Việt Nam hơn là bờ biển của Trung Quốc. Họ tự cho quyền cấm tàu nước ngoài đi vào khu vực 12 hải lý xung quanh những rạn san hô do Bắc Kinh kiểm soát và đòi quyền hưởng vùng đặc quyền kinh tế 200 hải lý áp dụng với một lãnh thổ.
Hiện nay, Trung Quốc có thái độ vô cùng thô bạo đối với các ngư dân Việt Nam đi vào những vùng mà Trung Quốc tự cho không gian kinh tế của họ. Thái độ thèm khát lãnh thổ và lãnh hải của Bắc Kinh tại quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa ở Biển Đông quả thực là khiến ai cũng phải chóng mặt, giáo sưGirard nêu rõ.
Ở Biển Hoa Đông, vấn đề tranh chấp quần đảo Senkaku với Nhật Bản cũng không kém phần đáng ngại. Lúc này tình hình căng thẳng vẫn còn trong tầm kiểm soát của hai bên, nhưng không thể loại trừ việc chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình một ngày nào đó có hành động lệch lạc nghiêm trọng, ông Girard cảnh báo.
Kích động chủ nghĩa dân tộc cực đoan
Theo giáo sư Girard, lý do đầu tiên khiến ông Tập Cận Bình hiện có nhiều uy lực hơn trước là bởi ông ít bị 6 thành viên khác của Ủy ban Thường vụ Bộ Chính trị kiểm soát hơn. Quyền lãnh đạo tập thể trong ủy ban thường vụ cũng giảm sút hơn trước. Đã có sự trở lại của chế độ sùng bái cá nhân và một nhân vật mạnh ở vị trí lãnh đạo đất nước.
Nền kinh tế Trung Quốc hiện đang khựng lại, có thể suy yếu nghiêm trọng nay mai, đặc biệt do việc hệ thống ngân hàng hoàn toàn thiếu minh bạch bị sụp đổ. Ông Girard nói không thể loại trừ khả năng là trước các bất mãn nội bộ tăng cao, ông Tập Cận Bình sẽ kích động chủ nghĩa dân tộc để đoàn kết dân chúng, kéo theo một cái vòng luẩn quẩn.
Giáo sư Girard lưu ý, không nên quên rằng Mỹ đã có nhiều thỏa thuận chiến lược trong khu vực với Philippines, Nhật Bản và Hàn Quốc. Mỹ mới đây thậm chí còn dỡ bỏ lệnh cấm vận vũ khí đối với Việt Nam.
Theo giáo sư Girard, trong thực tế chiến tranh thế giới thứ nhất năm 1914 bắt nguồn từ một tình huống ít căng thẳng hơn rất nhiều so với tình hình Biển Đông hiện nay. Người ta không thể loại trừ tác hại dây chuyền sau một số sự cố hải quân, điều hoàn toàn có thể xảy ra với một nước Trung Quốc với chủ nghĩa dân tộc bị kích động đến mức tối đa.
